Tritlenek diarsenu

Tritlenek diarsenu

Model cząsteczki As 4O 6
Próbka związku
Nazewnictwo Inne nazwy i oznaczenia Stocka tlenek arsenu(III) inne heksatlenek tetraarsenu, trójtlenek arsenu, tritlenek arsenu, arszenik
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	As4O6
Inne wzory	As2O3 (wzór empiryczny)
Masa molowa	197,84 g/mol
Wygląd	krystaliczny proszek lub biała lub prawie biała masa[1]
Identyfikacja
Numer CAS	1327-53-3
PubChem	518740
DrugBank	DB01169
Właściwości Gęstość 3,86 g/cm³; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie trudno[1] Temperatura topnienia 274 °C Temperatura wrzenia 460 °C[2] Kwasowość (pKa) 9,2
Budowa Moment dipolowy 0 D
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki Silnie toksyczny (T+) Groźny dla środowiska (N) Zwroty R R45, R28, R34, R50/53 Zwroty S S53, S45, S60, S61 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 0 3 2   Dawka śmiertelna LD50 15 mg/kg (szczury, doustnie)[3]
Podobne związki
Podobne związki	As 2O 5, P 4O 6, N 2O 3
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	L01XX27
Farmakokinetyka Okres półtrwania 92 godziny Wydalanie z moczem (60%)
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania dożylnie

Tritlenek diarsenu, pot. arszenik (nazwa Stocka: tlenek arsenu(III)), As
2O
3 – nieorganiczny związek chemiczny, tlenek arsenu na III stopniu utlenienia.

W temperaturze pokojowej jest to biała substancja drobnokrystaliczna. Ogrzewany, sublimuje w temperaturze 315 °C pod ciśnieniem normalnym. Jest słabo rozpuszczalny w wodzie, roztwarza się natomiast w kwasie solnym, tworząc trichlorek arsenu.

Nie ma wyczuwalnego zapachu i smaku^[4]. Jest silnie trujący – LD₅₀ arszeniku wynosi 15 mg/kg masy ciała (dla gryzoni)^[3], dla człowieka 1–5 mg/kg masy ciała.

Roczna produkcja światowa wynosi ok. 50 tys. ton^[5].

Historia

Arszenik znany jest co najmniej od I w. n.e., kiedy to prażenie As
2S
3 opisał Pedanios Dioskurydes (w procesie tym powstaje As
2O
3). W V w. jego otrzymywanie zostało opisane przez Olimpiodora^[5]. Arszenik badał też Albert Wielki w XIII w. W średniowieczu arszenik i inne związki arsenu były często wykorzystywane przy sporządzaniu trucizn^[5][6].

Występowanie i formy

W naturze występuje pod postacią minerałów: arsenolitu i klaudetytu. Biorąc pod uwagę budowę As
2O
3, rozróżnia się natomiast 4 odmiany polimorficzne: regularny arsenolit zbudowany z klatek As
4O
6 tworzących molekularny kryształ, dwie odmiany jednoskośne – klaudetyt I i klaudetyt II o budowie warstwowej oraz amorficzny, szklisty tritlenek diarsenu otrzymywany przez powolne schładzanie powyżej 250 °C pod ciśnieniem normalnym^[7][8].

• 

  arsenolit (sześcienny)

• 

  klaudetyt I (jednoskośny)

• 

  klaudetyt II (jednoskośny)

Tritlenek diarsenu jest otrzymywany przez prażenie rud arsenu przy dostępie powietrza:

2As
2S
3 + 9 O
2 → 2 As
2O
3 + 6 SO
2↑

Zastosowanie

• do wytwarzania arseninów i arsenianów;
• do wyrobu szkła o zielonym zabarwieniu;
• do wyrobu emalii i farb (tzw. zieleń arszenikowa);
• do konserwacji skór i drewna;
• jako trucizna na gryzonie;
• w stomatologii do niszczenia miazgi zębowej;
• w medycynie.

Arszenik nie jest już obecnie (przynajmniej w Polsce, USA i krajach UE) stosowany do wyrobu szkła, farb, do konserwacji skór i drewna, a także w stomatologii, ze względu na jego toksyczność i działanie rakotwórcze^[9]. Produkcja farb opartych na arszeniku została zakazana w Polsce już w 1956 roku.

W starożytności i średniowieczu używany był przez kobiety jako bielidło.

Zastosowanie w medycynie

Tritlenek diarsenu był wykorzystywany jako składnik w różnych obecnie już zdyskredytowanych środkach leczniczych, jak np. w tzw. płynie Fowlera, otrzymywanym przez roztworzenie arszeniku w roztworze KHCO
3 (środek opracowany przez Thomasa Fowlera)^[10]. Wydaje się być natomiast obiecującym środkiem w leczeniu chorób autoimmunologicznych (w oparciu o badanie na myszach)^[11]. Jest lekiem dopuszczonym do leczenia ostrej białaczki promielocytowej^[10][12].

Toksyczność

Tritlenek diarsenu jest łatwo wchłaniany przez układ pokarmowy. Toksyczne skutki występują również w wyniku wdychania lub po kontakcie ze skórą. Eliminacja związku zachodzi na początku szybko, na drodze metylacji do kwasu kakodylowego, który jest wydalany z moczem, ale pewna część związku (30–40% w przypadku wielokrotnej ekspozycji) jest wbudowywana do kości, mięśni, skóry, włosów i paznokci (wszystkich tkanek bogatych w keratynę) i podlega eliminacji w ciągu tygodni lub miesięcy.

Przypisy