Triest

Triest

Trieste, Trst

Od góry: Piazza Unità d’Italia, Grand Canal, serbski kościół prawosławny, wąska uliczka w starym mieście, Castello Miramare, widok od strony morza
Herb Flaga
Państwo	Włochy
Region	Friuli-Wenecja Julijska
Burmistrz	Roberto Dipiazza
Powierzchnia	84,49 km²
Wysokość	2 m n.p.m.
Populacja (2007) • liczba ludności • gęstość	208 614 2469,10 os./km²
Nr kierunkowy	040
Kod pocztowy	34100
Tablice rejestracyjne	TS
Położenie na mapie Friuli-Wenecji Julijskiej Triest
Położenie na mapie Włoch Triest
45°39′N 13°46′E/45,650000 13,766667
Strona internetowa

Triest (wł. Trieste, słoweń. i chorw. Trst, niem. Triest) – portowe miasto w północno-wschodnich Włoszech, nad Morzem Adriatyckim. Jest stolicą regionu autonomicznego Friuli-Wenecja Julijska. Według danych na 2007 rok gminę zamieszkiwało 208 614 osób, 2469,1 os./km².

Geografia

Triest leży u północnych wybrzeży Adriatyku, nad Zatoką Triesteńską, która stanowi najbardziej na północ wysuniętą część basenu Morza Śródziemnego. Miasto położone jest u północno-wschodnich granic Włoch, tuż przy granicy ze Słowenią. Zajmuje amfiteatralnie opadającą ku morzu krawędź płaskowyżu Kras zamykając północną krawędź wybrzeża Dalmacji. Najwyższy punkt tego płaskowyżu przy granicy z miastem sięga 458 m n.p.m. Klimat Triestu jest stosunkowo ciepły – jest to najbardziej na północ wysunięte miejsce na ziemi o klimacie śródziemnomorskim. Średnia temperatura stycznia wynosi ok. 6 °C, a lipca 24 °C. Lata są długie, suche i upalne, natomiast zimy łagodne i deszczowe. Charakterystyczny dla regionu jest rodzaj wiatru katabatycznego zwanego bora, który zimą przynosi chłodne i suche powietrze znad Gór Dynarskich.

Historia

Czasy starożytne

Tereny dzisiejszego Triestu w starożytności zamieszkane były przez iliryjskich Wenetów. W roku 177 p.n.e. opanowali te tereny Rzymianie. Miasto otrzymało prawa kolonii rzymskiej od Juliusza Cezara. Także w zapiskach tego wodza Triest pojawia się po raz pierwszy w źródle pisanym, jako Tergeste^[1].

Średniowiecze

Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego Triest znalazł się w VI wieku pod panowaniem Bizancjum. Był jedną z ważniejszych twierdz cesarstwa w tamtych rejonach. W 788 roku został zdobyty przez Franków wchodząc w skład państwa Karola Wielkiego i jego następców. W X wieku Triest został włączony w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Podlegał wówczas władzy Patriarchy Akwilei. Jednak stopniowo wraz z rozwojem Triestu, który bogacił się pośrednicząc w handlu Italii z Europą Środkową oraz jednoczesnym upadkiem starożytnej Akwilei miasto stało się niezależnym, wolnym miastem (XII wiek). Wkrótce jednak miasto zaczęło rywalizować o prymat w handlu ze znacznie potężniejszą Republiką Wenecką. Kilkakrotnie pokonane, było przejściowo okupowane przez Wenecjan (1369–1372). Wówczas mieszczanie Triestu w obawie przed całkowitym podporządkowaniem zaborczej polityce Wenecji podjęli decyzję o poddaniu się pod opiekę jednego z książąt Austrii, Leopoldowi III Habsburgowi (1382).

Czasy nowożytne

W latach 1856–1864 Maksymilian I Habsburg na klifie odległym 8 km od centrum Triestu wybudował dla siebie i swojej żony Marii Charlotta Coburg zamek Miramare^[2].

W 1902 r. otwarto pierwszą część unikatowej linii tramwajowej Triest - Opicina^[3].

W latach 1867–1918 Wolne cesarskie miasto Triest było jednym z krajów koronnych Cesarstwa Austrii (Przedlitawia). Po I wojnie światowej na mocy traktatu w Saint-Germain-en-Laye zostało w 1919 włączone do Włoch. Od 1943 znajdowało się pod okupacją niemiecką. Pod koniec II wojny światowej, na przełomie kwietnia i maja 1945, większość Wenecji Julijskiej łącznie z Triestem zajęli partyzanci jugosłowiańscy, lecz 9 czerwca 1945 w Belgradzie rządy brytyjski i amerykański zawarły z rządem Tity porozumienie, na mocy którego Triest wraz z częścią Wenecji Julijskiej znalazł się w gestii wojsk amerykańskich i brytyjskich. W 1947 traktat paryski ustanowił Wolne Terytorium Triestu, które składało się z dwóch stref: strefę A stanowił Triest z wąskim pasem wzdłuż wybrzeża na północ od miasta, strefę B stanowiła północno-zachodnia część Istrii z miastami Koper i Buje. Tymczasowo strefa A miała pozostawać pod wojskową administracją USA i Wielkiej Brytanii, strefa B – Jugosławii. 5 października 1954 w Londynie Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Jugosławia zawarły porozumienie w formie memorandum, zgodnie z którym większość strefy A (wraz z Triestem) została przyłączona do Włoch, a strefa B wraz ze skrawkiem strefy A (łącznie 523 km²) została przekazana pod cywilną administrację Jugosławii.

Podział

1. Altopiano Ovest
2. Altopiano Est
3. Roiano – Gretta – Barcola
4. Città Nuova – Barriera Nuova – San Vito – Città Vecchia
5. Barriera Vecchia – San Giacomo
6. San Giovanni – Chiadino – Rozzol
7. Servola – Chiarbola – Valmaura – Borgo San Sergio

Nauka

W mieście swoją siedzibę ma wiele międzynarodowych ośrodków naukowo-badawczych, jak i organizacji międzynarodowych – dlatego też Triest często bywa nazywany „miastem nauki” (wł. città della scienza).

• Sekretariat Generalny Inicjatywy Środkowoeuropejskiej (ISE) – zrzeszającej wiele państw Europy Środkowej i Wschodniej, w tym Polskę
• Międzynarodowe Centrum Fizyki Teoretycznej Abdus Salam (ICTP)
• Międzynarodowe Centrum Inżynierii Genetycznej i Biotechnologii (ICGEB) – Siedziba Główna
• włoski Narodowy Instytut Fizyki Nuklearnej (INFN)
• International School for Advanced Studies (SISSA)
• ELETTRA – Synchrotron Light Laboratory

Urodzeni w Trieście

• Napoleon Józef Bonaparte – wolnomularz, syn księcia Hieronima Bonaparte.

Z Triestu pochodził Italo Svevo (1861-1928) - pisarz włoski. W najpoczytniejszej powieści "Zeno Cosini" mistrzowsko opisał perypetie jednostki w pedantycznie uregulowanym mieszczańskim świecie.

Miasta partnerskie

• Como, Włochy
• Graz, Austria
• Wenecja, Włochy
• Lublana, Słowenia

Zobacz też

• Wolne Terytorium Triestu
• Synagoga w Trieście
• Linia kolejowa Triest – Poreč

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta (wł.)
• Triest – Foto Przewodnik (pdf) (wł.)

• 

  Widok centrum miasta

• 

  Ratusz

• 

  Czerwony Most

• 

  Zamek Miramare

• 

  San Giusto

• 

Podział administracyjny Austro-Węgier (1867–1918)

Królestwa i Kraje Reprezentowane w Radzie Państwa (Przedlitawia)	Arcyksięstwo Austrii za Anizą Arcyksięstwo Austrii przed Anizą Księstwo Salzburga Księstwo Styrii Księstwo Karyntii Księstwo Krainy Książęce Hrabstwo Tyrolu Vorarlberg Królestwo Czech Margrabstwo Moraw Księstwo Górnego i Dolnego Śląska Królestwo Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwem Oświęcimia i Zatora Księstwo Bukowiny Królestwo Dalmacji Pobrzeże Austriackie Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski Margrabstwo Istrii Wolne cesarskie miasto Triest
Kraje Korony Świętego Stefana (Zalitawia)	Królestwo Węgier z Wielkim Województwem Siedmiogrodu Królestwo Chorwacji i Slawonii Fiume
Kondominium	Bośnia i Hercegowina (anektowana w 1908)