Transport kolejowy w powiecie kościerskim

Sieć kolejowa w powiecie kościerskim

Obecnie na terenie powiatu kościerskiego istnieje około 67 km linii kolejowych, na których odbywa się regularny ruch pasażerski. Na terenie powiatu znajduje się 14 stacji i przystanków kolejowych, w tym 3 węzły kolejowe i 2 czynne mijanki.

Historia

1885-1918

Pierwsza linia kolejowa na terenie powiatu kościerskiego powstała w latach 1884-1885 wraz z budową Królewskiej Kolei Wschodniej^[1]. Była to (obecnie już zlikwidowana) 53 km linia kolejowa łącząca Pszczółki z Kościerzyną, której pierwszy 8 km odcinek Pszczółki-Sobowidz otwarto w październiku 1884. Pozostałe odcinki na szlaku Sobowidz-Kościerzyna (dł. 45 km) uruchomiono w listopadzie 1885. W tym czasie najprawdopodobniej wybudowano również parowozownię w Kościerzynie^[2]. W grudniu 1900 pociągnięto linię kolejową Kościerzyna-Lipusz (dł. 16,7 km), w listopadzie 1901 Kościerzyna-Kartuzy; w ten sposób powstał pierwszy węzeł kolejowy w powiecie. W lipcu 1901 zbudowano linię Lipusz-Bytów (dł. 24,3 km), a rok później linię Lipusz-Chojnice (dł. 52,6 km), co spowodowało, że w 1902 Lipusz stał się drugim węzłem w powiecie^[3]. W styczniu 1905, po zbudowaniu linii Skarszewy-Starogard Gdański (dł. 42,7 km), Kościerzyna zyskała połączenia ze wszystkimi sąsiednimi miastami powiatowymi^[4].

1918-1945

W 1920, po ustaleniu granicy polsko-niemieckiej na Pomorzu, linia Lipusz-Bytów (dł. 24,3 km) stała się odcinkiem transgranicznym, przez co okazała się zbędna i została w końcu czerwca 1920 rozebrana na odcinku Lipusz-Róg (dł. 7,44 km)^[3]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, rząd podjął decyzję o budowie magistrali węglowej łączącej Śląsk z portem w nowo budowanej Gdyni, gdyż Gdańsk był wolnym miastem, przez co tranzyt przez jego terytorium wiązał się z dodatkowymi kosztami^[2]. W połowie października 1928 uruchomiono kolejną linię kolejowa na terenie powiatu. Było to przedłużenie o 22,6 km linii Laskowice Pomorskie-Czersk. Na terenie powiatu stworzono dwie stacje Bąk i Karsin. Na początku listopada 1930 powstała magistrala, która tworzyła kolejny węzeł w Bąku. Dzięki tej magistrali Kościerzyna miała dobre połączenie z Gdynią, wykorzystywane aż do 1990 przez pociągi dalekobieżne. Wraz z budową magistrali stare połączenie (otwarte w październiku 1901) do Kartuz na odcinku Kościerzyna-Gołubie zostało rozebrane (listopad 1930). Podczas wojny, już we wrześniu 1939 została odbudowana linia Bytów-Lipusz^[3].

1945-1989

Po II wojnie światowej kolej rozwijała się, stanowiąc najszybszy i najwygodniejszy środkiem lokomocji. W latach 60. można było zaobserwować ten rozwój zwłaszcza na trasie Kościerzyna-Gdynia^[5][6]. Mimo wielkiej akcji elektryfikacyjnej w latach 70. powiat kościerski nie doczekał się elektryfikacji, przez co ruch towarowy Śląsk-Porty i dalekobieżny został przeniesiony na linię przez Tczew, zelektryfikowaną w 1969.

Po 1989

31 sierpnia 1990 przez stację w Kościerzynie przejechał ostatni pociąg pośpieszny. W 1991 zlikwidowano parowozownię, a w 1992 przekształcono ją w skansen. W tym samym roku w obsłudze połączeń zaczęto wykorzystywać autobusy szynowey^[7], które jednak nie uchroniły przed zamknięciem i likwidacją w maju 1993 linii Lipusz-Bytów^[3] oraz w styczniu 1994 linii Pszczółki-Kościerzyna (mimo tego, że rozkład z 1993 przewidywał na tej trasie 4 pary pociągów). Po 1994 spadek przewozów spowodował ograniczanie i zawieszanie ruchu na trasach do Chojnic i do Czerska/Bydgoszczy. Największe ograniczenie ruchu nastąpiło na linii do Czerska, z trzech par w rozkładzie 2003/2004, do tylko jednej pary w rozkładzie 2006/2007 (w rozkładach połączenie to było zaznaczane kursuje do odwołania). W rozkładzie z 2005/2006 pojawiła się ostatnia bezpośrednia para pociągów do Grudziądza a w rozkładzie z 2006/2007 ostatnia para pociągów relacji Bydgoszcz Główna - Kościerzyna skomunikowana w Kościerzynie z pociągiem do Gdyni. Później jedynym bezpośrednim połączeniem z powiatu kościerskiego poza województwo pomorskie było połączenie do Wierzchucina. Ograniczono również ruch na trasie Kościerzyna-Chojnice z 6 par w rozkładzie 2001/2002 do 4 par w rozkładzie 2008/2009.

Linie kolejowe

Na terenie powiatu znajdują się linie kolejowe nr 201 Nowa Wieś Wielka-Gdynia Port, 211 Chojnice Kościerzynie, 215 Laskowice Pomorskie - Bąk oraz rozebrane 233 Pszczółki - Kościerzyna oraz linia Kościerzyna - Gołubie, którą rozebrano w latach 30. przez co nie posiada ona numeru.

linie kolejowe w południowej części powiatu - na południe od Bąka

Przepustowość dobowa pociągów osobowych według rozkładu z 2008/2009

Stacje i przystanki kolejowe

Na terenie powiatu Kościerskiego znajduje się 14 czynnych oraz 5 nieczynnych stacji i przystanków kolejowych. Tylko na dwóch z nich, w Kościerzynie i Dziemianach Kaszubskich, czynne są kasy biletowe. Do 1994 roku kolej docierała do każdej gminy. Od 1994 nie dojeżdża do gminy Liniewo. Kolej dociera do wszystkich siedzib gmin oprócz Starej Kiszewy i Liniewa. Stacje i przystanki kolejowe znajdują się w 14 miejscowościach mających w sumie około 55% mieszkańców powiatu. W mieście powiatowym mieszka nieco ponad 34% mieszkańców.

Nazwa stacji/przystanku	Zdjęcie	Ranga	linia kolejowa	rok powstania	liczba par pociągów (2009)	wielkość miejscowości	liczba mieszkańców, dla których stacja jest najbliższa.
Kościerzyna		węzeł kolejowy	201, 211 i 233 (rozebrana)	1885	14	26717 (miasto powiatowe)
Bąk		węzeł kolejowy	201, 215	1928	2	0 (węzeł kolejowy w lasach)
Dziemiany Kaszubskie		mijanka	211	1902	4	1762 (siedziba gminy)
Garczyn		przystanek	211	1900	4
Głodowo Kościerskie		nieczynna mijanka?	233 (rozebrana)	1885	0	596
Kalisz Kaszubski		przystanek kolejowy	211	1902	4	900
Karsin		przystanek kolejowy (wcześniej mijanka)	215	1928	1	2500 (siedziba gminy)
Liniewko Kaszubskie		nieczynna mijanka?	233 (rozebrana)	1885	0
Liniewo Pomorskie		nieczynna mijanka?	233 (rozebrana)	1885	0	1052 (siedziba gminy)
Lipuska Huta		przystanek kolejowy	211	1900	4	103
Lipusz		węzeł kolejowy	211,	1900	4	2069 (siedziba gminy)
Łubiana		mijanka	211	1900	4	2500
Nowy Barkoczyn		nieczynna mijanka	233 (rozebrana)	1885	0	543
Olpuch		przystanek kolejowy	201	1970.	2	268
Olpuch Wdzydze		przystanek kolejowy (wcześniej mijanka)	201	1930	2	? (najbliższa miejscowość - Szenajda)
Podleś		przystanek kolejowy	201	1930	2	255
Raduń		przystanek kolejowy	211	1902	4	450
Skorzewo		przystanek kolejowy (wcześniej mijanka)	201	1930	9
Wielki Klincz		nieczynny przystanek	233 (rozebrana)	1885	0	1960

Odległości w linii prostej pomiędzy stacjami i przystankami kolejowymi oraz przedłużenia

Odległości w kilometrach zaokrąglone do 100 metrów na podstawie^[8] Przedłużenia na podstawie kilometrów taryfowych.

Skansen w Kościerzynie

SP47-001 jeden z eksponatów Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie

Obok stacji Kościerzyna, na terenie dawnej lokomotywowni, znajduje się skansen kolejowy w którym można zobaczyć m.in.: lokomotywę SP47-001 (jedyny zachowany egzemplarz), Ok1, SR61 (jeden z dwóch skonstruowanych) oraz EW90-12 (jedyny zachowany pojazd z SKM w Trójmieście pochodzenia berlińskiego). Za płotem (od strony dworca) znajduje się kilka niszczejących parowozów, m.in. Ty2 oraz SN61. Ze skansenu organizowane są wakacyjne przejazdy retro, np. Costerina.

Skansen w Kościerzynie jest jedynym w północnej Polsce skansenem normalnotorowym. Oprócz niego, na podobnej szerokości geograficznej znajdują się skanseny wąskotorowe w Gryficach i Ełku^[9].

Przypisy