Transport kolejowy w Toruniu

Transport kolejowy w Toruniu

kolej
Toruń Główny
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Lokalizacja	Toruń
Lata funkcjonowania	od 1861 roku
Portal Transport

Toruń Główny

Toruń Wschodni

Toruń Miasto

Toruń Kluczyki

Toruń Czerniewice

Toruń Grębocin

Toruń Północny

Toruń Zachodni

Toruń Mokre

Toruń Elana

Toruń Barbarka

Toruń Jar

Toruński Węzeł Kolejowy
Czynne dworce i przystanki kolejowe
Zlikwidowane dworce i przystanki kolejowe
Planowane przystanki kolejowe

Linia kolejowa nr 18 widziana z przystanku osobowego Toruń Czerniewice

Dom wybudowany z elementów pierwszego dworca kolejowego w Toruniu z 1865

Most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego, tor zachodni, widok w kierunku dworca Toruń Miasto

Estakada kolejowa prowadząca na most kolejowy, widok w kierunku dworca Toruń Główny

Tunel kolejowy pod placem Pokoju Toruńskiego, który powstał w latach 1886 – 1889

Dawna siedziba Inspektoratu Kolei Królewskiej, obecnie przychodnia kolejowa

Dawna siedziba Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych, obecnie Urząd Marszałkowski

Pomnik na miejscu katastrofy kolejowej pod Otłoczynem koło Torunia

Pomnik kolejarzy – ofiar faszyzmu, instalacja artystyczna, upamiętniająca polskich kolejarzy

Herb Torunia na budynku dworca Toruń Wschodni

Bilet tekturowy z 1981 roku (Toruń Miasto – Piła Główna)

Dworzec autobusowy w Toruniu, siedziba przewoźnika kolejowego Arriva RP

Baza Toruń-Kluczyki – Sekcja Utrzymania Taboru Trakcyjnego

Zakład Linii Kolejowych – Sekcja Eksploatacji Toruń Wschodni

Pojazd Straży Ochrony Kolei przed dworcem Toruń Główny

Parowóz TKh1-19 odnowiony przez toruńskich miłośników kolejnictwa, stojący jako eksponat na terenie Bazy Toruń-Kluczyki

Parowóz TKh 49 – 5564 przed stacją Toruń Główny

Skład Pesa Elf 22WEc na stacji Toruń Wschodni

Elektryczny zespół trakcyjny na stacji Toruń Główny

Budynek główny dworca Toruń Główny po rewitalizacji

Peron 1 na dworcu Toruń Główny

Peron 1 na dworcu Toruń Miasto

Peron 2 i 3 przystanku osobowego Toruń Kluczyki

Przystanek osobowy Toruń Czerniewice

Plac ks. S. Frelichowskiego – w tym miejscu znajdował się niegdyś dworzec Toruń Zachodni

Przystanek osobowy Cierpice Kąkol

Węzeł przesiadkowy przy dworcu Toruń Miasto

Schemat połączeń regionalnych tzw. BiTCity (przybliżone czasy przed remontem torowiska)

Skład Pesa Elf 22WEc na stacji Toruń Główny

Bocznica kolejowa prowadząca na teren Elany

(c) Młynarz / fotopolska.eu, CC BY-SA 2.0

Nieistniejąca bocznica kolejowa na terenie Polchemu

Modernizacja linii kolejowej nr 207, lato 2021

Transport kolejowy w Toruniu – linie, połączenia, dworce, przystanki kolejowe oraz instytucje i stowarzyszenia związane z kolejnictwem w Toruniu.

Charakterystyka

Toruński Węzeł Kolejowy obejmuje krzyżujące się w mieście linie kolejowe 18 i 353 oraz linię 27, 207, 246, 734 i 736.

W granicach administracyjnych miasta znajdują się trzy czynne dworce kolejowe: Toruń Główny, Toruń Wschodni, Toruń Miasto oraz trzy czynne przystanki osobowe: Toruń Kluczyki, Toruń Czerniewice i Grębocin.

Przez miasto prócz pociągów dalekobieżnych i wojewódzkich kursują również pociągi BiT City. Składy typu Pesa Elf 22WEc przemierzają trasę Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna oraz BiT City II między stacjami Włocławek i Bydgoszcz Główna.

W skład znajdującej się w mieście infrastruktury kolejowej wchodzi: siedem wiaduktów, jeden tunel i most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego na Wiśle, który znajduje się między stacjami Toruń Główny i Toruń Miasto.

Historia

Kalendarium toruńskiego węzła kolejowego^[1][2][3][4]:

W Królestwie Prus

• 10 kwietnia 1860 – rozpoczęto budowę Kolei Warszawsko-Bydgoskiej na odcinkach Bydgoszcz – Toruń i Toruń – Aleksandrów Kujawski
• 24 października 1861 – otwarto linię kolejową Bydgoszcz-Toruń Główny, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej
• 3 grudnia 1862 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej, która od tego dnia zaczęła funkcjonowanie
• 1866 – wybudowano fort kolejowy Twierdzy Toruń
• 1868 – zapadła decyzja o budowie mostu kolejowego na Wiśle
• 1870 – rozpoczęto budowę mostu kolejowego na Wiśle^[5]
• 20 listopada 1871 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) – Jabłonowo Pomorskie, będącą częścią planowanej linii Poznań – Istenburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)
• 20 listopada 1871 – otwarto stację Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni)
• 25 marca 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Inowrocław, będącą częścią planowanej linii Poznań – Istenburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)
• 14 sierpnia 1873 – otwarto most kolejowo-drogowy przez Wisłę^[6]
• 15 sierpnia 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Toruń Wschodni, będącą częścią planowanej linii Poznań – Istenburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)^[6]
• po 15 sierpnia 1873 – zamknięto stację Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni), ale wkrótce otwarto ją jako dworzec towarowy^[7]
• 1874 – oddano do użytku obecny budynek dworca Toruń Główny
• październik 1878 – otwarto przystanek Toruń Miasto^[8]
• 1 września 1879 – przystanek Toruń Miasto stał się dworcem (oprócz wsiadania i wysiadania, można było nadawać i odbierać przesyłki oraz bagaż)^[9]
• 1 lipca 1882 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre – Chełmża, będącą częścią planowanej Kolei Miast Nadwiślańskich (obecnie Linia kolejowa nr 207) ^[10]
• 1 lipca 1882 – otwarto dworzec Toruń Mokre^[11]
• 1884 – otwarto poligonową kolej wąskotorową
• 1 stycznia 1886 – oddano do ruchu drugi tor na linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Poznań Wschód
• przed marcem 1888 – otwarto obecny budynek dworca Toruń Miasto (stary drewniany budynek sprzedano gminie staroluterańskiej, która przebudowała go na cerkiew stojącą do dziś przy ul. Podgórnej)^[12]
• 1892 – wybudowano gmach na siedzibę Inspektoratu Kolei Królewskiej^[13]
• 1 grudnia 1902 – otwarto prywatną linię kolejową łączącą Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) z Lubiczem, która była dzierżawiona przez Królewski Pruski Zarząd Kolei^[14]
• 1908 – rozpoczęto budowę linii z Torunia do Czarnowa^[15]
• 14 sierpnia 1909 – zamknięto dworzec Toruń Mokre^[16]
• 15 sierpnia 1909 – otwarto ponownie dworzec Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni)^[16]
• 28 lutego 1910 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Czarnowo
• 28 lutego 1910 – otwarto stację Toruń Zachodni leżącą na linii Toruń Północny – Czarnowo
• 28 lutego 1910 – otwarto torowisko na odcinku Toruń Wschodni – Toruń Północny
• 1 lipca 1912 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Chełmno przez Unisław Pomorski (obecnie Linia kolejowa nr 246)

Okres międzywojenny

• 18 stycznia 1920 – plac przed dworcem Toruń Miasto były miejscem powitania polskich wojsk wkraczających do Torunia
• 1920 – Fabryka Born & Schütze” w Toruniu rozpoczęła produkować kotły parowozowe dla PKP
• 1924 – planowano bez powodzenia budowę mostu kolejowo-drogowego na Wiśle między Brzozą Toruńską a Grabowcem
• zasypano wiadukt kolejowy na wysokości ul. Wschodniej
• 1 października 1933 – przeniesiono z Gdańska Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych
• 1935 – most kolejowy zamknięto dla ruchu kołowego i położono na nim drugi tor
• 21 listopada 1937 – oddano do ruchu linię kolejową 27 na odcinku Toruń Wschodni – Sierpc przez Lubicz^[14]
• 1937 – zlikwidowano starą linię Toruń – Lubicz^[14]
• 1938 – przebudowano budynek dworca Toruń Miasto do stanu obecnego

II wojna światowa

• 1939 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko polskie
• 1944 – ukończono nową lokomotywownie na Kluczykach
• 1944 – wybudowano lokomotywownię przy dworcu Toruń Wschodni
• 24 stycznia 1945 – w sąsiedztwie dworca Toruń Główny eksplodowały dwa wagony z amunicją^[17]
• 1945 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko niemieckie

Okres PRL

• sierpień 1945 – przejęto eksploatację węzła kolejowego od wojskowych władz radzieckich
• 1946 – odbudowano nastawnię na stacji Toruń Główny
• 15 kwietnia 1947 – otwarto do ruchu odbudowany most kolejowy na Wiśle
• Toruń stał się tzw. pierwszorzędnym węzłem kolejowym
• 1959 – zmieniono nazwę stacji Toruń Mokre na Toruń Wschodni
• 1 kwietnia 1966 – zlikwidowano połączenie kolejowe na odcinku Toruń Północny – Czarnowo
• ok. 1970 – zlikwidowano poligonową kolej wąskotorową
• 1973 – rozebrano bocznicę kolejową wzdłuż nabrzeża wiślanego (obecnie Bulwar Filadelfijski) do portu zimowego
• 8 maja 1976 – odsłonięto Pomnik kolejarzy – ofiar faszyzmu
• 19 sierpnia 1980 – miała miejsce katastrofa kolejowa pod Otłoczynem
• 20 grudnia 1983 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Inowrocław – Toruń Główny
• 1984 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Bydgoszcz Wschód – Toruń Główny
• maj 1985 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski
• 16 października 1986 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Iława Główna – Toruń Wschodni
• 13 grudnia 1987 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Toruń Wschodni
• 27 maja 1988 – pożar mostu kolejowego^[18]

Od 1989

• 10 stycznia 1992 – zawieszono ruch pasażerski na trasie Toruń Wschodni – Unisław Pomorski przez stację Toruń Północny
• 1999 – patronem mostu kolejowego został Ernest Malinowski
• 2003 – rozebrano bocznicę kolejową m.in. do Młynów Richtera
• 2004 – rozebrano bocznicę kolejową do Toruńskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Betonów
• 25 lutego 2006 – przejazd techniczny szynobusu na trasie Toruń Kluczyki – Toruń Północny
• 2007 – zostało opracowane studium wykonalności przebiegu bydgosko-toruńskiej kolei metropolitalnej BiT City
• 2007 – rozebrano bocznicę kolejową do Elektrociepłowni Toruń Zachód, Merinotexu, Polchemu i Towimoru
• 1 stycznia 2008 – został wprowadzony bilet aglomeracyjny na trasie BiT City, umożliwiający podróżowanie pociągiem Przewozów Regionalnych oraz komunikacją miejską Torunia i Bydgoszczy
• 1 września 2008 – został wprowadzony bilet regionalny na trasie Toruń – Włocławek, który swoimi funkcjami jest zbliżony do biletu aglomeracyjnego
• 2009 – zlikwidowano Zakład Linii Kolejowych
• 20 października 2011 – w Domu Muz na Podgórzu zaprezentowano wystawę pt. 150 lat kolei w Toruniu
• 2013 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża
• 31 stycznia 2014 – nastąpiło protokolarne przekazanie dworca Toruń Główny na rzecz Gminy Miasta Toruń
• 2014 – otwarto Zakład Napraw Tabory PKP CargoTabor
• 21 września 2014 – w ramach Europejskiego tygodnia Zrównoważonego Transportu przewoźnik Arriva RP zorganizował specjalny pociąg relacji Toruń Główny – Toruń Barbarka^[19]
• 2015 – zakończono modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża
• 23 czerwca 2015 – siedzibę spółki Arriva RP przeniesiono z Warszawy do Torunia^[20]
• 12 listopada 2015 – otwarto po gruntownej przebudowie dworzec Toruń Główny
• 12 czerwca 2016 – otwarto nowy przystanek Cierpice Kąkol^[21]
• 21 marca 2017 – otwarto Kolejową Izbę Tradycji na dworcu Toruń Główny^[22]
• 9 lipca 2018 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały porozumienie w sprawie realizacji zadania „Modernizacja linii kolejowej nr 353 na docinku Toruń Główny – Toruń Wschodni wraz z infrastrukturą dworcową oraz budową nowych przystanków kolejowych w Toruniu – BiTCity II”^[23]
• 3 kwietnia 2019 – zorganizowano konsultacje społeczne dotyczące modernizacji dworców Toruń Wschodni i Toruń Miasto^[24]
• 29 kwietnia 2019 – utworzono PKP Intercity Remtrak (dawny Zakład Usług Taborowych "REMTRAK") z centralą spółki w Toruniu
• 27 czerwca 2019 – władze miasta przejęły dworzec Toruń Północny^[25]
• 19 sierpnia 2019 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały umowę z wykonawcą dokumentacji projektowej BiT City II^[26]
• 13 czerwca 2021 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej nr 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża^[27]
• 19 września 2021 – zorganizowano 160-lecie kolei żelaznej w Toruniu^[28]

Linie kolejowe

Wykaz linii

Toruński węzeł kolejowy tworzą następujące linie kolejowe:

Linia	Nr D29	Sąsiednie stacje węzłowe	Operator przewozów pasażerskich	Elektryfikacja	Zdjęcie
Kutno – Piła Główna	18	Aleksandrów Kuj. – Bydgoszcz Wschód	PKP Intercity, Polregio (BiT-City)
Poznań Wschód – Skandawa (GP) – Žielieznodorožnyj	353	Inowrocław – Jabłonowo Pom.	Polregio i PKP InterCity
Nieszawka – Toruń Główny	734		Polregio i PKP InterCity
Toruń Wschodni – Malbork	207	Grudziądz	Arriva RP
Nasielsk – Toruń Wschodni	27	Sierpc	Arriva RP
Toruń Wschodni – Olek (daw. Chełmno)	246	(dawniej) Unisław Pomorski	(linia towarowa)
Grębocin – Katarzynka	736		(nieczynna)

Jednostki i instytucje związane z kolejnictwem

W Toruniu swoją siedzibę ma spółka kolejowa Arriva RP^[29], której pociągi kursują na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego. Ponadto istnieją:

• PKP Intercity Remtrak, siedziba spółki^[30]
• Baza Toruń-Kluczyki^[31], mającej za zadanie m.in. bieżące utrzymanie składów Elf 22WEc, które kursują w ramach szybkiej kolei miejskiej BiT City na trasie Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna
• Sekcja przewozów pasażerskich i Sekcja utrzymania taboru trakcyjnego Toruń Kluczyki Polregio^[32]
• PKP Cargo Zakład Przewozów Towarowych Sekcja Przewozów i Ekspedycji
• PKP CargoTabor Zakład Naprawy Taboru^[33]
• PKP Energetyka Sekcja Zasilania Elektroenergetycznego Toruń
• Zakład Linii Kolejowych Sekcja Eksploatacji Toruń Wschodni, Sekcja Eksploatacji Toruń Główny, Dział Rachunkowości i Finansów
• Posterunek Straży Ochrony Kolei^[34]

W Toruniu działają kolejowe związki zawodowe, są to m.in.:

• Międzyzakładowy Związek Zawodowy Pracowników PKP z siedzibą w Toruniu^[35]
• Związek Zawodowy Pracowników PKP przy oddziale Gospodarowania Nieruchomościami w Gdańsku z siedzibą w Toruniu
• Międzyzakładowy Nadwiślański Związek Zawodowy Maszynistów^[36]

Muzea i stowarzyszenia

W Toruniu istnieje Stowarzyszenie Przyjaciół Kolei i Zabytków Techniki oraz Toruńskiej Makiety Modułowej^[37], a także Izba Tradycji Toruńskiego Węzła Kolejowego^[38].

Połączenia

Toruń jest skomunikowany bezpośrednimi połączeniami z największymi miastami w Polsce: Warszawą, Krakowem, Wrocławiem, Poznaniem, Katowicami^[39]:

Od 13 grudnia 2015 roku do Torunia docierają nowoczesne składy Flirt, którymi można dojechać do: Warszawy, Gdańska, Gdyni, Częstochowy, Katowic, Bydgoszczy i Łodzi^[40].

Kategoria pociągów

Wykaz pociągów zatrzymujących się na stacji Toruń Główny od grudnia 2018 roku:

Czynne dworce i przystanki kolejowe

Dworce kolejowe

Nazwa	Lokalizacja	Perony	Zadaszenie peronów	Budynek	Kasa	Uwagi	Zdjęcie
Toruń Główny	Stawki	4	wiaty nad peronami	użytkowany	czynna	Główna stacja kolejowa w Toruniu, powstała w 1861, obecny budynek z 1874. W latach 2014–2015 przeszła gruntowną przebudowę[41]
Toruń Wschodni	Mokre	3	wiaty nad peronami	użytkowany	czynna	Powstała w 1871, obecny budynek z 1909. Na stacji zaczynają i kończą bieg składy jadące z i do: Bydgoszczy, Włocławka i Kutna
Toruń Miasto	Jakubskie Przedmieście	1	wiata nad peronem	użytkowany	nieczynna	Powstała w 1878, obecny budynek z 1888. Usytuowana jest w centrum miasta, blisko zabytkowego Zespołu Staromiejskiego wpisanego na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO

Przystanki osobowe

Zlikwidowane dworce i przystanki kolejowe

Dworce kolejowe

Przystanki osobowe

Stacje na przedmieściach Torunia

• Łysomice
• Papowo Toruńskie
• Lubicz
• Brzoza Toruńska
• Cierpice
• Cierpice Kąkol

Węzeł przesiadkowy

Oprócz tradycyjnych przystanków komunikacji miejskiej, które znajdują się przy wszystkich dworcach kolejowych w Toruniu, od sierpnia 2015 roku istnieje także węzeł przesiadkowy na placu 18 Stycznia, który integruje sieć tramwajową z koleją w ramach projektu BiT-City^[42].

Szybka kolej Miejska

BiT-City

Szybka kolej miejska łączy dwie stolice województwa kujawsko-pomorskiego: Bydgoszcz i Toruń.

Pomysłodawcą tego projektu był Wydział Inwestycji Strategicznych Urzędu Miasta Torunia oraz toruńskie Stowarzyszenie Porozumienie Obywateli (www.spo.org.pl), a wdrażającym projekt – Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu oraz Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przy współpracy z urzędami miast Bydgoszczy i Torunia.

Bilet aglomeracyjny i regionalny

Na terenie województwa wprowadzony jest także bilet regionalny na trasie Toruń – Włocławek, działający na podobnej zasadzie jak bilet aglomeracyjny BiT-City (tj. możliwość korzystania z dowolnej linii komunikacji miejskiej przez godzinę od wyjścia z pociągu). Obydwa bilety (aglomeracyjny i regionalny) są wprowadzone na tej samej linii kolejowej nr 18, ale dotychczas nie stworzono biletu regionalnego na odcinku Bydgoszcz – Toruń – Włocławek. Linia Toruń – Włocławek nie została objęta projektem BiT-City pomimo wyższej liczby pasażerów w 2007 r. niż w przypadku linii Bydgoszcz – Toruń. Linię Toruń – Włocławek nadal częściowo obsługują niezmodernizowane składy, a ponadto bilet regionalny nie był promowany na taką skalę, jak bilet aglomeracyjny (np. reklamy na autobusach MZK Toruń), a to z kolei może wpłynąć na zmniejszenie atrakcyjności tej linii i przejęcie pasażerów przez liczne połączenia komunikacji autobusowej. Bilety regionalne można nabyć w kasach PKP. Część pociągów na trasie Toruń – Włocławek kończy swoją trasę na dworcu Toruń Wschodni, ma to przyśpieszyć dostęp do centrum i wschodniej części miasta. W przypadku Włocławka pociągi regionalne zatrzymują się na wszystkich dworcach i stacjach pasażerskich.

Bocznice kolejowe

Na terenie toruńskiego węzła kolejowego istnieją, bądź istniały, bocznice kolejowe^{[43][44][45][46]}:

• linia kolejowa nr 18
  • do JW, ul. Podgórska
  • do JW, ul. Łączna
• linia kolejowa nr 353
  • do Elany
  • do zakładów przemysłowych: Apator, Kopernik (nieistniejąca)
  • do zakładów przemysłowych: Młyny Richtera, Polmos (nieistniejąca)
  • do Bumaru (nieistniejąca)
  • do Portu Zimowego (nieistniejąca)
• Linia kolejowa nr 27
  • do Elany
  • do Elektrociepłowni Toruń
• linia kolejowa nr 246
  • do JW, ul. Balonowa (nieistniejąca)
  • do zakładów przemysłowych: Towimor, Polchem (nieistniejąca)
  • do Stacji Paliw

Modernizacja toruńskiego węzła kolejowego

•       (zrealizowane)
•       (w budowie)
•       (planowane)

Zobacz też

• Katastrofa kolejowa pod Otłoczynem

Przypisy

Bibliografia

• JoannaJ. Kucharzewska JoannaJ., Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920, Warszawa: Neriton, 2004, ISBN 838897369X .
• RomanR. Witkowski RomanR., Kolejki wojskowe w Toruniu w czasie I wojny światowej, „Świat Kolei”, 7, 2008 .