Trybunał inkwizycji w Piacenzy

Trybunał inkwizycji w Piacenzy – sąd inkwizycyjny, mający swą siedzibę w Piacenzy. Jego początki sięgają XIII wieku, ale na stałe uformowany został w 1502 i działał do 1805 (z przerwą 1769–1780). Był kierowany przez dominikanów. Po roku 1542 wchodził w skład struktur inkwizycji rzymskiej.

Historia

Pierwszym inkwizytorem działającym w Piacenzy był dominikanin Nicola da Cremona, udokumentowany w latach 1276–1278[1]. w XIII i XIV wieku była ona głównym ośrodkiem okręgu inkwizytorskiego obejmującego diecezje Piacenzy i Cremony i należącego do inkwizytorskiej prowincji Lombardii i Marchii Genueńskiej, w której nominacji dokonywał dominikański prowincjał Lombardii (od 1304 Lombardii Górnej)[2]. Wkrótce potem jednak, nie później niż ok. 1470, okręg ten został połączony z okręgiem pawijskim[3].

W 1502 generał zakonu dominikanów Vincenzo Bandello zadecydował o wyłączeniu diecezji Piacenzy i Cremony spod jurysdykcji inkwizytora Pawii i utworzeniu dla nich oddzielnego trybunału inkwizycyjnego z siedzibą w Piacenzy. Inkwizytorem został Giorgio Cacatossici[4]. W ciągu następnych ponad stu lat trybunał ten przechodził liczne zmiany organizacyjne. W 1511 diecezje Piacenzy i Cremony na krótko rozdzielono, przy czym trybunał w Piacenzy został połączony unią personalną z trybunałem mediolańskim[5]. Jednak kapituła generalna zakonu dominikanów obradująca w maju 1515 w Neapolu zadecydowała o ponownym podporządkowaniu Cremony inkwizytorowi Piacenzy, którym został Cristostomo Iavelli da Casale[6].

W związku z szerzeniem się reformacji papież Klemens VII w 1532 mianował kanonika laterańskiego z Piacenzy Callisto Fornariego, inkwizytorem generalnym dla całych Włoch. W latach 1550–1552 poświadczona jest jego działalność w Piacenzy, nie należy go jednak identyfikować z tytularnym inkwizytorem miejscowego trybunału[7].

W roku 1545 Piacenza weszła w skład księstwa Parmy, rządzonego przez ród Farnese, podczas gdy Cremona pozostała w granicach księstwa Mediolanu. W związku z tym, 6 lutego 1548 generał zakonu dominikanów Francesco Romeo wyłączył diecezję Cremony spod jurysdykcji inkwizytorów Piacenzy, tym razem już na stałe. Około 1565 podporządkowano trybunałowi z Piacenzy całe terytorium księstwa Farnese, tj. diecezje Piacenzy (w tym także okręg Crema, należący do Republiki Weneckiej) i Parmy oraz samodzielna prepozytura Borgo San Donnino. W 1588 utworzono odrębny trybunał w Parmie, z jurysdykcją nad diecezją parmeńską i prepozyturą Borgo San Donnino. Na koniec wreszcie, w 1614 utworzony został trybunał w Cremie, z jurysdykcją nad utworzoną w 1579 diecezją Cremy[8].

Po utworzeniu w 1542 Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji przez papieża Pawła III trybunał w Piacenzy był stopniowo włączony w struktury inkwizycji rzymskiej, co przejawiało się m.in. w przejęciu przez Kongregację nominacji inkwizytorskich z rąk władz zakonu dominikańskiego.

W 1650, w okresie urzędowania inkwizytora Consalvo Grizi da Jesi, doszło do pożaru siedziby trybunału[9].

W roku 1731 władzę w księstwie Parmy objął ród Burbonów. W 1759 książę Ferdynand I Parmeński uczynił swym pierwszym ministrem Francuza Guillaume du Tillot, zwolennika idei oświeceniowych. Jego rząd wydał zarządzenia znoszące przywileje podatkowe świeckich bractw wspomagających inkwizycję (tzw. crocesignati). Inkwizytor Piacenzy Francesco Vincenzo Ciacchi odmówił podporządkowania się tym rozporządzeniom, skutkiem czego 9 lutego 1768 rząd nakazał mu opuszczenie terytorium księstwa, a rok później wydał dekret o całkowitym zniesieniu inkwizycji. Jednak już w 1771 roku wskutek intryg dworskich doszło do wygnania Tillota, a władzę przejęła frakcja konserwatywna, związana z księżną Marią Amalią Habsburg. 29 lipca 1780 roku doszło do podpisania konkordatu między księciem Ferdynandem I a Stolicą Apostolską i w rezultacie 2 sierpnia 1780 roku trybunały w Parmie i Piacenzy zostały ponownie powołane do życia[10].

Trwałe zniesienie trybunału inkwizycji w Piacenzy nastąpiło dopiero po śmierci Ferdynanda I i okupacji księstwa przez wojska francuskie. 3 czerwca 1805 roku skasowany został konwent dominikański w Piacenzy, będący siedzibą inkwizycji[11].

Organizacja

Siedzibą trybunału był dominikański konwent S. Giovanni in Canale. Po roku 1614 jego jurysdykcji podlegała już tylko diecezja Piacenzy. Podobnie jak innym trybunałom inkwizycji rzymskiej, trybunałowi w Piacenzy podlegała sieć wikariatów rejonowych (vicariati foranei), na czele których stali wikariusze rejonowi wywodzący się z lokalnego duchowieństwa (niekoniecznie zakonnego)[12]. Inkwizytor Piacenzy miał w swoim okręgu 38 wikariatów.

Istniało także świeckie Bractwo Świętego Krzyża (crocesignati), wspomagające materialnie inkwizytora[13].

W wewnętrznej hierarchii dominikańskich trybunałów inkwizycyjnych trybunał z Piacenzy zaliczany był do trybunałów drugiej (pośredniej) klasy[14].

Działalność

Archiwum inkwizycji w Piacenzy niemal w całości spłonęło podczas pożaru biblioteki konwentu S. Giovanni in Canale w 1650[9]. Do czasów współczesnych przetrwała zaledwie garstka dokumentów, głównie o charakterze ekonomicznym, przechowywana w Archivio di Stato w Parmie. Nie zachowała się natomiast dokumentacja procesowa[15]. Mimo to, na podstawie źródeł zewnętrznych, da się zidentyfikować co najmniej osiem egzekucji, jakie zostały zarządzone przez inkwizytorów Piacenzy. Miały one miejsce w 1502/03 (pięć), 1550, 1564 i 1610 (po jednej)[16].

Lista inkwizytorów (1502–1805)

  • Giorgio Cacatossici da Casale OP (1502–1511)[17]
  • Silvestro Mazzolini da Prierio OP (1511–1515?)[18]
  • Crisostomo Iavelli da Casale OP (1515–1538)[19]
  • Vincenzo Villa da Piacenza OP (1539–1548)[20]
  • Bartolomeo Fumi da Piacenza OP (1548–1555)[20][21]
  • Angelo Avogadri da Verona OP (1555–1560)[21]
  • Umberto Locati OP (1560–1566)[21][22]
  • Tommaso Ripalta da Piacenza OP (ok. 1566–1578)[21]
  • Giacomo Azzaroli da Lugo OP (ok. 1578–1580)[21][23]
  • Paolo Molaschi da Lodi OP (1580–1582)[21]
  • Giulio Ferrari da Cremona OP (1582–1585)[21][24]
  • Nicola Rossi da Ancona OP (1585–1588)[21]
  • Alessandro de Eustachi da Vigevano OP (1588–1592)[21]
  • Sante Ripa da Genova OP (1592–1595)[21]
  • Agostino Galamina OP (1595–1597)[21]
  • Bonifacio Borgognoni da Vigevano OP (1597–1604)[21]
  • Sante Ripa da Genova OP [ponownie] (1604–1607)[21]
  • Arcangelo Calbetti OP (1607–1608)[21]
  • Alessandro Alinovi da Polesine OP (1608–1619)[21]
  • Claudio Costamezzana di Borgotaro OP (1619–1635)[21]
  • Prospero Bagarotti da Fiorenzuola OP (1635–1643)[21]
  • Ludovico Pezzani OP (1643–1645)[21]
  • Consalvo Grizi da Jesi OP (1645–1654)[21]
  • Casimiro Piazza da Cremona OP (1654–1661)[21]
  • Michelangelo Catti da Modena OP (1661–1665)[21]
  • Vincenzo Maria Rivali da Bologna OP (1665–1666)[21]
  • Domenico Maria Pozzobonelli OP (1666–1667)[21]
  • Sisto Cerchi da Bologna OP (1667–1669)[21]
  • Giovanni Maria Castelli OP (1669–1671)[21]
  • Alberto Solimano da Genova OP (1671–1673)[21]
  • Tommaso Maria Bosi OP (1673–1681)[21]
  • Pio Felice Cappasanta OP (1681–1686)[21]
  • Aurelio da Ripalta OP (1686–1692)[21]
  • Giovanni Alberto Ascevolini da Brittinero OP (1692–1698)[21]
  • Giovanni Battista Sambaldo da Savona OP (1698–1705)[21]
  • Arcangelo Vincenzo Morbelli OP (1705–1709)[21]
  • Carlo Francesco Corradi OP (1709–1711)[21]
  • Bonaventura Maria Grossi da Savona OP (1711–1725)[21]
  • Giovanni Battista Giampi da Fabriano OP (1725–1738)[21]
  • Giorgio Maria Tornielli OP (1738–1762)[25]
  • Pietro Paolo Salvatori OP (1762–1765)[26]
  • Francesco Vincenzo Ciacchi OP (1765–1768)[27]
  • Paolo Vincenzo Joannini da Torino OP (1780–1805)[28]

Przypisy

  1. ↑ Pio, s. 487; Pietro Campi, Dell’ historia ecclesiastica di Piacenza, t. II, Piacenza 1651, s. 308-309; Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 91.
  2. ↑ Inkwizytorami tego okręgu byli kolejno Pagano de Vicedomini (1291), Giovanni da Cremona (1294–1299), Federico da Piacenza (ok. 1300), Enrico da Genova (1304–1305), Guglielmo Cigala da Genova (1308–1309), Giordano de Montecucco (1321–1324).
  3. ↑ Tavuzzi, s. 55.
  4. ↑ Tavuzzi, s. 24, 72-73.
  5. ↑ Tavuzzi, s. 59. Inkwizytorem obu okręgów został Silvestro Mazzolini da Prierio.
  6. ↑ Pio, s. 488.
  7. ↑ Del Col, s. 288, 330.
  8. ↑ Cariotti & Dallasta, s. 40-42; Pio, s. 488; Del Col, s. 328, 515.
  9. ↑ a b Tavuzzi, s. 33.
  10. ↑ Del Col, s. 732; Bethencourt, s. 429-430, 432.
  11. ↑ Ceriotti & Dallasta, s. 21.
  12. ↑ Por. Del Col, s. 518-519; Bethencourt, s. 86-87, 244-245.
  13. ↑ Tavuzzi, s. 30.
  14. ↑ Del Col, s. 745.
  15. ↑ Silvana Seidel Menchi, I tribunali dell’Inquisizione in Italia: le tappe dell’esplorazione documentaria, [w:] Andrea Del Col (red.): L’Inquisizione romana in Italia nell’età moderna. Archivi, problemi di metodo e nuove ricerche. Rzym: Ministero per i beni culturali e ambientali, Ufficio centrale per i beni archivistici, 1991, s. 75–85. ISBN 978-8871250458.
  16. ↑ Tavuzzi, s. 74; Del Col, s. 330; Simon Ditchfield: Liturgy, Sanctity and History in Tridentine Italy. Cambridge: Cambridge University Press, 2002, s. 71. ISBN 978-0-521-89320-6.; Pio, s. 488.
  17. ↑ Tavuzzi, s. 72-77.
  18. ↑ Tavuzzi, s. 59.
  19. ↑ Tavuzzi, s. 43, 47, 222-223; Pio, s. 488.
  20. ↑ a b Ceriotti & Dallasta, s. 41 przyp. 53; Pio, s. 488.
  21. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai Siège inquisitorial de Piacenza (fr.). Symogih.org. [dostęp 2014-08-03].
  22. ↑ DBI: Umberto Locati.
  23. ↑ Giacomo Azzaroli został mianowany z pewnością przed 10 grudnia 1578 i sprawował urząd co najmniej do 1580, zob. Ceriotti & Dallasta, s. 40 przyp. 51.
  24. ↑ Giulio Ferrari został inkwizytorem Piacenzy z pewnością przed lutym 1583, a nie dopiero w 1584, zob. Ceriotti & Dallasta, s. 41 przyp. 52.
  25. ↑ Cristoforo Poggiali, Memorie Storiche Di Piacenza, Tom 3, Piacenza 1757, s. 375; Sulle famiglie nobili della monarchia di Savoia narrazioni fregiate de’ rispettivi stemmi incisi da Giovanni Monneret ed accompagnate dalle vedute de’ castelli feudali disegnati dal vero da Enrico Gonin, s. 874.
  26. ↑ Cristoforo Poggiali, Memorie Storiche Di Piacenza, Tom 11, Piacenza 1763, s. 423; C. Longo (red.), Praedicatores, Inquisitores – III: I domenicani e l’inquisizione roman, Rzym 2008, s. 409.
  27. ↑ C. Longo (red.), Praedicatores, Inquisitores – III: I domenicani e l’inquisizione romana, Rzym 2008, s. 409; Del Col, s. 732; Bethencourt, s. 429-430.
  28. ↑ C. Longo (red.), Praedicatores, Inquisitores – III: I domenicani e l’inquisizione romana, Rzym 2008, s. 409.

Bibliografia

  • Francisco Bethencourt: The Inquisition. A Global History. Cambridge University Press, 2009. ISBN 978-0-521-74823-0.
  • Luca Ceriotti, Federica Dallasta: Il posto di Caifa. L’Inquisizione a Parma negli anni dei Farnese. Mediolan: FrancoAngeli, 2008. ISBN 978-88-464-9380-4.
  • Andrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010. ISBN 978-88-04-53433-4.
  • Giovanni Michele Pio: Della Nobile et generosa progenie del P. S. Domenico in Italia libri due. Bolonia: 1615.
  • Michael Tavuzzi: Renaissance Inquisitors. Dominican Inquisitors and Inquisitorial Districts in Northern Italy, 1474–1527. Leiden – Boston: BRILL, 2007. ISBN 978-90-04-16094-1.
Inkwizycja rzymska
Instytucje i
urzędy centralne
Inkwizycja rzymska
w państwach włoskich
Trybunały lokalne
Inne