Trybunał inkwizycji w Zadarze

Trybunał inkwizycji w Zadarze – sąd inkwizycyjny, mający swą siedzibę w Zadarze, w należącej do Republiki Weneckiej Dalmacji (obecnie Chorwacja). Był częścią struktur inkwizycji rzymskiej i był kierowany przez dominikanów. Działał w latach 1578–1807.

Historia

Dalmacja, na początku wieku XV podbita przez Republikę Wenecką, od 1298 podlegała jurysdykcji franciszkańskich inkwizytorów z prowincji Slawonii (Dalmacji). Władze zakonu franciszkanów mianowały dalmackich inkwizytorów jeszcze w stuleciu XVI, a ich główną kwaterą był Split[1]. Jednakże po utworzeniu w 1542 Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, jako centralnego organu kierującego działalnością inkwizycji w państwach włoskich, franciszkanie byli stopniowo eliminowani z działalności inkwizytorskiej na rzecz dominikanów, np. w Umbrii (1551), Wenecji (1560), Ankonie (1566), Romanii (1567) oraz Weronie i Vicenzy (1569)[2]. Podobna sytuacja miała też miejsce w Dalmacji.

W 1578 utworzono trybunał inkwizycyjny w Zadarze, kierowany przez dominikanina Nicola da Zara[3]. Dominikański trybunał początkowo współistniał z inkwizycją franciszkańską, ale trwało to krótko. Ostatni inkwizytor franciszkański, Giovanni Doroseo, został wygnany z Szybeniku w 1590[4]. Od końca XVI wieku dominikański inkwizytor Zadaru miał jurysdykcję nad całą Dalmacją i był tytułowany jako generalny inkwizytor Dalmacji[5]. W wewnątrzzakonnej klasyfikacji trybunałów inkwizycyjnych dalmacki trybunał zaliczany był do najniższej, trzeciej klasy[6].

W 1789 inkwizytor Giacinto Pellegrini da Zara został mianowany biskupem diecezji Veglia[7].

W 1797 wskutek inwazji rewolucyjnej Francji na północy Włoch oraz wspieranych przez nią rebelii Republika Wenecka przestała istnieć. Nie miało to jednak bezpośrednich konsekwencji dla trybunału zadarskiego, gdyż po pokoju w Campo Formio w październiku 1797 Dalmacja znalazła się w granicach Austrii i dopiero w 1805 została zajęta przez Francuzów. 8 stycznia 1807 władze francuskie zlikwidowały konwent dominikanów w Zadarze, a wraz z nim trybunał inkwizycyjny. Ostatni inkwizytor Zadaru, Antonio Cebalo da Curzola, zmarł w 1814[8].

Organizacja

Siedziba trybunału znajdowała się w dominikańskim konwencie S. Domenico w Zadarze, należącym do dalmackiej prowincji tego zakonu. Inkwizytor Zadaru tytułowany był jako generalny inkwizytor Dalmacji, gdyż oprócz archidiecezji Zadaru podlegało mu także dwanaście pozostałych diecezji tego regionu, w których reprezentowany był przez swoich wikariuszy, tj.[9]:

Zasoby archiwalne

Oryginalne archiwum trybunału w Zadarze nie zachowało się. Najprawdopodobniej zostało zniszczone po zniesieniu trybunału na początku XIX wieku. Jedynym zbiorem dokumentacyjnym, pozwalającym na częściowe odtworzenie działalności inkwizytorów Zadaru, jest ich korespondencja z rzymską Kongregacją Świętego Oficjum, przechowywana w watykańskim Archiwum Kongregacji Nauki Wiary, obejmująca jednak jedynie lata 1701–1793.

Inkwizytorzy Zadaru (1578–1807)

  • Nicola da Zara OP (1578–1589)[10]
  • Luca Pallavicino OP (1589–1601)[10]
  • Cornelio Nassi da Zara OP (1601–1644?)[10]
  • Domenico Soppe OP (1644–1661)[10]
  • Cornelio Uticense da Zara OP (1661–1663)[10]
  • Vittorio Maria Morea da Zara OP (1663–1671)[10]
  • Giacinto Paladini da Pago OP (1671–1685)[10]
  • Felice Possedaria da Zara OP (1685–1690)[10]
  • Giacinto Zarich da Zara OP (1690–1691)[10]
  • Francesco Parcich OP (1691–1709)[10]
  • Domenico Scuttari da Zara OP (1709–1715)[10]
  • Giovanni Domenico Mircovich da Zara OP (1715)[10]
  • Giovanni Foresti da Zara OP (1716–1752)[10]
  • Francesco Maria Bianchi OP (1752–1753)[10]
  • Pio Clemente Morelli da Cattaro OP (1753–1776)[10]
  • Francesco Faini da Zara OP (1776–1782)[10]
  • Giacinto Pellegrini da Zara OP (1783–1789)[10][7]
  • Antonio Cebalo da Curzola OP (1790–1807?, zm. 1814)[10]

Przypisy

  1. ↑ Zob. Ribetti, s. 645; Black, s. 36.
  2. ↑ Black, s. 29.
  3. ↑ Del Col, s. 296.
  4. ↑ por. Antonio Battistella, Notizie sparse sul Sant'Officio in Lombardia durante i secoli XVI e XVII, Archivio Storico Lombardo, vol. 17 (1902), s. 127 przyp. 2.
  5. ↑ Pio, s. 41.
  6. ↑ Del Col, s. 745.
  7. ↑ a b Ritzler, s. 434.
  8. ↑ Zob. Del Col, s. 735-736; Tomo Vereš, Dominikansko opće učilište u Zadru: 1396-1807 : prvo hrvatsko sveučilište, Globus 1996, s. 76; Ivan Antun Marija Cebalo (Žrnovo, 1738. - Zadar, 1814)
  9. ↑ Pio, s. 41; Veronese, s. 180; por. Ritzler, s. 458.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Tomo Vereš, Dominikansko opće učilište u Zadru: 1396-1807 : prvo hrvatsko sveučilište, Globus 1996, s. 75-76.

Bibliografia

  • Christopher Black: The Italian Inquisition. New Haven & Londyn: Yale University Press, 2009. ISBN 978-0-300-11706-6.
  • Andrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010. ISBN 978-88-04-53433-4.
  • Giovanni Michele Pio: Della Nobile et generosa progenie del P. S. Domenico in Italia libri due. Bolonia: 1615.
  • Pietro Antonio Ribetti: Giardino Serafico Istorico. Tomo primo. Wenecja: 1710.
  • Remigius Ritzler: 'Hierarchia Catholica. Volumen VI. Münster: 1958.
  • Fabiana Veronese, «Terra di nessuno». Misto foro e conflitti tra Inquisizione e magistrature secolari nella Repubblica di Venezia (XVIII sec.), Dysertacja doktorska, Università Ca’Foscari Venezia 2010.
Inkwizycja rzymska
Instytucje i
urzędy centralne
Inkwizycja rzymska
w państwach włoskich
Trybunały lokalne
Inne