Transport kolejowy w Islandii
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kolej portowa w Reykjavíku | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dane podstawowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Długość | 12 km | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rozstaw szyn | 900 mm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pociąg w drodze do kamieniołomów na wzgórzu Öskjuhlíð | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lata budowy | marzec – kwiecień 1913 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rok otwarcia | 1913 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rok zawieszenia ruchu | 1928 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rok fizycznej likwidacji | 1940–1945 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal Transport szynowy |
Islandia nie posiada i nie posiadała publicznego systemu transportu kolejowego. Jest ona największym europejskim państwem nieposiadającym kolei[1]. Na wyspie istniały jednak trzy odrębne systemy kolei przemysłowych.
Pierwszy z nich to kolej portowa w Reykjavíku powstała w roku 1913 przy okazji rozbudowy portu i zlikwidowana w roku 1928. Kolejny to kolej na farmie w Korpúlfsstaðir istniejąca przez ponad 60 lat i zlikwidowana w połowie lat 90. Po raz ostatni na Islandii kolej wykorzystywana była w latach 2004–2008 przy okazji budowy hydroelektrowni Kárahnjúkar.
Kolej portowa w Reykjavíku
Kolej portowa w Reykjavíku istniała w latach 1913–1928. Jej budowę rozpoczęto w marcu 1913, natomiast cała 12-kilometrowa linia została oddana do użytku już w połowie kwietnia tego samego roku. Data rozebrania linii nie jest znana. Jej ostatnie fragmenty zostały usunięte prawdopodobnie w latach 1940–1945[1][2].
Przebieg
Linia zaczynała się na wyspie Örfirisey i praktycznie od razu dzieliła się na dwa tory. Jeden z nich prowadził na falochron północny Norðurgarður, natomiast drugi falochronem Grandagarður docierał do stałego lądu, gdzie po około kilometrze odbijał w kierunku północnym. Po kilku kolejnych kilometrach linia skręcała w kierunku wschodnim na tereny obecnego lotniska Reykjavík. Tam znajdowała się mijanka oraz bocznica do kamieniołomów na wzgórzu Öskjuhlíð. Po kolejnym zakręcie w lewo, na wysokości dzisiejszej ulicy Hringbraut, odgałęziały się w lewo dwie krótkie bocznice prowadzące do lokomotywowni, a kilkaset metrów dalej kolejna, prowadząca do kamieniołomów na wzgórzu Skólavörðuholt. Następnie linia kolejowa docierała wzdłuż ulicy Snorrabraut do nabrzeża i skręcała w lewo. Ostatnia bocznica prowadziła na falochron Ingólfsgardur, a główny tor kończył się kilkaset metrów za rozjazdem[1][2].
Tabor
| ||
Producent | Fabryka lokomotyw Arnold Jung | |
Lata budowy | 1892 | |
Wymiary | ||
Masa pustego parowozu | 13 t | |
Masa służbowa | 15 t | |
Długość | 4,9 m | |
Wysokość | 3 m | |
Średnica kół napędnych | 78 cm | |
Napęd | ||
Trakcja | parowa | |
Ciśnienie w kotle | 12,25 at | |
Parametry eksploatacyjne | ||
Moc znamionowa | 150 KM | |
Prędkość konstrukcyjna | 50 km/h | |
Portal Transport szynowy |
Na kolei użytkowane były dwie dwuosiowe lokomotywy parowe o masie służbowej 15 ton, wyprodukowane w fabryce lokomotyw Arnold Jung w roku 1892. Lokomotywa o numerze fabrycznym 129 została nazwana Minør, a o numerze 130 Pionér. Lokomotywy te były pierwotnie własnością firmy R. Dolberg Maschinen- und Feldbahnfabrik AG z Dortmundu. W roku 1910 zostały odkupione przez duńskie przedsiębiorstwo zajmujące się budową urządzeń portowych i po wymianie kotła w lokomotywie Pionér w roku 1913 zostały dostarczone do portu w Reykjavíku[3].
Obie lokomotywy zachowały się do dnia dzisiejszego. Od roku 1961 Pionér był częścią wystawy z okazji 175-lecia nadania praw miejskich Reykjavíkowi, potem został przeniesiony do muzeum miejskiego[3]. Minør prezentowany jest na nabrzeżu portowym[1].
Lokomotywy ciągnęły składy dwuosiowych wagonów samowyładowczych z drewnianymi burtami. Każdy z wagonów miał pojemność około 4 m³. Po zakończeniu eksploatacji w roku 1928 wagony zostały sprzedane do Polski[3].
Lokomotywa Pionér w muzeum w Reykjavíku
Lokomotywa Minør eksponowana na przystani
Wykorzystanie
Linia powstała w celu dowozu kamienia z kamieniołomów na miejsce budowy portu oraz falochronów. Początkowo w miejscu planowanych falochronów wykonano drewniane mosty z położonym na nich torowiskiem. Wagony z kamieniem i piaskiem były wprowadzane na most, a następnie ich zawartość była wyładowywana[2].
10 listopada 1913, kiedy prace były już prawie ukończone, zorganizowano dla dziennikarzy przejazd po terenach portowych i falochronach. Wykorzystano do tego celu specjalny pociąg z dwoma wagonami, używanymi do przewozu robotników pracujących przy budowie[2].
Po zakończeniu prac nad przystanią cała linia kolejowa wraz z infrastrukturą i obie lokomotywy z wagonami zostały odkupione przez władze miasta Reykjavík i były wykorzystywane przy budowach oraz do transportu towarowego[3].
Kolej na farmie w Korpúlfsstaðir
Drugim systemem kolei, który powstał w Islandii była kolej na farmie w Korpúlfsstaðir – dzielnicy Reykjavíku. Została ona zbudowana około roku 1930. Tory miały rozstaw 600 mm. W roku 1984 wagoniki były poruszane siłą ludzkich mięśni. Nie jest pewne czy na farmie używano lokomotyw. Kolejka została zlikwidowana wraz z całą farmą w połowie lat 90[1][4].
Kolej hydroelektrowni Kárahnjúkar
Linia kolejowa powstała w związku z budową hydroelektrowni Kárahnjúkar.
Budowa elektrowni rozpoczęła się w roku 2003. Zbiorniki wodne mające dostarczać wody do elektrowni znajdują się ponad 30 kilometrów od miejsca budowy, tak więc konieczne było wywiercenie tuneli, którymi woda docierałaby do elektrowni. W efekcie powstało ponad 50 kilometrów tuneli doprowadzających wodę oraz kolejne 20 kilometrów tuneli technicznych. W maju 2004 rozpoczęto budowę w tunelach linii kolei wąskotorowej o rozstawie szyn 914 mm. Kolej była wykorzystywana do przewozu materiałów budowlanych oraz robotników. Łączna długość torów wyniosła 53,4 km[1].
Tabor
Na kolei wykorzystywano dwa typy lokomotyw spalinowych: DHD-15 oraz CFL 180 DCL.
DHD-15 | CFL 180 DCL | |
---|---|---|
Producent | GIA – Szwecja | Schöma – Niemcy |
Układ osi | B | B |
Długość | 4970 mm | 7500 mm |
Szerokość | 1150 mm | 1600 mm |
Wysokość | 1500 mm | 2200 mm |
Masa służbowa | 15 t | 25 t |
Moc | 112 kW | 132 kW |
Prędkość maksymalna | 20 km/h | 30 km/h |
Źródło | [1] |
Pociągi służące do wywozu gruzu składały się zazwyczaj z lokomotywy oraz czterech dwuosiowych wagonów. Wykorzystywano także wagony osobowe oraz platformy do przewozu sprzętu.
W roku 2008, kiedy tunele były gotowe kolej została zlikwidowana. Na miejscu budowy pozostała tylko jedna lokomotywa CFL 180 DCL oraz wagon do przewozu urobku, które w sierpniu 2008 zostały ustawione w charakterze pomnika przy punkcie informacji turystycznej niedaleko elektrowni[1].
Plany
Pierwsze plany stworzenia systemu transportu kolejowego na Islandii pojawiły się w roku 1906. Na wniosek ówczesnego premiera Islandii, Hannesa Hafsteina, przygotowano szkice przebiegu linii. Miała ona zaczynać się w Reykjavíku, podążać w kierunku miejscowości Mosfellssveit (aktualnie Mosfellsbær) i półwyspu Kjalarnes, a następnie Mosfellsheiði i Þingvellir. Linia miała kończyć się w miejscowości Selfoss, gdzie docierałaby wzdłuż rzeki Sog. Przewidywano także możliwość rozgałęzienia linii w Kjalarnes i przedłużenia jej do miejscowości Akranes i w okolice fjordu Borgarfjörður[3].
W latach 1922–1923 powrócono do planów budowy linii i postanowiono, że powinna ona prowadzić najkrótszą drogą do miejscowości Selfoss. W roku 1927 podczas przygotowywania planów zagospodarowania dla Reykjavíku w dzielnicy Norðurmýri pozostawiono teren pod stację kolejową[3].
Ze względu na rosnący ruch samochodowy i potrzebę stworzenia lepszej sieci drogowej plany związane z koleją ostatecznie porzucono w 1931[3].
Na początku XXI wieku pojawiły się propozycje stworzenia linii kolejowej z Reykjavíku na lotnisko Keflavík, jednak do chwili obecnej nie doczekały się one realizacji[5].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Tomasz Jerczyński. Koleje na Islandii. „Świat Kolei”. 179, s. 30–34, 06 2010. Emi-Press. ISSN 1234-5962.
- ↑ a b c d Anna Lísa Guðmundsdóttir: Fornleifaskráning. Örfirisey og Grandinn (isl.). Minjasafn Reykjavíkur, 2009. s. 14–17. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-25)].
- ↑ a b c d e f g h Járnbrautin í Reykjavík. The Locomotives in Reykjavik (isl. • ang.). 1982. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-25)].
- ↑ Peter Bowyer: Railways in Iceland (ang.). narrow-gauge.co.uk, notatki z 1984, opublikowane 2002-06-03. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-12)].
- ↑ Iceland studies airport link (ang.). railwaygazette.com, 2001-07-01. [dostęp 2013-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-23)].
Media użyte na tej stronie
out-of-use local-only minor metro station
(c) User:Timothy Titus, CC BY 3.0
Photograph of preserved Reykjavic Harbour Railway locomotive Pioner at the Arbr Folk Museum. An image of the sister engine may be found at RHR-Minor.JPG on this project.
Autor: Ljósmyndasafn Reykjavíkur / Reykjavík Museum of, Licencja: No restrictions
1913-1917, hafnargerð í Reykjavík. Eimreið á leiðinni upp í Öskjuhlíð.
Ljósmyndari / Photographer: Magnús Ólafsson
Format: Blaðfilma / Sheet Film, 10 x 15 cm.
Höfundarréttur / Rights Info: Enginn þekktur höfundarréttur / No known restrictions on publication.
Geymsla / Repository: Ljósmyndasafn Reykjavíkur / Reykjavík Museum of Photography, Tryggvagata 15, 6. Hæð / 6th floor
Númer myndar / Call Number: MAÓ 2323
Myndavefur Ljósmyndasafnsins / Reykjavík Museum of Photography´s photoweb:
ljosmyndasafn.reykjavik.is/fotoweb/Grid.fwxIcons for railway description
(c) User:Timothy Titus, CC BY 3.0
Photograph of preserved Reykjavic Harbour Railway locomotive Minor on Reykjavic quayside. An image of the sister engine may be found at RHR-Pioner.JPG on this project.
track change (new design)
Bridge (big)
underground train stop (legend icon)
ex underground train station (legend icon)
mileage change
straight line, modified version (+ex, +t, +ext)
Dead end at end of unused line across
non-passenger stop (legend icon)
underground tunnel straight track
Track switch, metro/light rail
Disused railway line level crossing on minor road.
local-only minor station
bridge over water straight (big)
level crossing straight
BS template transport icon
A mile-marker for metros/canals
ex non-passenger stop (legend icon)
underground service station (legend icon)
ex underground train stop (legend icon)
Track change (new design)
bridge over water straight (big)
underground service stop (legend icon)
ex underground service station (legend icon)
Railroad BSicon
underground high level track
ex underground straight track
underground level crossing straight
Border icon
ex underground high level track
ex underground tunnel straight track
ex high level track
mileage change
track change, metro/light rail (new design)
ex underground service stop (legend icon)
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line start sign for railways
Ex underground level crossing straight
ex mileage change
spoorsjabloon
high level track
Underground straight track
Bridge (big)
spoorsjabloon
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line end sign for railways
underground train station (legend icon)
for BS models. water tunnel, urban(blue), not in use.