Trybosfenidy
| Tribosphenida | |||
| McKenna, 1975 | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| (bez rangi) | Tribosphenida | ||
| Synonimy | |||
| |||
Trybosfenidy[1] (Tribosphenida) – klad obejmujący ssaki charakteryzujące się obecnością zębów trybosfenicznych. Wyróżniony przez Malcolma McKennę (1975), który zaliczył do niego kopalne oraz współczesne ssaki łożyskowe i torbacze[2]. McKenna i Bell (1997) oraz Wang i współpracownicy (1998) zaliczyli do trybosfenidów ssaki żyworodne (w tym torbacze i łożyskowce) oraz wymarłą grupę Aegialodontia[3][4]. Trybosfenidy pojawiły się prawdopodobnie na półkuli północnej.
Z badań prowadzonych przez Zhe-Xi Luo, Richarda Cifelliego i Zofię Kielan-Jaworowską wynika, że uzębienie trybosfeniczne wyewoluowało niezależnie u dwóch bliżej niespokrewnionych grup ssaków: w linii prowadzącej do torbaczy i łożyskowców oraz u Ausktribosphenida[5][6] (przedstawiciele tej ostatniej grupy nie byli jeszcze znani w 1975 r, kiedy McKenna wyróżniał Tribosphenida). Tym samym do grupy Tribosphenida w znaczeniu przyjętym przez McKennę należała tylko część ssaków o uzębieniu trybosfenicznym[7]; mając to na uwadze Luo, Cifelli i Kielan-Jaworowska (2001) wyróżnili w miejsce Tribosphenida dwa nowe klady: australosfenidy (obejmujące Ausktribosphenida i stekowce) oraz Boreosphenida[5][6][7]. Boreosphenida zostały zdefiniowane jako klad obejmujący ostatniego wspólnego przodka Kielantherium i współczesnych torbaczy i łożyskowców oraz wszystkich jego potomków[6]. Kielan-Jaworowska, Cifelli i Luo (2004) zaliczyli do Boreosphenida grupę Aegialodontia, ssaki niższe (w tym torbacze) i ssaki wyższe (w tym łożyskowce)[8]. Rougier i współpracownicy (2007) oraz Davis (2011) stwierdzili, że Boreosphenida obejmują te same taksony co wyróżnione przez McKennę Tribosphenida; w związku z tym wymienieni autorzy uznali Boreosphenida za synonim Tribosphenida[9][10]. Zofia Kielan-Jaworowska (2014) przychyliła się do tej opinii i uznała Boreosphenida za młodszy synonim Tribosphenida.[11]
Systematyka
- †Aegialodontia – egialodonty
- Metatheria – ssaki niższe
- Eutheria – ssaki wyższe
Przypisy
- ↑ Zróżnicowanie ssakopodobnych i ssaków mezozoicznych: podsumowanie. W: Zofia Kielan-Jaworowska: W poszukiwaniu wczesnych ssaków. Wyd. Uniw. Warszawskiego, 2014, s. 228, 235. ISBN 978-83-235-0903-5.
- ↑ Malcolm C. McKenna: Toward a phylogenetic classification of the Mammalia. W: Winter Patrick Luckett i Frederick S. Szalay (red.): Phylogeny of the primates. A multidisciplinary approach. Nowy Jork: Plenum Press, 1975, s. 21–46. DOI: 10.1007/978-1-4684-2166-8_2. ISBN 0-306-30852-5.
- ↑ Malcolm C. McKenna, Susan K. Bell: Classification of Mammals Above the Species Level. Nowy Jork; Chichester, West Sussex: Columbia University Press, 1997, s. 48. ISBN 0-231-11012-X.
- ↑ Yuanqing Wang, William A. Clemens, Yaoming Hu i Chuankuei Li. A probable pseudo-tribosphenic upper molar from the Late Jurassic of China and the early radiation of the Holotheria. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 18 (4), s. 777–787, 1998. DOI: 10.1080/02724634.1998.10011106 (ang.).
- ↑ a b Zhe-Xi Luo, Richard L. Cifelli i Zofia Kielan-Jaworowska. Dual origin of tribosphenic mammals. „Nature”. 409 (6816), s. 53–57, 2001. DOI: 10.1038/35051023 (ang.).
- ↑ a b c Zhe-Xi Luo, Zofia Kielan-Jaworowska i Richard L. Cifelli. In quest for a phylogeny of Mesozoic mammals. „Acta Palaeontologica Polonica”. 47 (1), s. 1–78, 2002 (ang.).
- ↑ a b “Tribotherians” (Stem Boreosphenidans). W: Zofia Kielan-Jaworowska, Richard L. Cifelli, Zhe-Xi Luo: Mammals from the Age of Dinosaurs. Origins, evolution and structure. Nowy Jork; Chichester, West Sussex: Columbia University Press, 2004, s. 408–424. ISBN 0-231-11918-6.
- ↑ Introduction. W: Zofia Kielan-Jaworowska, Richard L. Cifelli, Zhe-Xi Luo: Mammals from the Age of Dinosaurs. Origins, evolution and structure. Nowy Jork; Chichester, West Sussex: Columbia University Press, 2004, s. 1–18. ISBN 0-231-11918-6.
- ↑ Guillermo W. Rougier, Agustín G. Martinelli, Analía M. Forasiepi i Michael J. Novacek. New Jurassic mammals from Patagonia, Argentina : a reappraisal of australosphenidan morphology and interrelationships. „American Museum Novitates”. 3566, s. 1–54, 2007 (ang.).
- ↑ Brian M. Davis. A novel interpretation of the tribosphenidan mammal Slaughteria eruptens from the Lower Cretaceous Trinity Group, and implications for dental formula in early mammals. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 31 (3), s. 676–683, 2011. DOI: 10.1080/02724634.2011.558149 (ang.).
- ↑ Stekowce i problem australosfenidów i boreosfenidów. W: Zofia Kielan-Jaworowska: W poszukiwaniu wczesnych ssaków. Wyd. Uniw. Warszawskiego, 2014, s. 136, 139. ISBN 978-83-235-0903-5.
Bibliografia
- Zhe-Xi Luo, Zofia Kielan-Jaworowska i Richard L. Cifelli: W poszukiwaniu filogenezy ssaków mezozoicznych. Acta Palaeontologica Polonica 47 (1), 2002: 1–78. [dostęp 2014-08-22].
Media użyte na tej stronie
Autor: Frans de Waal, Emory University, Licencja: CC BY 2.5
Young adult male chimpanzee.