Transport kolejowy w Raciborzu
Transport kolejowy w Raciborzu do dziś odgrywa ważną rolę, zarówno w transporcie pasażerskim jak i towarowym (wiele zakładów posiada bocznice, które są połączone z siecią kolejową), lecz z roku na rok traci na znaczeniu.
Historia
Kolej na Śląsku zaczęła się pojawiać w latach 30. XIX wieku, lecz w tamtym czasie żadna trasa nie dotarła do Raciborza. Zmobilizowało to do działań władze miasta i w 1841 roku powstał Komitet Towarzystwa Kolei Kozielsko-Bogumińskiej, którego członkami byli m.in. Książę Felix Von Lichnowsky, hrabia zu Limburg-Stirum oraz książę raciborski Viktor. Swoje zainteresowanie tą inicjatywą wykazał książę Wilhelm z dynastii Hohenzollernów i objął ją swoim patronatem, a towarzystwo zmieniło nazwę na Towarzystwo Kolei Wilhelma.
Projekt linii kolejowej został stworzony przez mierniczego Sabińskiego oraz inż. Rosenbauna. Budowa rozpoczęła się 24 kwietnia 1844 roku, a już w połowie 1845 roku zostały zakończone roboty ziemne na trasie Koźle – Racibórz. Kolejnym etapem było układnie nawierzchni, które skończono w 1846 roku. 1 stycznia 1846 roku otwarto odcinek łączący miasto z Koźlem. Data ta jest uważana za początek komunikacji kolejowej w Raciborzu.
W latach 1844-1846 powstała linia kolejowa, łącząca Racibórz z kolejnymi miastami, tym razem z Kędzierzynem, a w 1847 z Berlinem i Wiedniem. W 1847 powstał dworzec kolejowy z placem dworcowym.
W sierpniu 1854 roku mogło dojść do poważnej katastrofy, gdy powódź zniszczyła przepust w pobliżu więzienia. Jeden z więźniów zauważył tę usterkę i na czas zatrzymał jadący pociąg. Został on ułaskawiony i otrzymał posadę dróżnika na kolei.
Tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej do miasta została uruchomiona specjalna linia kolejowa z Raciborza do Studziennej, którą ewakuowali się mieszkańcy miasta. Do dziś zachowały się z tej linii jedynie nasypy. Rosjanie podczas wyzwalania miasta w 1945 roku zniszczyli dworzec.
W 1979 roku powstał nowy dworzec, a 23 grudnia 1982 do Raciborza dotarł pierwszy pociąg elektryczny.
Stacje i przystanki
Obecnie działają dwie pasażerskie stacje kolejowe, które posiadają sieć trakcyjną, a pociągi odjeżdżają w kierunku Rybnika, Kędzierzyna-Koźla i Chałupek. Są to:
Zlikwidowane stacje/przystanki pasażerskie, które nie posiadały sieci trakcyjnej:
- Brzezie Dębicz – na linii Racibórz Markowice – Syrynia – Olza, obecnie ruch towarowy do kopalni „Anna” w Pszowie
- Brzezie nad Odrą
- Racibórz Lokomotywownia
- Racibórz Studzienna – obie na linii Racibórz – Głubczyce – Racławice Śląskie (dalej do Prudnika)[1], niewielki ruch towarowy
- Ratibor Plania – na linii wąskotorowej do Raciborza Markowic i dalej do Gliwic przez Rudy, brak śladów po stacji
- Lukasine
- Ratibor Stadtwald
Połączenia we wcześniejszych rozkładach jazdy
Rozkład jazdy 1999/2000
W kwietniu 2000 roku zlikwidowano połączenia pasażerskie do Racławic Śląskich przez Baborów i Głubczyce.
Rozkład jazdy 2008/2009
Wszystkie połączenia osobowe do Rybnika, Chałupek Bohumina (Czechy), Katowic, Kędzierzyna-Koźla i Wrocławia obsługiwane były przez pociągi spółki PKP Przewozy Regionalne. Spółka PKP Intercity uruchamiała pociąg "Hutnik" z Raciborza do Ełku przez Warszawę i Olsztyn oraz pociąg sezonowy "Orkan" do Kołobrzegu[2].
Rozkład jazdy 2010/2011
Wszystkie pociągi osobowe przejeżdżające przez Racibórz (połączenia w kierunku Rybnika, Chałupek Bohumina (Czechy), Katowic, Kędzierzyna-Koźla i Wrocławia) obsługiwane były przez spółkę Przewozy Regionalne[3].
Rozkład jazdy 2011/2012
Pociągi pasażerskie w kierunku Rybnika, Chałupek, Bohumina (Czechy), Katowic, Kędzierzyna-Koźla i Wrocławia, obsługiwane były przez spółkę Przewozy Regionalne. Spółka PKP Intercity wydłużyła trasę pociągu TLK "Skarbek" który w czasie obowiązywania rozkładu jazdy kursował między stacjami Racibórz a Białymstokiem jadąc przez Rybnik, Katowice, Warszawę Centralną. Z Raciborza kursował także sezonowy pociąg spółki PKP Intercity do stacji Kołobrzeg[4].
Rozkład jazdy 2012/2013
Od dnia wejścia w życie tego rozkładu jazdy obsługę połączeń w kierunku Rybnika, Chałupek, Katowic, Kędzierzyna-Koźla i Częstochowy przejęła spółka Koleje Śląskie. Z powodu nieprzygotowania taboru, przez pierwsze dni obowiązywania rozkładu jazdy większość połączeń do i z Raciborza realizowana była przez Autobusową Komunikację Zastępczą, część kursów zostało odwołanych. Od 15 grudnia na podstawie umowy między przewoźnikami, obsługa połączeń w kierunku Kędzierzyna-Koźla została ponownie przejęta przez spółkę Przewozy Regionalne. 1 czerwca 2013 r. w ramach realizacji Programu Naprawczego Kolei Śląskich zlikwidowano ok. 50% połączeń między Raciborzem a Katowicami. W rozkładzie 2012/2013 nie pojawił się pociąg TLK "Skarbek" relacji Racibórz - Białystok, zmieniono jednak trasę uruchamianego przez spółkę PKP Intercity Międzynarodowego Pociągu Pospiesznego "Vltava" relacji Moskva Belorusskaja - Praha hlavní nádraží prowadzącego wagony do stacji Petersburg Witebski i Wien Hauptbahnhof, który od dnia wprowadzenia rozkładu jazdy kursował przez Racibórz. Połączenie z Kołobrzegiem zastąpione zostało przez sezonowy pociąg spółkę PKP Intercity "Wydmy" do Łeby[5].
Rozkład jazdy 2013/2014
W rozkładzie jazdy 2013/2014 pociągi z Raciborza obsługiwane są jak w poprzednim rozkładzie przez trzech przewoźników:
- Koleje Śląskie- połączenia do Chałupek, Katowic, Rybnika i Pszczyny;
- spółkę Przewozy Regionalne- połączenia do Kędzierzyna-Koźla, Wrocławia;
- PKP Intercity- połączenia do Warszawy Wschodniej, Łeby;
W nowym rozkładzie nie znalazł się Międzynarodowy Pociąg Pospieszny "Vltava", powrócił jednak kursujący w rozkładzie 2011/2012 TLK "Skarbek" na skróconej do Warszawy Wschodniej trasie. Od 15 kwietnia spółka Koleje Śląskie uruchamia bezpośrednie kursy pociągów do stacji Pszczyna przez Rybnik i Żory[6].
Pomimo bliskości granicy, od dnia wprowadzenia rozkładu jazdy 2012/2013 brak jest połączeń z Czechami.
Przypisy
- ↑ Andrzej Dereń, Linia Racibórz – Racławice Śl. w II etapie programu Kolej Plus, terazprudnik.pl [dostęp 2021-01-08] (pol.).
- ↑ Sieciowy rozkład jazdy pociągów 2008/2009.
- ↑ Sieciowy rozkład jazdy pociągów 2010/2011.
- ↑ Sieciowy rozkład jazdy pociągów 2011/2012.
- ↑ Sieciowy rozkład jazdy pociągów 2012/2013.
- ↑ Sieciowy rozkład jazdy pociągów 2013/2014.
Media użyte na tej stronie
Plan linii kolejowych na terenie Raciborza. Odcinki obsługujące ruch osobowy i towarowy zaznaczono linią o kolorze bordowym, ruch towarowy linią ciągłą o kolorze czerwonym, linią przerywaną o kolorze czerwonym zlikwidowane odcinki, a przerywaną linią o kolorze fioletowym zlikwidowane odcinki kolei wąskotorowej. Zielone kółka oznaczają stacje i przystanki osobowe, przy czym czynne obecnie opisane są większą czcionką.
Krótkie objaśnienie: obecnie do ruchu osobowego w Raciborzu wykorzystywana jest jedynie linia kolejowa nr 151, zaznaczona kolorem bordowym. Jest to także jedyna zelektryfikowana i dwutorowa linia przebiegająca przez miasto. Na terenie Raciborza odchodzi od niej kilka bocznic do zakładów przemysłowych Kolzam, Rafako i SGL Carbon (dawniej ZEW, jeszcze dawniej Siemens Plania-Werke), a także linie kolejowe nr 177 (w kierunku zachodnim) oraz 176 (w kierunku południowym od stacji Racibórz Markowice). Od linii 177 odgałęziała się jeszcze zlikwidowana już linia nr 193 do Krzanowic, a dawniej do Opawy. W pobliżu stacji Racibórz Studzienna pod koniec II wojny światowej znajdowała się także wybudowana pośpiesznie przez Niemców bocznica, zlikwidowana po wojnie. W Raciborzu znajdowała się także linia kolei wąskotorowej, prowadząca m.in. przez Rudy do Gliwic. Kończyła się na stacji Ratibor Plania, od której odchodziła jeszcze bocznica do zakładów Siemens Plania-Werke (później ZEW, obecnie SGL Carbon). Istniały także plany przedłużenia linii do stacji Racibórz, nie zostały jednak zrealizowane. Od linii w okolicy stacji Lucasine odchodziła także bocznica do zakładów Ema-Brzezie. W okresie międzywojennym bocznica ta przechodziła przez granicę polsko-niemiecką, ponieważ zakłady znajdowały się po po polskiej stronie, a reszta linii pozostała w rękach niemieckich po podziale Górnego Śląska po plebiscycie i powstaniach śląskich, nie przeszkadzało to jednak w jej funkcjonowaniu. Odcinek pomiędzy stacjami Lucasine, a Ratibor Plania zlikwidowano przy budowie kanału Ulga. Pierwotnie zakładano pociągnięcie toru kolejki mostem na ulicy Rybnickiej, jednak planu tego nie zrealizowano i linia kończyła się na stacji Lucasine. Plan nie uwzględnia śladów kolejki, która funkcjonowała w mieście tuż po wojnie i służyła do szybszego transportu gruzów i cegieł z wyburzanych kamienic.
Na planie zaznaczono również stacje i przystanki kolejowe. Obecnie funkcjonujące, tj. Racibórz i Racibórz Markowice pisane są większą czcionką. Stacja Racibórz Markowice w okresie funkcjonowania kolejki wąskotorowej obsługiwała ruch zarówno normalnotorowy, jak i wąskotorowy. Stacja Lucasine (później także Ratibor Rybniker Str.), funkcjonująca na linii wąskotorowej została zlikwidowana po II wojnie światowej, wraz z likwidacją linii. Jej śladem powstała jednak linia normalnotorowa, a w miejscu stacji Lucasine utworzono przystanek Brzezie Dębicz. W miejscu przystanku Ratibor Stadtwald nie utworzono postoju.