Trybula

Trybula
Ilustracja
Morfologia (trybula leśna)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

trybula

Nazwa systematyczna
Anthriscus Pers.
Syn. Pl. 1: 320. 1 Apr-15 Jun 1805
Typ nomenklatoryczny

A. vulgaris Pers. (= A. caucalis M. Bieb.)[3]

Trybula (Anthriscus Pers.) – rodzaj roślin należący do rodziny selerowatych. Obejmuje 13[4]–20[5] gatunków. Występują one głównie w Europie, zasięgi niektórych sięgają na wschodzie Azji. Jeden gatunek o najszerszym zasięgu – trybula leśna A. sylvestris sięga na wschodzie do Chin[6], a na południu rośnie w Afryce północnej po Etiopię oraz na izolowanym obszarze w Górach Smoczych w Afryce Południowej[7]. W Polsce występują dwa gatunki rodzime – trybula leśna A. sylvestris i trybula lśniąca A. nitida oraz dwa zadomowione antropofity – trybula ogrodowa A. cerefolium i trybula pospolita A. caucalis[8].

Rośliny te rosną w widnych lasach i formacjach trawiastych oraz na siedliskach antropogenicznych, np. na przydrożach[7]. Trybula ogrodowa A. cerefolium jest gatunkiem uprawianym co najmniej od czasów Starożytnego Rzymu, dla swoich aromatycznych liści[7]. Stanowią one przyprawę dodawaną do zup (np. w Holandii), sałatek i omletów[5]. Jako roślina ozdobna bywa uprawiana ciemnobrązowolistna odmiana trybuli leśnej 'Ravenswing'[7].

Morfologia

Pokrój
Rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny osiągające ponad 1 m wysokości[7]. Łodygi prosto wzniesione, rozgałęziające się i dęte[6].
Liście
2- i 3-krotnie pierzaste[7][9]. Odcinki liści ząbkowane lub pierzasto wcinane[6].
Kwiaty
Zebrane w baldachy złożone. Pokryw brak lub są one nieliczne, podczas gdy pokrywki składają się z wielu listków[9]. Kielich drobny, ze słabo widocznymi ząbkami działek lub brak ich zupełnie[7][9]. Płatki korony białe, żółtawe lub zielonkawobiałe, odwrotnie jajowate, całobrzegie lub wycięte na końcach[9], w kwiatach brzeżnych płatki zwykle większe od tych znajdujących się wewnątrz baldachów[7]. Pręciki w liczbie 5, wystające nad koronę. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Słupki dwa[7] o szyjkach równej długości jak stożkowaty krążek miodnikowy[9].
Owoce
Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki[7], wydłużone, stożkowate do prawie równowąskich, spłaszczone z boku i zakończone krótkim dzióbkiem. Na powierzchni gładkie, brodawkowate lub owłosione, ale zawsze bez wyraźnie widocznych żeber[9].

Systematyka

W obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae rodzaj klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Scandiceae i podplemienia Scandicinae[10].

Wykaz gatunków[4]
  • Anthriscus caucalis M.Bieb. – trybula pospolita
  • Anthriscus cerefolium (L.) Hoffm. – trybula ogrodowa
  • Anthriscus fumarioides (Waldst. & Kit.) Spreng.
  • Anthriscus glacialis Lipsky
  • Anthriscus kotschyi Fenzl ex Boiss.
  • Anthriscus lamprocarpa Boiss.
  • Anthriscus nemorosa (M.Bieb.) Spreng.
  • Anthriscus nitida (Wahlenb.) Hazsl. – trybula lśniąca
  • Anthriscus ruprechtii Boiss.
  • Anthriscus schmalhausenii (Albov) Koso-Pol.
  • Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. – trybula leśna
  • Anthriscus tenerrima Boiss. & Spruner
  • Anthriscus velutina Sommier & Levier

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2019-05-20].
  4. ↑ a b Anthriscus Pers.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-19].
  5. ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 56–57. ISBN 978-1-107-11502-6.
  6. ↑ a b c She Menglan, John F. M. Cannon, Mark F. Watson: Anthriscus Persoon. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-05-20].
  7. ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 306. ISBN 0-333-74890-5.
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 33, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ a b c d e f Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, PWN, 1960, s. 29-30.
  10. ↑ Genus: Anthriscus Pers.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-05-20].

Media użyte na tej stronie

Anthriscus sylvestris - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-162.jpg
(publishing number 37, volume 3) Wild Chervil, Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm.. caption on scanned page 184 (biodiversitylibrary.org): Plate description: A root and lower part of the stalk, B flowering part of the plant, C leaf of stalk. 1 flower; enlarged; 2 schizocarp; 3 a part of the fruitlet from the groove-side; 4 longitudinal section; 5 transverse section. After living plants from the Flora of Gera, Reuss.«