Tricholoma
 Gąska zielonka (Tricholoma equestre) | |
| Systematyka | |
| Domena | eukarionty |
|---|---|
| Królestwo | grzyby |
| Typ | podstawczaki |
| Klasa | pieczarniaki |
| Rząd | pieczarkowce |
| Rodzina | gąskowate |
| Rodzaj | gąska |
| Nazwa systematyczna | |
| Tricholoma (Fr.) Staude Schwämme Mitteldeutschl.: XXVIII, 125 (1857) | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Tricholoma equestre (L.) P. Kumm. | |
Tricholoma (Fr.) Staude (gąska) – rodzaj grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy nazwę Tricholoma w 1821 roku wprowadził Elias Fries jako podtakson rodzaju Agaricus. Do rangi odrębnego rodzaju podniósł go Friedrich Staude w 1857 r.[1].
Synonimy: Agaricus trib. Tricholoma Fr., Cortinellus Roze, Glutinaster Earle, Gyrophila Quél., Mastoleucomyces Battarra ex Kuntze, Megatricholoma G. Kost, Monomyces Battarra ex Earle, Phlebophora Lév., Sphaerocephalus Battarra ex Earle, Tricholoma sect. Megatricholoma (G. Kost) Mort. Chr. & Noordel[1].
Nazwę polską podał Józef Jundziłł w 1830 r.[2] Inne polskie nazwy: bedłka, brzegowłosek, opieńki i rycerzyk[3].
Charakterystyka
Naziemne grzyby kapeluszowe wytwarzające owocniki o kapeluszach nagich lub łuskowatych, niehigrofanicznych. Hymenofor blaszkowy, a blaszki mają regularną tramę i są zatokowato lub ząbkowato wycięte (nigdy nie zbiegające) przy trzonach. Na trzonach u niektórych gatunków występuje pierścień lub zasnówka. Zarodniki gąsek mają pokrój owalny lub eliptyczny, są gładkie, bez pory rostkowej. Wysyp zarodników jest biały, nieamyloidalny[4][5].
.JPG) Gąska biaława (T. album) |  Gąska pomarańczowa (T. aurantium) |
 Gąska krowia (T. vaccinum) |  Gąska niekształtna (T. portentosum) |
 Gąska ziemistoblaszkowa (T. terreum) |  Gąska żółtobrunatna (T. fulvum) |
.JPG) Gąska siarkowa (T. sulphureum) | .JPG) Gąska mydlana (T. saponaceum) |
.JPG) Gąska bukowa (T. ustale) |  Gąska pieprzna (T. virgatum) |
 Gąska zielonożółta (T. sejunctum) | .jpg) Gąska żółknąca (T. scalpturatum) |
Gatunki
- Tricholoma acerbum (Bull.) Vent. – gąska karbowana
- Tricholoma aestuans (Fr.) Gillet
- Tricholoma albobrunneum (Pers.) P. Kumm. – gąska białobrązowa
- Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm. – gąska biaława
- Tricholoma apium Jul. Schäff. – gąska selerowa
- Tricholoma argyraceum (Bull.) Gillet
- Tricholoma arvernense Bon
- Tricholoma atrosquamosum (Chevall.) Sacc. – gąska czarnołuskowa
- Tricholoma aurantium (Schaeff.) Ricken – gąska pomarańczowa
- Tricholoma batschii Gulden – gąska czerwonobrązowa
- Tricholoma bresadolanum Clémençon – gąska myszata
- Tricholoma bubalinum (G. Stev.) E. Horak
- Tricholoma bufonium (Pers.) Gillet – gąska winnobrązowa
- Tricholoma caligatum (Viv.) Ricken
- Tricholoma cartilagineum (Bull.) Quél.
- Tricholoma cingulatum (Almfelt) Jacobashch – gąska wierzbowa
- Tricholoma colossus (Fr.) Quél. – gąska wielka
- Tricholoma columbetta (Fr.) P. Kumm. – gąska gołębia
- Tricholoma elegans G. Stev.
- Tricholoma equestre (L.) P. Kumm.) – gąska zielonka
- Tricholoma evenosum (Sacc.) Rea 1932
- Tricholoma focale (Fr.) Ricken – gąska ognista
- Tricholoma fracticum (Britzelm.) Kreisel
- Tricholoma fulvum (Fr.) Bigeard & H. Guill. – gąska żółtobrunatna
- Tricholoma gausapatum (Fr.) Quél. – gąska szarobrązowa
- Tricholoma goliath (Fr.) S. Lundell & Nannf.
- Tricholoma imbricatum (Fr.) P. Kumm. – gąska dachówkowata
- Tricholoma inamoenum (Fr.) Gillet – gąska nieprzyjemna
- Tricholoma intermedium Peck
- Tricholoma lascivum (Fr.) Gillet – gąska śmierdząca
- Tricholoma luridum (Schaeff.) P. Kumm. – gąska szerokoblaszkowa
- Tricholoma magnivelare (Peck) Redhead
- Tricholoma matsutake (S. Ito & S. Imai) Singer – gąska sosnowa[6]
- Tricholoma muricatum Shanks
- Tricholoma orirubens Quél. – gąska czerwieniejąca
- Tricholoma pardinum (Pers.) Quél. – gąska tygrysia
- Tricholoma persicinum (Fr.) Quél.
- Tricholoma pessundatum (Fr.) Quél. – gąska kroplistobrzega
- Tricholoma populinum J.E. Lange – gąska topolowa
- Tricholoma portentosum (Fr.) Quél. – gąska niekształtna
- Tricholoma psammopus (Kalchbr.) Quél. – gąska modrzewiowa
- Tricholoma pseudonictitans Bon
- Tricholoma robustum (Alb. & Schwein.) Ricken – gąska okazała
- Tricholoma roseoacerbum A. Riva, 1984 – gąska różowosmugowa
- Tricholoma saponaceum (Fr.) P. Kumm. – gąska mydlana
- Tricholoma scalpturatum (Fr.) Quél. – gąska żółknąca
- Tricholoma sciodes (Pers.) C. Martín – gąska ostra
- Tricholoma sejunctum (Sowerby) Quél. – gąska zielonożółta
- Tricholoma stans (Fr.) Sacc. – gąska gorzkawa
- Tricholoma stiparophyllum (S. Lundell) P. Karst. – gąska jasna
- Tricholoma sudum (Fr.) Quél. – gąska korzeniasta
- Tricholoma sulphurescens Bres.
- Tricholoma sulphureum (Bull.) P. Kumm. – gąska siarkowa
- Tricholoma terreum (Schaeff.) P. Kumm. – gąska ziemistoblaszkowa
- Tricholoma testaceum G. Stev.
- Tricholoma tigrinum (Schaeff.) Gillet
- Tricholoma triste (Scop.) Quél.
- Tricholoma unifactum Peck
- Tricholoma ustale (Fr.) P. Kumm. – gąska bukowa
- Tricholoma ustaloides Romagn.
- Tricholoma vaccinum (Schaeff.) P. Kumm. – gąska krowia
- Tricholoma vinaceogriseum P.D. Orton
- Tricholoma virgatum (Fr.) P. Kumm. – gąska pieprzna
- Tricholoma viridifucatum Bon
- Tricholoma viridilutescens M.M. Moser
- Tricholoma viridiolivaceum G. Stev.
Wykaz gatunków (nazwy naukowe) na podstawie Index Fungorum. Obejmuje on tylko gatunki zweryfikowane o potwierdzonym statusie. Oprócz tych wyżej wymienionych na liście Index Fungorum znajdują się gatunki niezweryfikowane[7]. Nazwy polskie według Władysława Wojewody[3], oraz rekomendacji Polskiego Towarzystwa Mykologicznego[8].
Znaczenie
Grzyby mikoryzowe. Wśród gąsek tylko nieliczne to grzyby jadalne. Większość gatunków to grzyby niejadalne z powodu gorzkiego smaku, niektóre to grzyby trujące, powodujące ostre zaburzenia żołądkowo-jelitowe[9].
Przypisy
- ↑ a b c d Index Fungorum [dostęp 2013-03-05].
- ↑ Józef Jundziłł, Opisanie roślin w Litwie, na Wołyniu, Podolu i Ukrainie dziko rosnących, jako i oswojonych (The wild and cultivated plants growing in Lithuania, Wolyn, Podolia and Ukraine, Wilno: Józef Zawadzki, 1830.
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ W. Wojewoda podał nazwę polską dla synonimu Tricholoma nauseosum (A. Blytt) Kytöv.
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-03-05].
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [1]
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
Media użyte na tej stronie
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Autor: User:Strobilomyces, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Tricholoma terreum in a park near Paris, France.
Autor: This image was created by user Ron Pastorino (Ronpast) at Mushroom Observer, a source for mycological images.
You can contact this user here., Licencja: CC BY-SA 3.0
Tricholoma virgatum from McCall, Idaho, USA collected at the NAMA 2008 Foray. I don’t remember if they were officially identified. Based on the umbo, cap color and radiating fibrils, I’m tentatively going with T. virgatum.
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tricholoma scalpturatum (location: Poland, nowe Rybie)