Trymetr jambiczny

Trymetr jambiczny (łac. versus trimeter iambicus) – starożytna, iloczasowa miara wierszowa (metrum), używana w starożytnej Grecji i Rzymie.

Nazwa wiersza pochodzi od jego budowy: wiersz ten mierzy się na "metra". Każde metrum składa się z pary jambów, na jeden wers składają się trzy metra (a więc sześć jambów). Cezura (łac. caesura), czyli obowiązkowa pauza międzywyrazowa, wypada po piątej półstopie, czyli po trzeciej tezie, a więc w środku trzeciego jambu. Schemat (A - sylaba długa stanowiąca arsę, b - sylaba krótka, a - sylaba obojętna):

bA bA b // A bA bA ba

Trymetr jambiczny czysty

Postać tego wiersza zgodna z podanym powyżej wzorem, to znaczy bez rozwiązań, to tzw. trymetr jambiczny czysty, wiersz bardzo kunsztowny, i z tego powodu stosowany rzadko. Z poetów rzymskich użył go Katullus w dwóch utworach (4 i 29).

Przykład:

• Phaselus ille quem uidetis hospites

Trymetr jambiczny zwykły

Ponieważ trymetr jambiczny czysty, jak napisano powyżej, jest wierszem bardzo trudnym, przeważnie stosowany jest zwykły trymetr jambiczny, który od podanego schematu różni się tym, że w stopach nieparzystych każda teza może być długa. Jego schemat wygląda więc następująco (A - sylaba długa stanowiąca arsę, b - sylaba krótka, a - sylaba obojętna):

aA bA a // A bA aA ba

Przykład:

• per consulatum peierat Vatinius (Katullus)

W zależności od konkretnego zastosowania w trymetrze dopuszcza się mniejszą lub większą liczbę rozwiązań, szczególnie wyróżnia się tu trymetr stosowany w komediach.

Trymetr, w którym dopuszcza się podmianę każdej tezy na długą zwany jest senarem jambicznym.

Cholijamb

Cholijamb, czyli trymetr jambiczny kulawy, to odmiana zwykłego trymetru jambicznego, w którego ostatniej stopie jamb zastąpiony jest trochejem lub spondejem:

aA bA a // A bA bA Aa

Nazwa bardzo dobrze oddaje uzyskiwany w ten sposób efekt dźwiękowy: odwrócenie kolejności sylab w ostatniej stopie powoduje "okulawienie" metrum. Trymetr jambiczny w swej normalnej postaci jest wierszem bardzo równym i dość wartkim, w cholijambie natomiast ta wartkość ulega regularnemu zakłóceniu przez powstające na końcu każdego wersu "zacięcie".

Przykład:

• Miser Catulle desinas ineptire (Katullus)