Trotula z Salerno

Trotula

Rycina przedstawiająca Trotulę, XIV w.
Data urodzenia	XI–XII wiek
Data śmierci	XI–XII wiek
Zawód, zajęcie	lekarka, profesorka, ginekolożka

Trotula z Salerno (znana również jako Trotula di Rugierro, Trocta, Trota) – lekarka i uczona, uważana za pierwszą ginekolożkę na świecie. Żyła w XI lub XII wieku.

Życiorys

Istnieją trzy najczęściej podawane ramy czasowe jej życia. W pierwszej z nich data urodzenia Trotuli jest nieznana, a za datę śmierci uznaje się rok 1097^[1]. Według drugiej koncepcji żyła w latach 1035–1097^[2]. Wedle trzeciej Trota żyła w XII wieku, ale dokładne daty jej urodzin i śmierci są nieznane^[3].

Trotula uczyła się w szkole medycznej w Salerno. Była lekarką specjalizującą się w żeńskim układzie rozrodczym i położnictwie. Uzyskała tytuł magistry medycyny i została pierwszą kobietą wykładającą w szkole medycznej w Salerno. Jako profesorka przekazała swoją wiedzę z zakresu ginekologii, co pozwoliło na rozwinięcie opieki medycznej kobiet w zachodniej Europie^[4].

Kontrowersje

W renesansie uczeni zaczęli wątpić, czy Trotula była kobietą. Niektórzy twierdzili, że była postacią fikcyjną. Pojawiła się teoria, że to lekarz o imieniu Trottus napisał Passionibus Mulierum Curandorum, a Trotula była położną, nie uczoną^[1]. Obecnie nie podważa się istnienie postaci Trotuli, podawane w wątpliwość jest jednak autorstwo dzieł – istnieje teoria, że Trota z Salerno napisała tylko dwie prace, zaś Trotula to zbiór trzech tekstów różnych autorów, a Trota miałaby być autorką tylko jednego^[3].

Prace

Prace Trotuli stworzyły podstawy medycyny kobiet na kilka stuleci. Ponieważ większość prac medycznych w tamtym okresie napisana była przez mężczyzn o bardzo niewielkim doświadczeniu w leczeniu kobiet i ich dolegliwości, duża część prac Trotuli powstała z myślą o lekarzach-mężczyznach, by edukować ich na temat kobiecego ciała. Teksty Trotuli powielane były w języku łacińskim, angielskim, niemieckim, flamandzkim i katalońskim. Odnalezione 126 łacińskich manuskryptów reprezentuje tylko niewielką część kopii, które krążyły po Europie od XII do XV wieku^[4]. Prace promowały zdrowy tryb życia i zachowywanie higieny. Trotula popierała używanie opiatów w trakcie porodu, co było sprzeczne z ówczesnym poglądem, że w czasie porodu kobieta powinna cierpieć w ramach kary za grzech Ewy. Zrewolucjonizowała poglądy na płodność, sugerując, że mężczyzna także może być niepłodny^[1].

De curis mulierum

Ten tekst przekazuje wiedzę, jak przygotować i wykonać medyczny zabieg. Są w nim sekcje związane z chorobami ginekologicznymi, andrologicznymi, pediatrycznymi, schorzeniami dermatologicznymi i innymi. Pojawiają się tematy takie jak „przywrócenie dziewictwa”, problemy z kontrolą pęcherza, popękane usta z powodu nadmiernego całowania. Trotula pisała o sposobach na męskie dolegliwości i schorzenia^[3].

De ornatu mulierum (O upiększaniu się kobiet)

To pierwszy podręcznik kosmetologii kobiecej w Europie dotyczący zachowania i udoskonalenia urody, a także kurowania chorób skóry. Zawiera porady dotyczące makijażu, pozbywania się zmarszczek, usuwania niechcianego owłosienia, rozjaśniania skóry, ukrywania piegów i innych niedoskonałości, mycia zębów, pozbywania się brzydkiego oddechu, farbowania włosów. Autorka udziela wskazówek, jak poprawnie stosować zioła lecznicze i stworzone według jej instrukcji maści, a także jak poprawiać stan zdrowia za pomocą kąpieli parowych i masaży^[5]. Trotula zawarła w pracy opis ponad 100 roślin, które miały zastosowanie w higienie i kosmetologii^[2].

Passionibus Mulierum Curandorum

Jest to zawierający 63 rozdziały podręcznik. Został opublikowany w XII wieku, pierwotnie po łacinie. Oprócz generalnych medycznych porad zawiera informacje na temat menstruacji i porodu^[1].

De passionibus mulierum ante in et post partum (O cierpieniu kobiety przed, w trakcie i po porodzie)

W tym dziele Trotula opisała często pojawiające się w średniowieczu problemy związane z ciążą i porodem, schorzenia, uszkodzenia, a także metody ich leczenia^[6]. Dzieło to przez historyków i historyczki uznawane jest za podstawę położnictwa i ginekologii jako nauk medycznych^[7].

Practica secundum Trotam (Praktyka lekarska według Trotuli)

Dzieło dotyczy różnorodnych tematów, takich jak niepłodność, zaburzenia miesiączkowania czy ukąszenia węży oraz kosmetyki^[8]. Trzy czwarte tekstu poświęcone zostało dolegliwościom dotyczącym nie tylko kobiet (np. choroby wewnętrzne, gorączka i rany)^[9].

Przypisy