Truskawiec

Truskawiec
Трускавець
Ilustracja
Zakopiańska willa „Goplana” (bud. 1925—1926)
we współczesnym Truskawcu
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Powierzchnia

7 km²

Wysokość

308-641 m n.p.m.

Populacja (2019)
• liczba ludności


28 701[1]

Kod pocztowy

82200

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Truskawiec”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia49°17′N 23°30′E/49,283333 23,500000
Strona internetowa
Portal Ukraina

Truskawiec (ukr. Трускавець, Truskaweć) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim. Liczy ok. 29 tys. mieszkańców.

Uzdrowisko (źródła mineralne) położone u stóp Karpat (przedgórze Karpat Wschodnich), w dolinie Worotiszczy (dorzecze Dniestru)), w odległości 100 km od Lwowa i 8 km na południe od Drohobycza.

Historia

Szyb „Katarzyna“ w Pomiarkach[2]

Wzmiankowany po raz pierwszy w roku 1469, jako część polskich dóbr królewskich[3]. Wieś Tryskawice położona na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie drohobyckim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[4], w drugiej połowie XVII wieku należała do starostwa drohobyckiego[5]. W 1565 roku istniał tu trzan solny należący do żupy solnej drohobyckiej[6]. Według tradycji, lecznicze właściwości niektórych źródeł w Truskawcu znane były miejscowej ludności już pod koniec XVIII w. Fragmentaryczne analizy tych wód prowadził już w 1801 r. Baltazar Hacquet, wówczas profesor historii naturalnej na Uniwersytecie Lwowskim, jednak ich wyniki pozostały szerzej nieznane. Dopiero w 1820 r. Józef Hecker, miejscowy nadzorca salin, poszukując kruszców na terenie Truskawca, natrafił w jednym z odwiertów na:

...wodę siarczaną, która już w owym czasie używaną była na kąpiele lecznicze przez chorych, mieszczących się po chatach włościańskich. Dopiero w r. 1827 dozwolił zarząd dóbr skarbowych dobudować do karczmy w T[ruskawcu] 4 izdebki dla używania słono-siarczanych kąpieli. W r. 1831 wykonał analizę wód aptekarz Steller ale niedokładnie[7].

W 1835 r. miejscowe źródła zbadał dokładnie lwowski aptekarz i chemik Teodor Torosiewicz, zwany do dziś ojcem chrzestnym truskawieckiej „Naftusi”[8]. Ich opublikowanie wpłynęło w zasadniczy sposób na powstanie uzdrowiska.

...W r. 1836 wyjednał ówczesny miejscowy zarządca kameralny Józef Micewski pozwolenie na budowę łazienek o 8 numerach i wystawienie budynków dla gości, a jego przedsiębiorczości zawdzięcza T[ruskawiec] swój zakład zdrojowy, który wkrótce pozyskał opiekę władz rządowych, a zwłaszcza Agenora hr. Gołuchowskiego[7]

W 1849 r. utworzono tu funkcję lekarza zdrojowego. Funkcję tę aż do roku 1882 pełnił doktor Franciszek Turek[9]. W 1853 r. Truskawiec odwiedził młodszy brat cesarza Franciszka Józefa, arcyksiążę Karol Ludwik, co spowodowało znaczny wzrost przybywających kuracjuszy. Szybki rozwój uzdrowiska został przerwany w 1870 r.,

...w którym nabyła go drogą kupna spółka żydowskich przemysłowców, której gospodarstwo smutne pozostawiło wspomnienia[7].

Dziesięć lat później udało się odkupić uzdrowisko nowo założonej spółce z księciem Adamem Sapiehą na czele.

Znacznym nakładem wystawiono nowe łazienki i otwarto je dnia 1 lipca 1882 r., zniesiono wiele budynków nieodpowiednich wymogom sanitarnym, usunięto oszpecające zakład przybudowania, zaopatrzono pokoje gościnne w należyte umeblowanie, założono nowe promenady i plantacye. Gmach kąpielowy mieści na parterze 50 izb łaziennych dla kąpieli słono-siarczanych. Woda ogrzewa się w wannach. W osobnym budynku mieści się 9 izb dla kąpieli borowinowych, słono i siarczano-namułowych. Każda znich posiada drugą wannę do czystej wody i natrysk ciepły. Kąpiele borowinowe bywają sporządzane w kotłach za pomocą pary. Wodę mineralną, tj. siarczaną, do kąpieli, dobywa [się] ze studni o 1 klm. odległej machina parowa, skąd wodociągami przychodzi do 3 wielkich zbiorników, które zasilają 4 szczelnie zamknięte, połączone ze sobą kotły. same nowe łazienki mogą wydać dziennie 500 do 600 kąpieli. Na piętrze gmachu łaziennego znajduje się 20 obszernych pokoi gościnnych, z wygodnem urządzeniem. W zakładzie jest także wziewalnia, dla oddychania powietrzem, nasyconem parą słoną lub też wyciągiem z igliwia[7].

Pierwsza pijalnia wody mineralnej „Naftusia”

Liczne publikacje w gazetach i innych czasopismach, nie tylko galicyjskich, przysparzały uzdrowisku coraz więcej klientów. Powstawały kolejne wygodne pensjonaty, często w modnym stylu zakopiańskim. Truskawiec stał się modnym kurortem, do którego zjeżdżało eleganckie towarzystwo nie tylko ze Lwowa czy pobliskich ośrodków przemysłu naftowego (Drohobycz, Borysław)[9], ale również np. z Warszawy. Wolny czas kuracjusze spędzali na spacerach po parku zdrojowym lub na dalszych wycieczkach, jak do zdroju „Zofia”, na wzgórze Lipki z kopalniami rud cynku czy na Pomiarki z kopalniami ropy naftowej i wosku ziemnego, a nawet do Drohobycza, skał Urycza czy Bubniszcza[7]. W 1895 r. uzdrowisko wydzierżawił inż. Wyczyński, a po jego śmierci w 1911 r. wykupiła je spółka pod przewodnictwem dr Rajmunda Jarosza, burmistrza Drohobycza. W tym samym roku w Truskawcu założono oświetlenie elektryczne, a w 1912 r. doprowadzono do uzdrowiska linię kolejową z Drohobycza[9]. W latach przed I wojną światową przebywało tu rocznie 4,5 – 5 tys. kuracjuszy. W parku zdrojowym od 1898 roku znajduje się pomnik Adama Mickiewicza, wystawiony przez polskich mieszkańców Truskawca w setną rocznicę urodzin poety (jest on dziełem Tadeusza Barącza). W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Truskawiec w powiecie drohobyckim.

Uzdrowisko w okresie II RP

W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Truskawcu zbudowano 286 wilii, hoteli i pensjonatów. Był najmłodszym w Polsce i bardzo modnym uzdrowiskiem. Trzykrotnie otrzymał złoty medal jako najlepsze uzdrowisko Polski[10]. W Truskawcu pozyskiwana była także woda mineralna Naftusia[11].

Wypoczywali tu m.in. Stanisław Wojciechowski, Józef Piłsudski[10] (który leczył tu nieżyt żołądka), gościł premier Austrii z małżonką, prezydent Estonii i prezydent Turcji[12]. Innymi znanymi kuracjuszami byli: Leon Paweł Sapieha, Filip Zaleski, Wincenty Witos, Ignacy Daszyński, Eugeniusz Bodo, Adolf Dymsza, Julian Tuwim, Stanisław Witkiewicz, Bruno Schulz, Zofia Nałkowska, Stanisława Walasiewiczówna, Halina Konopacka i Janusz Kusociński. Gościnne przedstawienia w uzdrowisku wykonywały teatry Bagatela z Krakowa i Rygier ze Lwowa.

Truskawiec-Pomiarki. Kąpielisko siarczano-solankowe (1 września 1939)

Od 1911 właścicielem uzdrowiska był Rajmund Jarosz. W 1925 zatrudnienie wynosiło 80 osób, a funkcje dyrektorów pełnili płk Emil Schwanda i Lukas[13].

W 1928 roku uzdrowisko odkupiła spółka akcyjna, na czele której stał Rajmund Jarosz (założyciel pierwszego towarzystwa ubezpieczeniowego w przemyśle naftowym, późniejszy prezydent Drohobycza i prezes Związku Uzdrowisk Polskich).

29 sierpnia 1931 roku w Truskawcu zamachowcy z OUN zastrzelili Tadeusza Hołówkę. Wczesnym wieczorem dwóch młodych ludzi przekradło się na teren pensjonatu prowadzonego przez siostry bazylianki. Weszli niepostrzeżenie do prywatnych pokoi i strzelili kilkakrotnie do odpoczywającego 42-letniego Hołówki. Napastnicy zostali ujęci dopiero półtora roku później, podczas nieudanego napadu na pocztę i urząd skarbowy w Gródku Jagiellońskim. Do zamachu przyznali się wówczas schwytani Wasyl Biłas i Dmytro Danyłyszyn.

II wojna światowa i okres powojenny

W czasach Ukraińskiej SRR stare centrum miasta zostało obudowane wysoką zabudową. Współczesny Trukawiec jest nowoczesnym uzdrowiskiem (zob. Portal ТРУСКАВЕЦ/TRUSKAWIEC). 29 grudnia 1982 roku oficjalnie otwarto Muzeum Historyczne Truskawca.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (bud. 1859)

W Truskawcu znajduje się rzymskokatolicki kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Truskawcu). Powstał on w XIX wieku na miejscu wcześniejszej kaplicy. Z zewnątrz prezentuje styl neogotycki, wewnątrz neobarokowy. Po zakończeniu II wojny światowej i wysiedleniu polskich mieszkańców miasta władza sowiecka kościół zamknęła, a cenne wyposażenie wnętrza (m.in. 73 obrazy francuskich, hiszpańskich i włoskich mistrzów, podarowane do kościoła w okresie II RP, kolorowe witraże, pozłacane figury) rozgrabiono. Sam gmach świątyni został przekazany miejscowemu kołchozowi imienia ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki i służył jako magazyn nawozów sztucznych. Doprowadziło to do szybkiej dewastacji świątyni. Następnie miejscowa władza urządziła w kościele dom ateizmu (później planetarium), w tym okresie został on dodatkowo podpalony (co spowodowało zawalenie dachu), wycięto zabytkowe kolumny i zniszczono całe sklepienie oraz zrujnowano balkon chóru.

W 1991 częściowo zwrócono parafianom świątynię w stanie zupełnej ruiny. Całkowicie oddano ją dopiero w 1993. Prace renowacyjne trwały do roku 2002, gdy świątynię poświęcił na nowo metropolita Marian Jaworski.

Oddanym dobroczyńcą tutejszego kościoła jest Polak Stanisław Czapla, urodzony w Mościskach, a od 1969 na stałe związany z Truskawcem. Od wielu lat organizuje on w kościele wieczory muzyki organowej i skrzypcowej, poezji duchowej, śpiewu i liryki, a pieniądze uzyskane z tej działalności inwestuje w świątynię, m.in. za zebrane pieniądze zakupił w Niemczech organy do kościoła.

Ludzie związani z miastem

  • Stanisław Mizerski – dyrektor zakładu zdrojowego w Truskawcu[14]

Pobliskie miasta

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. Чисельність населення на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики у Львівській області
  2. Pomiarki Помярки. W: POLSKA-ORG.pl Kresy [on-line]. kresy.org.pl. [dostęp 2020-09-18].
  3. Andrzej Andrusiewicz (aranżer): Polska i jej wschodni sąsiedzi, część 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006, s. 26.
  4. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie , [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 3.
  5. Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 158.
  6. Aleksander Jabłonowski, Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. W: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. VII. Cz. II-a. Warszawa, 1903, s. 461.
  7. a b c d e Hasło ”Truskawiec” w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, Warszawa 1892, s. 521-522 [1]
  8. Галина Коваль: Хрещений батько трускавецької «Нафтусі», w: „Трускавецький Вісник” 10.04.2010 [2]
  9. a b c Grzegorz Rąkowski: Ukraińskie Karpaty i Podkarpacie, część zachodnia. Przewodnik krajoznawczo-historyczny, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Piastów 2013, {ISBN|978-83-62460-31-1}, s. 216
  10. a b Witold Chrzanowski, Najsłynniejsze kurorty II Rzeczypospolitej, „turystyka.wp.pl”, 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-17] (pol.).
  11. Witold Chrzanowski, Truskawiec i słynna "Naftusia", „turystyka.wp.pl”, 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-17] (pol.).
  12. Włodzimierz Kluczak, Pan Czapla. Historia człowieka, miasta i kościoła, „Kurier Galicyjski”, nr 5(153), 16-29 marca 2012, s. 15.
  13. K. Kostynowicz. Z naszych zdrojowisk. Cudze chwalicie.... „Gazeta Poranna”, s. 11, Nr 7516 z 21 sierpnia 1925. 
  14. Zgon dyrektora zdrojowiska. „Nowości Illustrowane”. 44, s. 3–4, 30 października 1909.
  15. Gmina Kołobrzeg, Historyczny III Festiwal Kultury Polsko-Ukraińskiej - Wiadomości - Kołobrzeg – Gmina Kołobrzeg: informacje, kultura, sport, turystyka, www.gmina.kolobrzeg.pl [dostęp 2017-09-18] (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lviv Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Львовской области с 17 июля 2020 года.
Add more text icon.svg
Icon of articles which need more text
Flag of Lviv Oblast.svg
Flag of Lviv Oblast (Ukraine).
Бювет мінеральної води Нафтуся на початку ХХ ст..jpg
Autor: http://www.iks.com.ua, Licencja: CC BY-SA 4.0
Бювет мінеральної води Нафтуся на початку ХХ ст.
Truskawiec.jpg
Autor: Nieznany, przed 1939, Licencja: CC BY-SA 4.0
Truskawiec, kąpielisko.
Coat of Arms of Lviv Oblast SVG.svg
Coat of Arms of Lviv Oblast
Pomiarki Katarzyna ozokerite mine.jpg
ozokerite mine in Pomiarki near Truskawiec, Katarzyna shaft winding tower, Polish postcard
Coat of Arms of Truskavets.svg
Herb miasta Truskawiec, Obwód lwowski, Ukraina
Flag of Truskavets.svg
Flaga miasta Truskawiec, Obwód lwowski, Ukraina