Trinity (test nuklearny)

Jedyne kolorowe zdjęcie testu^[1]

Trinity (ang. Trójca) – kryptonim (nadany przez Roberta Oppenheimera) pierwszego naziemnego testu broni atomowej przeprowadzonego przez Stany Zjednoczone 16 lipca 1945. Detonacja bomby plutonowej miała siłę około 20 kiloton i jest uznawana za początek ery atomu. Test Trinity był momentem kulminacyjnym kilkuletniego programu prac nad bronią jądrową, znanego jako Projekt Manhattan.

Test przeprowadzono na pustyni w pobliżu miasta Alamogordo w Nowym Meksyku, w miejscu nazywanym przez hiszpańskich konkwistadorów Jornada del Muerto (hiszp. ‛droga umarłego’), na poligonie noszącym obecnie nazwę White Sands Missile Range.

Wieża w punkcie zero

Przygotowania

Przygotowania do eksplozji trwały niemal rok. W odległości 9–10 km od wyznaczonego punktu zero wybudowano trzy schrony obserwacyjne. 7 maja 1945 przy użyciu 108 ton trotylu wymieszanego ze zużytym paliwem jądrowym przeprowadzono próbny wybuch kalibracyjny. Do celów właściwego eksperymentu wybudowano 30-metrową stalową wieżę z platformą na szczycie do umieszczenia ładunku nuklearnego^[2]. Celem było uzyskanie warunków w przybliżeniu podobnych do rzeczywistych, gdy bomba zrzucona z samolotu eksploduje na pewnej wysokości nad celem. Właściwy ładunek, noszący kryptonim „Gadżet”, dostarczono z laboratorium Los Alamos 12 lipca i zamontowano na miejscu następnego dnia. „Gadżet” był ładunkiem nuklearnym, w którym głównym materiałem rozszczepialnym był pluton-239, a masę krytyczną, konieczną do rozpoczęcia reakcji łańcuchowej, uzyskiwano poprzez implozję. Eksperyment miał potwierdzić, że ten typ ładunku nuklearnego będzie działał zgodnie z obliczeniami teoretycznymi^[3]. Bombę atomową Fat Man o tej samej konstrukcji zdetonowano nad japońskim miastem Nagasaki 9 sierpnia 1945.

Trinity 16 ms po detonacji. Kula ognia ma około 200 metrów wysokości.

Wybuch

Eksplozję zaplanowaną na 16 lipca o godzinie 2:00^[4] opóźniono do 5:30 z powodu deszczu i burzy w okolicy. Obawiano się, że deszcz zwiększy opad promieniotwórczy, a błyskawice mogą spowodować niekontrolowane odpalenie ładunku.

Końcowe odliczanie rozpoczęto o 5:10. Wybuch nastąpił dokładnie o godzinie 5:29:45. Siła eksplozji była na tyle duża, że spowodowała drżenie szyb w odległości 320 km od punktu zero. Powstały krater miał promień ok. 40 m i głębokość ok. 1,4 m^[5]. Piasek w miejscu eksplozji uległ całkowitemu stopieniu, dając w efekcie zielonkawe radioaktywne szkliwo, nazwane potem trynitytem, rozrzucone wokół krateru w promieniu ok. 300 m^[5]. Grzyb atomowy osiągnął wysokość ok. 12 km. Wydarzenie było filmowane i fotografowane przez wiele kamer rozmieszczonych w różnych miejscach poligonu. Prowadzono także bieżące pomiary skażenia promieniotwórczego oraz obserwacje meteorologiczne. Większość naukowców zaangażowanych w budowę bomby obserwowała eksperyment z bunkrów lub z pobliskiej bazy wojskowej. Kilka godzin po wybuchu Robert Oppenheimer i Enrico Fermi dwoma czołgami pojechali do punktu zero, aby naocznie sprawdzić efekty eksplozji. Stwierdzono, że z wieży, na której umieszczono ładunek, pozostały tylko fragmenty żelbetowych fundamentów.

Aby zachować próbę w tajemnicy, przygotowano brzmiący dość prawdopodobnie oficjalny komunikat dla prasy, który głosił, że w magazynach amunicji na poligonie doszło do przypadkowej dużej eksplozji, która nie spowodowała żadnych ofiar w ludziach. Prawdziwą przyczynę ujawniono dopiero po zrzuceniu bomby na Hiroszimę, a pełny raport techniczny z próby odtajniono w maju 1976^[6].

Prezydent Stanów Zjednoczonych Harry Truman oczekiwał na wyniki testu będąc w tym czasie na konferencji poczdamskiej. Otrzymał zakodowany telegram o treści: „Operacja odbyła się dziś rano. Brak jeszcze pełnej diagnozy, ale wyniki wydają się być zadowalające, a nawet przekroczyły wstępne oczekiwania. Dr Groves jest zadowolony.”^[7]

Losy powojenne

W 1952 roku miejsce w okolicach punktu zero zostało wyrównane spychaczami, a pozostały trynityt zebrany. W 1965 roku rząd Stanów Zjednoczonych wpisał je na listę narodowych pomników historycznych. W punkcie zero wzniesiono obelisk z miejscowej lawy. Teren nadal pozostaje zamknięty, ale dwa razy w roku, w pierwsze soboty kwietnia oraz października organizowane są „dni otwarte” dla publiczności. Promieniowanie w miejscu eksplozji nadal dziesięciokrotnie przekracza naturalne tło promieniowania^[8].

Inspiracje w kulturze

• Testu Trinity dotyczył utwór Fuel The Hate grupy Soulfly, wydany na płycie Dark Ages (2005). Rozpoczyna się on od wyrecytowanych słów „Monday, July 16th, 1945, 5:30am”.
• Wydarzenie to zostało zawarte w serialu „Twin Peaks” (2017, reż. David Lynch, Mark Frost).

Przypisy

Bibliografia

• Kenneth T. Bainbridge: Trinity (Report LA-6300-H). Los Alamos Scientific Laboratory, 1976. (ang.)
• Richard Rhodes: Jak powstała bomba atomowa. Prószyński i S-ka, 2000. ISBN 83-7255-131-6.
• Klaus Hoffmann: J. Robert Oppenheimer – Twórca pierwszej bomby atomowej. WNT, 1999. ISBN 83-204-2283-3.
• L.R. Groves Major General: Report on the Trinity Test by General Groves - 1945 (ang.). atomicarchive.com, 1945-07-18. [dostęp 2020-10-06].