Trojzena

Fundamenty świątyni Hipolita

Trojzena, Trojdzena (stgr. Τροιζήνα, Τροιζήνη; ngr. Τροιζήν) – starożytne miasto greckie w Argolidzie nad Zatoką Sarońską.

Usytuowane na żyznej nadmorskiej równinie, graniczyło od lądu z terytorium Epidauros i Hermiony^[1], w pozostałej części z morzem. W świecie greckim znane było z uprawy winorośli, produkcji i eksportu wina^[2].

Zgodnie z mitologicznym przekazem było miastem rodzinnym Tezeusza, wnuka rządzącego tam Pitteusa. W czasach antycznych znane z leczniczego źródła z budowlami asklepiejonu i z sanktuarium lokalnego kultu Hipolita. Jako starogreckie polis uczestniczyło w wojnach perskich i wojnie peloponeskiej, zarówno po stronie Aten, jak i Sparty. Czynne w procesie kolonizacji, było w VIII w. p.n.e. założycielem małoazjatyckiego Halikarnasu i Myndos oraz południowoitalskiego Sybaris, jak i jego kolonii Posejdonii. Pochodził stamtąd hellenistyczny historyk Zenodot^[3].

Po bitwie pod Cheroneą Trojzena znalazła się pod krótkotrwałą tyranią Atenogenesa. Według Pauzaniasza (Wędrówki po Helladzie I 25,4) uczestniczyła w wojnie lamijskiej; następnie zależna od Demetriusza Poliorketesa i Antygona Gonatasa. Po 243 p.n.e. w Związku Achajskim, przejściowo jako stronnik spartańskiego Kleomenesa III. W późniejszym czasie w przymierzu (foedus) z Rzymem; w epoce cesarstwa miasto przeżywało ponowny rozkwit, wypuszczając też (do poł. III w. n.e.) własną rozmienną monetę^[4].

Od czasu najazdów Słowian występuje pod nazwą Damala; w średniowieczu była siedzibą indywidualnej baronii w utworzonym przez krzyżowców Księstwie Achai.

W 1827 stała się miejscem obrad III Zgromadzenia Narodowego odrodzonej Grecji i wyboru Joanisa Kapodistriasa (11 kwietnia) na republikańskiego prezydenta państwa^[5].

Od 1933 ustanowiona stolicą biskupstwa tytularnego w Kościele rzymskokatolickim^[6].

Pozostałością antycznej Trojzeny są rozległe, lecz niepokaźne szczątki obwarowań otaczające położony na wzgórzu akropol, pochodzące z III w. p.n.e. Ok. 600 m na zachód od miasta wykopaliska odsłoniły święty okrąg (temenos) kultu Hipolita z jego dużą świątynią (z końca IV w. p.n.e.) oraz mniejszą świątynią przy gmachu asklepejonu z towarzyszącymi mu zabudowaniami, wśród których znajdował wielki budynek z perystylem służący jako miejsce hospitalizacji i kuracji pacjentów^[7]. W 1959 r. w miejscowym lokalu odnaleziono stelę z inskrypcją zawierającą tzw. Dekret Temistoklesa, stanowiący o ewakuowaniu do Trojzeny ateńskich kobiet i dzieci przed decydującą bitwą pod Salaminą^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Der Kleine Pauly. T. 5. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 984-985
• Słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym (red. L. Winniczuk). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 432
• William Smith: Dictionary of Greek and Roman Geography. London: Walton & Maberly/J. Murray, 1854