Transport kolejowy w Islandii

Linia kolejowa
Kolej portowa w Reykjavíku
Dane podstawowe
Długość12 km
Rozstaw szyn900 mm
Zdjęcie LK
Pociąg w drodze do kamieniołomów na wzgórzu Öskjuhlíð
Historia
Lata budowymarzec – kwiecień 1913
Rok otwarcia1913
Rok zawieszenia ruchu1928
Rok fizycznej likwidacji1940–1945
Portal Transport szynowy

Islandia nie posiada i nie posiadała publicznego systemu transportu kolejowego. Jest ona największym europejskim państwem nieposiadającym kolei[1]. Na wyspie istniały jednak trzy odrębne systemy kolei przemysłowych.

Pierwszy z nich to kolej portowa w Reykjavíku powstała w roku 1913 przy okazji rozbudowy portu i zlikwidowana w roku 1928. Kolejny to kolej na farmie w Korpúlfsstaðir istniejąca przez ponad 60 lat i zlikwidowana w połowie lat 90. Po raz ostatni na Islandii kolej wykorzystywana była w latach 2004–2008 przy okazji budowy hydroelektrowni Kárahnjúkar.

Kolej portowa w Reykjavíku

Kolej portowa w Reykjavíku istniała w latach 1913–1928. Jej budowę rozpoczęto w marcu 1913, natomiast cała 12-kilometrowa linia została oddana do użytku już w połowie kwietnia tego samego roku. Data rozebrania linii nie jest znana. Jej ostatnie fragmenty zostały usunięte prawdopodobnie w latach 1940–1945[1][2].

Przebieg

Linia zaczynała się na wyspie Örfirisey i praktycznie od razu dzieliła się na dwa tory. Jeden z nich prowadził na falochron północny Norðurgarður, natomiast drugi falochronem Grandagarður docierał do stałego lądu, gdzie po około kilometrze odbijał w kierunku północnym. Po kilku kolejnych kilometrach linia skręcała w kierunku wschodnim na tereny obecnego lotniska Reykjavík. Tam znajdowała się mijanka oraz bocznica do kamieniołomów na wzgórzu Öskjuhlíð. Po kolejnym zakręcie w lewo, na wysokości dzisiejszej ulicy Hringbraut, odgałęziały się w lewo dwie krótkie bocznice prowadzące do lokomotywowni, a kilkaset metrów dalej kolejna, prowadząca do kamieniołomów na wzgórzu Skólavörðuholt. Następnie linia kolejowa docierała wzdłuż ulicy Snorrabraut do nabrzeża i skręcała w lewo. Ostatnia bocznica prowadziła na falochron Ingólfsgardur, a główny tor kończył się kilkaset metrów za rozjazdem[1][2].

Tabor

Lokomotywy parowe Minør i Pionér[3]
ProducentFabryka lokomotyw Arnold Jung
Lata budowy1892
Wymiary
Masa pustego parowozu13 t
Masa służbowa15 t
Długość4,9 m
Wysokość3 m
Średnica kół napędnych78 cm
Napęd
Trakcjaparowa
Ciśnienie w kotle12,25 at
Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa150 KM
Prędkość konstrukcyjna50 km/h
Portal Transport szynowy

Na kolei użytkowane były dwie dwuosiowe lokomotywy parowe o masie służbowej 15 ton, wyprodukowane w fabryce lokomotyw Arnold Jung w roku 1892. Lokomotywa o numerze fabrycznym 129 została nazwana Minør, a o numerze 130 Pionér. Lokomotywy te były pierwotnie własnością firmy R. Dolberg Maschinen- und Feldbahnfabrik AG z Dortmundu. W roku 1910 zostały odkupione przez duńskie przedsiębiorstwo zajmujące się budową urządzeń portowych i po wymianie kotła w lokomotywie Pionér w roku 1913 zostały dostarczone do portu w Reykjavíku[3].

Obie lokomotywy zachowały się do dnia dzisiejszego. Od roku 1961 Pionér był częścią wystawy z okazji 175-lecia nadania praw miejskich Reykjavíkowi, potem został przeniesiony do muzeum miejskiego[3]. Minør prezentowany jest na nabrzeżu portowym[1].

Lokomotywy ciągnęły składy dwuosiowych wagonów samowyładowczych z drewnianymi burtami. Każdy z wagonów miał pojemność około 4 m³. Po zakończeniu eksploatacji w roku 1928 wagony zostały sprzedane do Polski[3].

Wykorzystanie

Linia powstała w celu dowozu kamienia z kamieniołomów na miejsce budowy portu oraz falochronów. Początkowo w miejscu planowanych falochronów wykonano drewniane mosty z położonym na nich torowiskiem. Wagony z kamieniem i piaskiem były wprowadzane na most, a następnie ich zawartość była wyładowywana[2].

10 listopada 1913, kiedy prace były już prawie ukończone, zorganizowano dla dziennikarzy przejazd po terenach portowych i falochronach. Wykorzystano do tego celu specjalny pociąg z dwoma wagonami, używanymi do przewozu robotników pracujących przy budowie[2].

Po zakończeniu prac nad przystanią cała linia kolejowa wraz z infrastrukturą i obie lokomotywy z wagonami zostały odkupione przez władze miasta Reykjavík i były wykorzystywane przy budowach oraz do transportu towarowego[3].

Kolej na farmie w Korpúlfsstaðir

Drugim systemem kolei, który powstał w Islandii była kolej na farmie w Korpúlfsstaðir – dzielnicy Reykjavíku. Została ona zbudowana około roku 1930. Tory miały rozstaw 600 mm. W roku 1984 wagoniki były poruszane siłą ludzkich mięśni. Nie jest pewne czy na farmie używano lokomotyw. Kolejka została zlikwidowana wraz z całą farmą w połowie lat 90[1][4].

Kolej hydroelektrowni Kárahnjúkar

Linia kolejowa powstała w związku z budową hydroelektrowni Kárahnjúkar.

Budowa elektrowni rozpoczęła się w roku 2003. Zbiorniki wodne mające dostarczać wody do elektrowni znajdują się ponad 30 kilometrów od miejsca budowy, tak więc konieczne było wywiercenie tuneli, którymi woda docierałaby do elektrowni. W efekcie powstało ponad 50 kilometrów tuneli doprowadzających wodę oraz kolejne 20 kilometrów tuneli technicznych. W maju 2004 rozpoczęto budowę w tunelach linii kolei wąskotorowej o rozstawie szyn 914 mm. Kolej była wykorzystywana do przewozu materiałów budowlanych oraz robotników. Łączna długość torów wyniosła 53,4 km[1].

Tabor

Na kolei wykorzystywano dwa typy lokomotyw spalinowych: DHD-15 oraz CFL 180 DCL.

DHD-15CFL 180 DCL
ProducentGIA – SzwecjaSchöma – Niemcy
Układ osiBB
Długość4970 mm7500 mm
Szerokość1150 mm1600 mm
Wysokość1500 mm2200 mm
Masa służbowa15 t25 t
Moc112 kW132 kW
Prędkość
maksymalna
20 km/h30 km/h
Źródło[1]

Pociągi służące do wywozu gruzu składały się zazwyczaj z lokomotywy oraz czterech dwuosiowych wagonów. Wykorzystywano także wagony osobowe oraz platformy do przewozu sprzętu.

W roku 2008, kiedy tunele były gotowe kolej została zlikwidowana. Na miejscu budowy pozostała tylko jedna lokomotywa CFL 180 DCL oraz wagon do przewozu urobku, które w sierpniu 2008 zostały ustawione w charakterze pomnika przy punkcie informacji turystycznej niedaleko elektrowni[1].

Plany

Pierwsze plany stworzenia systemu transportu kolejowego na Islandii pojawiły się w roku 1906. Na wniosek ówczesnego premiera Islandii, Hannesa Hafsteina, przygotowano szkice przebiegu linii. Miała ona zaczynać się w Reykjavíku, podążać w kierunku miejscowości Mosfellssveit (aktualnie Mosfellsbær) i półwyspu Kjalarnes, a następnie Mosfellsheiði i Þingvellir. Linia miała kończyć się w miejscowości Selfoss, gdzie docierałaby wzdłuż rzeki Sog. Przewidywano także możliwość rozgałęzienia linii w Kjalarnes i przedłużenia jej do miejscowości Akranes i w okolice fjordu Borgarfjörður[3].

W latach 1922–1923 powrócono do planów budowy linii i postanowiono, że powinna ona prowadzić najkrótszą drogą do miejscowości Selfoss. W roku 1927 podczas przygotowywania planów zagospodarowania dla Reykjavíku w dzielnicy Norðurmýri pozostawiono teren pod stację kolejową[3].

Ze względu na rosnący ruch samochodowy i potrzebę stworzenia lepszej sieci drogowej plany związane z koleją ostatecznie porzucono w 1931[3].

Na początku XXI wieku pojawiły się propozycje stworzenia linii kolejowej z Reykjavíku na lotnisko Keflavík, jednak do chwili obecnej nie doczekały się one realizacji[5].

Przypisy

  1. a b c d e f g h Tomasz Jerczyński. Koleje na Islandii. „Świat Kolei”. 179, s. 30–34, 06 2010. Emi-Press. ISSN 1234-5962. 
  2. a b c d Anna Lísa Guðmundsdóttir: Fornleifaskráning. Örfirisey og Grandinn (isl.). Minjasafn Reykjavíkur, 2009. s. 14–17. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-25)].
  3. a b c d e f g h Járnbrautin í Reykjavík. The Locomotives in Reykjavik (isl. • ang.). 1982. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-25)].
  4. Peter Bowyer: Railways in Iceland (ang.). narrow-gauge.co.uk, notatki z 1984, opublikowane 2002-06-03. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-12)].
  5. Iceland studies airport link (ang.). railwaygazette.com, 2001-07-01. [dostęp 2013-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-23)].

Media użyte na tej stronie

BSicon ulBHF.svg
underground train station (legend icon)
BSicon uexlBHF.svg
ex underground train station (legend icon)
BSicon ulHST.svg
underground train stop (legend icon)
BSicon uexlHST.svg
ex underground train stop (legend icon)
BSicon ulDST.svg
underground service station (legend icon)
BSicon uexlDST.svg
ex underground service station (legend icon)
BSicon lBST.svg
non-passenger stop (legend icon)
BSicon exlBST.svg
ex non-passenger stop (legend icon)
BSicon ulBST.svg
underground service stop (legend icon)
BSicon uexlBST.svg
ex underground service stop (legend icon)
BSicon expHST.svg
local-only minor station
BSicon upHST.svg
Icons for railway description
BSicon uexpHST.svg
out-of-use local-only minor metro station
BSicon uexENDEe.svg
Railroad BSicon
BSicon uSTR.svg
Underground straight track
BSicon uexSTR.svg
ex underground straight track
BSicon extSTR.svg
straight line, modified version (+ex, +t, +ext)
BSicon utSTR.svg
underground tunnel straight track
BSicon uextSTR.svg
ex underground tunnel straight track
BSicon hSTR.svg
high level track
BSicon exhSTR.svg
ex high level track
BSicon uhSTR.svg
underground high level track
BSicon uexhSTR.svg
ex underground high level track
BSicon hSTRae.svg
Bridge (big)
BSicon uhSTRae.svg
Image for BSicon diagrams
BSicon uexhSTRae.svg
BS template transport icon
BSicon hKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon exhKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon KRZWu.svg
(c) I, Lantus, CC-BY-SA-3.0
Line crossing under water across
BSicon uexKRZWu.svg
for BS models. water tunnel, urban(blue), not in use.
BSicon KMW.svg
mileage change
BSicon exKMW.svg
ex mileage change
BSicon uKMW.svg
A mile-marker for metros/canals
BSicon uexKMW.svg
mileage change
BSicon GRENZE.svg
Autor: Bernina, axpde, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
track with border
BSicon ÜST.svg
Track change (new design)
BSicon exÜST.svg
track change (new design)
BSicon uÜST.svg
Track switch, metro/light rail
BSicon uexÜST.svg
track change, metro/light rail (new design)
BSicon BUE.svg
level crossing straight
BSicon exSKRZ-YBUE.svg
Disused railway line level crossing on minor road.
BSicon uBUE.svg
underground level crossing straight
BSicon uexBUE.svg
Ex underground level crossing straight
BSicon ELCa.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line start sign for railways
BSicon eELC.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line sign for railways
BSicon ELCe.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line end sign for railways
Location of Europe.svg
Autor: maix, Licencja: CC SA 1.0
Continents with Europe marked
RHR-Pioner.JPG
(c) User:Timothy Titus, CC BY 3.0
Photograph of preserved Reykjavic Harbour Railway locomotive Pioner at the Arbr Folk Museum. An image of the sister engine may be found at RHR-Minor.JPG on this project.
Hafnargerð í Reykjavík, 1913-1917.jpg
Autor: Ljósmyndasafn Reykjavíkur / Reykjavík Museum of, Licencja: No restrictions
1913-1917, hafnargerð í Reykjavík. Eimreið á leiðinni upp í Öskjuhlíð.

Ljósmyndari / Photographer: Magnús Ólafsson

Format: Blaðfilma / Sheet Film, 10 x 15 cm.

Höfundarréttur / Rights Info: Enginn þekktur höfundarréttur / No known restrictions on publication.

Geymsla / Repository: Ljósmyndasafn Reykjavíkur / Reykjavík Museum of Photography, Tryggvagata 15, 6. Hæð / 6th floor

Númer myndar / Call Number: MAÓ 2323

Myndavefur Ljósmyndasafnsins / Reykjavík Museum of Photography´s photoweb:

ljosmyndasafn.reykjavik.is/fotoweb/Grid.fwx
RHR-Minor.JPG
(c) User:Timothy Titus, CC BY 3.0
Photograph of preserved Reykjavic Harbour Railway locomotive Minor on Reykjavic quayside. An image of the sister engine may be found at RHR-Pioner.JPG on this project.
BSicon exENDEeq.svg
Dead end at end of unused line across
BSicon exKRWgl.svg
spoorsjabloon
BSicon exKRWgr.svg
spoorsjabloon