Transport na Malcie

Geographylogo.svg
Położenie międzynarodowych portów morskich i lotniczych[1] na Malcie

System transportu na Malcie opiera się na transporcie morskim, lotniczym i drogowym. Publiczny transport zbiorowy wewnątrz Malty obsługiwany jest za pomocą autobusów. Dawniej na Malcie działała linia kolejowa i tramwajowa.

Transport morski

Statki wycieczkowe w Wielkim Porcie

Malta ma dwa większe porty morskie: Grand Harbour oraz Malta Freeport, które przeładowały w 2010 roku 6 milionów ton towarów[2]. Znajduje się także kilka mniejszych portów lokalnych – głównie rybackich i jachtowych, np. port Marsamxett. W ostatnich latach porty na Malcie obsługują około pół miliona pasażerów, w 2009 roku – 439.630, w 2010 roku – 491.201, natomiast w 2011 roku – 556.564 pasażerów[3]. W 2014 roku obsłużono również około 0,5 miliona pasażerów, 38 tys. w I kwartale[4], 123 tys. w II kwartale[5], 157 tys. w III kwartale[6] i 153 tys. w IV kwartale[7].

Wielki Port

Wielki Port (Grand Harbour) jest głównym portem pasażerskim Malty i drugim pod względem wielkości maltańskim portem handlowym. Jest także portem naturalnym i wcinającym się na około 3,6 km w głąb lądu[8]. Częścią portu jest forteca Fort Saint Angelo oraz stocznia wykorzystywana przede wszystkim do naprawy statków cywilnych[9].

Malta Freeport

Malta Freeport

Malta Freeport jest dziewiątym największym portem morskim w Europie oraz trzecim nad Morzem Śródziemnym pod względem przeładunku kontenerów[10]. W 2015 roku przeładowano w nim 3,06 miliona kontenerów typu TEU oraz obsłużono 2189 statków[11]. Jest to także największy port rybacki na Malcie i jest bazą dla 70% maltańskiej floty rybackiej[12].

Mariny

Na Malcie znajduje się kilka marin (portów jachtowych):

NazwaWspółrzędneZdjęcie
Vittoriosa Yacht Marina
(także jako Grand Harbour Marina)
Współrzędne geograficzne:
35°53′14,7″N 14°31′12,3″E/35,887417 14,520083
Birgu 3.jpg
Manoel Island Marina
(także jako Manoel Island Yacht Marina)
Współrzędne geograficzne:
35°54′08,3″N 14°29′52,4″E/35,902306 14,497889
Malta - Gzira - Manoel Island - Yacht Marina 09 ies.jpg
Msida Marina
(także jako Msida Yacht Marina)
Współrzędne geograficzne:
35°53′49,6″N 14°29′39,6″E/35,897111 14,494333
Malta - Ta' Xbiex - Ix-Xatt Ta' Xbiex+Msida Marina 02 ies.jpg
Kalkara MarinaWspółrzędne geograficzne:
35°53′26,4″N 14°31′24,8″E/35,890667 14,523556
Kalkara.jpg
Portomaso MarinaWspółrzędne geograficzne:
35°55′16,1″N 14°29′37,5″E/35,921139 14,493750
San Giulian, Marina.jpg
Mġarr Harbour MarinaWspółrzędne geograficzne:
36°01′35,3″N 14°18′03,0″E/36,026472 14,300833
MGARR HABOUR - GOZO (3586231894).jpg

Promy

Prom Jean de la Valette, jeden z promów przewoźnika Virtu Ferries

Pomiędzy Maltą a oddaloną o 80-90 km włoską Sycylią istnieje przeprawa promowa. Jest ona też najlepszą metodą dostania się na Maltę samochodem. Głównym przewoźnikiem promowym jest Virtu Ferries, który oferuje kursy na trasie Wielki Port ↔ Pozzallo (czas podróży 1 godzina 45 minut) oraz Wielki Port ↔ Katania (czas podróży 4 godziny 15 minut), przy czym prom płynie tylko do portu w Pozzallo, a na trasie Pozzallo ↔ Katania jest podstawiany autobus (w cenie biletu promowego). Koszt biletu dla jednej osoby bez samochodu u przewoźnika do/z Pozzallo wynosi około 70 euro, natomiast do/z Katanii wynosi około 90 euro, koszty biletów u pośredników np. directferries czy aferry są wyższe[13][14][15].

W 2021 roku uruchomiono również promy z Malty do włoskich miast: Palermo i Genua. Obsługiwane są przez operatora Gollcher Company Limited[16].

Innym przewoźnikiem promowym obsługującym transport na włoską Sycylię jest Ponte Ferries, który oferuje kursy na trasie Wielki Port ↔ Augusta (czas podróży ok. 3 godzin)[17].

Promy kursują także pomiędzy główną wyspą (port Ċirkewwa w Mellieha) a wyspą Gozo (port Mġarr w Għajnsielem). Promy obsługiwane są przez operatora Gozo Channel Company Limited. Czas podróży wynosi ok. 25 minut[18]. W 2015 roku połączenie to obsłużyło ponad 4,7 mln pasażerów[19]. Od 2021 kursują również promy Gozo Fast Ferry przewoźnika Virtu Ferries na trasie Wielki Port w Valletcie na głównej wyspie (współrzędne geograficzne: 35°53′40,8″N 14°30′49,3″E/35,894667 14,513694) a wyspą Gozo (port Mġarr w Għajnsielem)[20]. Czas podróży pomiędzy obydwoma portami wynosi 45 minut[21].

Taksówki wodne

Na Malcie działają taksówki wodne (ang. water taxi) zwane Dgħajsa[22]. Do transportu wykorzystywane są tradycyjne łodzie maltańskie – luzzu. Zasadą działania przypominają gondole w Wenecji – jest to podłużna łódź wiosłowa kierowana przez jednego człowieka do przewozu pasażerów i towarów. Niektóre mają zamontowane silniki[23].

Transport lotniczy

Jeden z budynków portu lotniczego

Malta jest obsługiwana przez międzynarodowy port lotniczy Malta (ang. Malta International Airport, kod IATA: MLA), który w 2015 roku obsłużył ponad 4,6 mln pasażerów[24]. Maltański port lotniczy ma bezpośrednie połączenia z kilkoma portami lotniczymi w Polsce: lotniskiem w Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku i Poznaniu poprzez linie lotnicze Ryanair[25] a także z lotniskiem w Katowicach, Warszawie i Gdańsku poprzez linię lotniczą Wizz Air[26]. Ponadto znajduje się tutaj międzynarodowy heliportHeliport Xewkija. Na wyspie Comino istnieje wyznaczone miejsce do lądowania śmigłowców – Heliport Comino[27] (współrzędne geograficzne: 36°00′36,1″N 14°20′50,5″E/36,010028 14,347361).

Transport drogowy

Informacje ogólne

Na Malcie obowiązuje ruch lewostronny. Maksymalna prędkość w terenie zabudowanym wynosi 50 km/h, a poza nim – 80 km/h. Malta ma 3096 km dróg, z czego 2704 km to drogi o twardej nawierzchni[28].

Do jazdy samochodem na Malcie wymagane jest ważne prawo jazdy. Posiadacze praw jazdy wydanych w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, mogą prowadzić samochody na Malcie (do jednego roku), bez konieczności uzyskiwania dodatkowych zezwoleń. Osoby te mogą wymienić swoje prawo jazdy na prawo jazdy maltańskie, o ile czas zamieszkania na Malcie wynosi co najmniej 185 dni[29].

Malta ma najniższą liczbę śmiertelnych wypadków w Unii Europejskiej, zarówno pod względem wypadków w ogóle jak i w przeliczeniu na milion mieszkańców[30][31][32]. W 2014 roku na Malcie było 10 śmiertelnych wypadków drogowych[32].

Komunikacja miejska

Publiczny transport zbiorowy wewnątrz Malty obsługiwany jest za pomocą autobusów.

Omnibusy na Malcie zaczęły kursować w 1856 roku. Pierwsze autobusy zaczęły funkcjonować w 1905 roku. Początkowo zakupiono z Wielkiej Brytanii sześć autobusów marki Thornycroft, które zaczęły kursować między Vallettą i St Andrews (obecnie pogranicze Swieqi i Pembroke). Później stopniowo zwiększano flotę, w 1930 roku funkcjonowało 385 licencjonowanych autobusów. W 1931 roku została utworzona Izba Kontroli Ruchu[33].

Autobusy na Malcie

W 2009 roku funkcjonowało 508 autobusów, każdy o średniej wieku 35 lat, i były one obsługiwane przez ponad 400 niezależnych licencjobiorców. Restrukturyzacja transportu publicznego rozpoczęła się w latach 2008–2011. 3 lipca 2011 sieć została przejęta przez Arriva. Nowy operator wprowadził nowe taryfy i autobusy niskopodłogowe. 118 autobusów niskopodłogowych, które stanowiły część starego systemu zostały odkupione przez nowego operatora. Zwiększono też liczbę miejsc dostępnych w autobusach z 6600 do 20500. Obecnie system przewozów autobusowych to 265 nowoczesnych autobusów, a liczba przystanków na Malcie wynosi 970, z czego 850 znajduje się na wyspie Malta, natomiast 120 na wyspie Gozo[33]. Istnieje w sumie 80 różnych tras. Jedna lub dwie cyfry w oznaczeniu trasy oznaczają autobus z/do Valletty. Ekspresowe trasy są oznaczone znakiem „X”. Wszystkie autobusy są klimatyzowane, niskopodłogowe, są wyposażone w system głosowy oraz elektroniczne tablice informacyjne wyświetlające kolejne przystanki[34]. Bilety pełne na głównej wyspie dla osoby dorosłej kosztują 1,5 euro (2 euro w sezonie letnim) za bilet dzienny, 21 euro za bilet tygodniowy, 26 euro za bilet miesięczny i 72 euro za bilet kwartalny. Dzieci, osoby starsze i posiadacze Blue Badge płacą około 1/3 ceny pełnego biletu[35]. Maltańskie autobusy obsłużyły w 2015 roku ponad 40 milionów pasażerów[36].

Od 2020 roku we wszystkich autobusach komunikacji miejskiej funkcjonuje darmowy bezprzewodowy Internet Wi-Fi[37].

Od października 2022 roku, komunikacja miejska na Malcie ma być darmowa dla jej mieszkańców[38].

Autobus piętrowy turystyczny
Dorożka konna Karozzin
Photo by CEphoto, Uwe Aranas or alternatively © CEphoto, Uwe Aranas, CC BY-SA 3.0
Autobus piętrowy turystyczny (pierwsza grafika). Dorożka konna Karozzin(ang.) (druga grafika).

Autobusy turystyczne

Na Malcie funkcjonują również autobusy turystyczne (ang. tour bus), które obwożą pasażerów po wszystkich najważniejszych atrakcjach państwa-miasta. Autobusy te są piętrowe, z nie zadaszonym górnym pokładem[39]. Dwaj przewoźnicy turystyczni to: MaltaSightSeeing[40] i CitySightseeing Malta[41]. W autobusach dostępny jest wielojęzyczny system audio przewodnika, w autobusach MaltaSightSeeing dostępny również w języku polskim[40].

Dorożki konne

W centralnej i północnej części Malty, w rejonach Valletty, Sliemy i St. Julian's, Rabatu i Mdiny, Buġibby i Qawry kursują konne dorożki zwane Karozzin(ang.). To maltański tradycyjny (pochodzący z połowy XIX wieku) środek transportu składający się z powozu ciągniętego przez konia lub parę koni. Kiedyś popularny jako środek ogólnego transportu, dziś używany głównie podczas ceremonii oraz jako atrakcja turystyczna[42][43].

Taksówki

Maltańskie taksówki

Maltańskie taksówki docierają do każdego miejsca na wyspie. Na Malcie działa 250 licencjonowanych taksówek. Samochody mają znak „TAXI” na dachu, napisy na przednich drzwiach i są koloru białego (standardowe) lub czarnego. Taksówki można wzywać zarówno telefonicznie i e-mailowo, jak również poprzez przywoływanie, jeśli istnieje miejsce do bezpiecznego zatrzymania samochodu. W ruchliwych miejscach Malty, w tym na lotnisku są miejsca postojowe taksówek. Wszystkie białe taksówki mają jednakowe ceny: opłata początkowa wynosi 3,5 euro, przez pierwsze 8 km stawka wynosi 1,40 € za kilometr, od 8 km stawka wynosi 1 euro za kilometr[44][45][46].

W niektórych miejscach funkcjonują również elektryczne minitaksówki. Usługa została wprowadzona w 2011 roku. Są one widoczne głównie w Valletcie i okolicy terminalu pasażerskiego Wielkiego Portu[47].

Wypożyczalnie pojazdów

Na Malcie funkcjonują wypożyczalnie samochodów jak i skuterów, w tym skuterów elektrycznych Blinkee[48].

Tablice rejestracyjne

Przykładowa maltańska tablica rejestracyjna dla samochodów osobowych

Maltańskie tablice rejestracyjne zasadniczo składają się z sześciu znaków – trzech liter i trzech cyfr (ZZZ 999); wyjątkami są tablice przydzielane taksówkom i członkom parlamentu, a także tablice spersonalizowane. Tablice rejestracyjne składają się z czarnego napisu (pisanego alfabetem łacińskim i cyframi arabskimi) na białym tle. Po lewej stronie znajduje się niebieskie pole (tzw. euroband) z flagą Unii Europejskiej, a pod nią wyróżnik kraju – M.

Historia

Transport kolejowy

Tramwaj na Malcie w 1905 roku podczas jazdy inauguracyjnej

W latach 1883–1931 na Malcie funkcjonowała kolej. Linia została otwarta 28 lutego 1883 na trasie z Valletty do Mdiny. Czas przejazdu: około 25 minut[49]. W 1895 roku zaczęto rozbudowę linii i w 1900 roku otwarto przedłużony odcinek do koszar w Mtarfa. Pełna długość linii wynosiła 11,1 km. Pierwsze dwie stacje, Valletta i Floriana, były pod ziemią.

Rozwój przewozów autobusowych przyczynił się do spadku zainteresowania koleją i tramwajami na Malcie. Linię kolejową zamknięto 31 marca 1931 roku[33][50][51].

Transport tramwajowy

Tramwaje na Malcie zostały uruchomione 23 lutego 1905. System składał się z linii rozpoczynających się w Valletcie i prowadzących do Three Cities, Żebbuġ i Birkirkary. W latach 20. ze względu na zwiększającą się liczbę samochodów na wyspie linia zaczęła przynosić straty i podjęto decyzję o jej likwidacji. Linię zamknięto 15 grudnia 1929 roku[33].

Plany

Metro

Istnieją plany budowy maltańskiego metra[52][53].

Tunel / most

Istnieją propozycje zbudowania mostu lub tunelu łączącego wyspę Malta z wyspą Gozo. Zobacz też: Tunel Malta-Gozo(ang.).

Przypisy

  1. Airports in Malta – mapsofworld.com.
  2. Malta. Port system – Portius, International and EU Port Law Centre.
  3. Cruise passengers: December 2011 – National Statistics Office Malta.
  4. Cruise Passengers: Q1/2014 – National Statistics Office Malta.
  5. Cruise Passengers: Q2/2014 – National Statistics Office Malta.
  6. Cruise Passengers: Q3/2014 – National Statistics Office Malta.
  7. Cruise Passengers: Q4/2014 – National Statistics Office Malta.
  8. Port of Valletta. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-31)]. – Transport Malta.
  9. Malta Harbour – battleships-cruisers.co.uk.
  10. APPA: World Port Rankings 2011.
  11. Container Terminals, Traffic. maltafreeport.com.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-11)]. – Malta Freeport site.
  12. Port of Marsaxlokk. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-06)]. – Transport Malta.
  13. Passenger Fares – virtuferries.com.
  14. Prom z Valletta – directferries.pl.
  15. Promy Virtu Ferries. aferry.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-31)]. – aferry.pl.
  16. New ferry service to run route between Malta and Sicily, independent.com.mt.
  17. sicily to malta ferry, maltainfoguide.com.
  18. Prom na Gozo, jak dostać się z Malty na Gozo, rzucokiemnaswiat.pl.
  19. European Commission, Top 20 passenger ports in 2015 - on the basis of number of passengers embarked and disembarked – Statistics Explained.
  20. Virtu Ferries to run Malta-Gozo fast ferry from June, Times of Malta.
  21. Voyages, virtuferries.com.
  22. History – maltesewatertaxis.com.
  23. The Dgħajsa – A History of the Maltese Gondola – azure.com.mt.
  24. Annual Statistical Summary 2015. miamain.blob.core.windows.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-13)]. – Malta International Airport.
  25. miejsca docelowe - Oficjalna Strona Ryanair, 2016
  26. Loty na Maltę 2015 – maltaigozo.pl
  27. JCO – Heliport – Great Circle Mapper.
  28. Malta Transport Stats – Nation Master.
  29. General Info on Driving in Malta. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-12)]. – transport.gov.mt.
  30. Road Safety: new statistics call for fresh efforts to save lives on EU roads - European Commission, Press Release Database, 2015
  31. Road Deaths per Million Inhabitants 2014 - European Commission
  32. a b Road safety evolution in EU - European Commission
  33. a b c d Maltese Public Transport since 1856 – Maltese History & Heritage.
  34. Bus Service. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-11)]. – transport.gov.mt.
  35. Bus Fares – transport.gov.mt.
  36. Bus passengers increase by 20 per cent since introduction of card system.
  37. UPDATE Wifi on buses, publictransport.com.mt (ang.).
  38. independent.com: Budget 2022: Free public transport to all Maltese residents as from October 2022.
  39. Tour Buses – visitmalta.com.
  40. a b MaltaSightSeeing.
  41. CitySightseeing Malta.
  42. Horse Drawn Cabs (Karozzini) - transport.gov.mt
  43. Sean Sheehan, Malta, ISBN 0-7614-0993-9.
  44. Other Public Transport – Taxis. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-28)]. – transport.gov.mt.
  45. Taxis reform launched – timesofmalta.com.
  46. Malta: Taxis in Malta – tripadvisor.co.uk.
  47. Electric mini cabs - transport.gov.mt
  48. blinkee.city - strona główna
  49. Opening of the Malta Railway – The Malta Standard, 1883.
  50. Malta Railway – History of The Malta Railway, N Azzopardi.
  51. Malta Railway. The Route.
  52. Metro would consist of four lines, one linked to Gozo - www.independent.com.mt
  53. PN unveils metro plan: first train in five years - maltatoday.com.mt

Media użyte na tej stronie

Location of Europe.svg
Autor: maix, Licencja: CC SA 1.0
Continents with Europe marked
Valetta Malta Carriage-at-St-Elmo-Bay-01.jpg
Photo by CEphoto, Uwe Aranas or alternatively © CEphoto, Uwe Aranas, CC BY-SA 3.0
Valletta, Malta: Carriage, waiting at St. Elmo Bay.
Malta - Birzebbuga - Triq Kalafrana - Freeport (Triq San Patrizju) 03 ies.jpg
Autor: Frank Vincentz, Licencja: CC BY-SA 3.0
View from Triq San Patrizju to the Malta freeport, Triq Kalafrana in Birżebbuġa
Helico silhouette.svg
Autor: Pypaertv, Licencja: CC BY-SA 3.0
Silhouette d'un hélico
MGARR HABOUR - GOZO (3586231894).jpg
Autor: KNOW MALTA by Peter Grima from MALTA, Licencja: CC BY-SA 2.0

Boarding the Gozo ferry gives one a sense of leaving one world which is continuously on the move and travelling to the quaint island of Calypso. Calypso or Circe was a mythical goddess of Ancient Greece who according to mythology kept Ulysses and his crew here as prisoners. All of Ulysses’ men were transformed into pigs with the exception of Ulysses himself as Calypso had a crush on him. He stayed here for quite some time but his yearning for his wife forced him to leave and go back to Ithaca, his home country where his wife Penelope and son Telemachus were earnestly waiting for him. As soon as one nears the Gozitan Harbour of Mgarr one immediately realizes the difference. Gozo is quieter, cleaner and greener. Due to these characteristics it has now become a hub for foreign tourists who go there not for sightseeing only but to enjoy the limpid blue sea which surrounds this island. Gozo has enhanced its touristic attraction especially when it comes to diving and snorkeling.

Gozo is enjoying a boost in tourism, up to some time ago it was the summer Mecca for Maltese families to go and spend some days in this quiet and enchanting island. The air of welcome and difference is felt as you are going into the harbour with its yachts and traditional fishing boats lolling on the ripples made by the ferry which is ready to disgorge its hundreds of travelers on to Gozo. In the background one can see the low lying islands of Comino and Cominetto - Gozo, MALTA.
Malta Airport.jpg
Autor: The Gentle (flickr name), Licencja: CC BY-SA 2.0
Malta International Airport
Malta - Gzira - Manoel Island - Yacht Marina 09 ies.jpg
Autor: Frank Vincentz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Manoel Island Yacht Marina, Manoel Island in Gżira, Malta
Malta - St. Paul's Bay - Dawret il-Qawra 14 ies.jpg
Autor: Frank Vincentz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dawret il-Qawra in St. Paul's Bay, Malta
Malta grand harbour (2).JPG
Autor: Yarah, Licencja: CC BY-SA 3.0
View of Malta's Grand Harbour
Malta - Floriana - Triq l-Ghassara tal-Gheneb - Jean de la Valette 02 ies.jpg
Autor: Frank Vincentz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ferry "Jean de la Valette" at Triq l-Għassara tal-Għeneb in Floriana, Malta
Malta - Ta' Xbiex - Ix-Xatt Ta' Xbiex+Msida Marina 02 ies.jpg
Autor: Frank Vincentz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Msida Marina at Ix-Xatt Ta' Xbiex in Ta' Xbiex, Malta
Malta Buses (cropped 2).jpg
Autor: HH58, Licencja: CC BY-SA 4.0
Buses at the Main Bus Station in Valletta (Malta). In the middle an Otokar bus from Turkey, alongside with two King Long Buses from China (2019)
Malta - Sliema - Triq Ix-Xatt ta' Tigné 04 ies.jpg
Autor: Frank Vincentz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Triq Ix-Xatt ta' Tigné in Sliema, Malta
ACF 110.jpg
Autor: Predavatel, Licencja: CC BY-SA 3.0
Malta EU license plate
Birgu 3.jpg
Autor: Mandyy88, Licencja: CC BY-SA 4.0
This media is about Maltese cultural property with inventory number 01507.
Legenda port.svg
Symbol portu do legendy mapy
Malta relief location map source.svg
Autor:

Chumwa Trex

Bjankuloski06en, Licencja: CC BY-SA 3.0
location map for Malta

Equirectangular projection. Geographic limits of the map:

  • N: 36°06' N
  • S: 35°47' N
  • W: 14°10' O
  • O: 14°36' O
San Giulian, Marina.jpg
Autor: Juliana da Costa José, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Boote und marine Anlagen. Malta, April 2006. Urlaubseigenheimanlage mit Bootsanleger
Airplane silhouette.svg

Icon-type silhouette of an airplane. (Mainly to be used in Userboxes)

Used on WIkipedia as an airport location icon.