Trzecia płeć
Trzecia płeć (ang. third gender lub third sex) – termin określający jednostki, które nie są uznawane ani przez siebie, ani przez społeczeństwo, ani za mężczyzn, ani za kobiety. Jest to również kategoria społeczna obecna w społeczeństwach, które uznają trzy lub więcej płci. Określenie „trzecia” jest zwykle rozumiane jako „inna”; niektórzy antropologowie i socjologowie opisywali czwartą[1], piątą[2] i „pewne”[3] płcie.
Biologia determinuje, czy ludzka płeć chromosomalna i anatomiczna jest męska, żeńska, czy też stanowi jedną z nietypowych odmian dimorfizmu płciowego mogących stworzyć pewien stopień niejednoznaczności zwany interpłciowością[4][5]. Jednakże stan, w jakim dana osoba identyfikuje się lub jest identyfikowana przez społeczeństwo jako mężczyzna, kobieta lub ktoś inny, jest zazwyczaj określany również przez jej tożsamość płciową i rolę płciową w konkretnej kulturze, w której żyje. Nie wszystkie kultury mają ściśle określone role płci[6][7].
W różnych kulturach trzecia lub czwarta płeć może reprezentować bardzo odmienne zjawiska. Dla rdzennych Hawajczyków i Tahitańczyków māhū jest stanem pośrednim pomiędzy mężczyzną a kobietą lub „osobą o nieokreślonej płci”[8]. Niektórzy tradycyjni rdzenni Amerykanie z południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych uznają spektrum czterech płci: kobieca kobieta, męska kobieta, kobiecy mężczyzna i męski mężczyzna[9]. Określenie „trzecia płeć” bywa także odnoszone do hidźra[10] w Indiach, którzy uzyskali prawną odrębność, faʻafafine w Polinezji i dziewic Kanunu[11].
Zobacz też
- Trzecia płeć – powieść Tadeusza Dołęgi-Mostowicza z 1934 roku[12]
- Das dritte Geschlecht – powieść Ernsta von Wolzogena z 1899 roku (polskie wydania: 1900: Płeć trzecia i 1931: Trzecia płeć)[13]
Przypisy
- ↑ Gilbert H. Herdt, Third sex, third gender : beyond sexual dimorphism in culture and history, New York: Zone Books, 1994, ISBN 0-942299-81-7, OCLC 28222602 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Sulawesi's fifth gender, Inside Indonesia [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Barbara Voorhies, Female of the species, New York, ISBN 0-231-03875-5, OCLC 1094960 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Anke A. Ehrhardt, Man & woman, boy & girl: the differentiation and dimorphism of gender identity from conception to maturity, Baltimore [Md.]: Johns Hopkins University Press, 1972, ISBN 0-8018-1406-5, OCLC 447288 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Alice Domurat Dreger, Hermaphrodites and the medical invention of sex, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1998, ISBN 978-0-674-03433-4, OCLC 608877512 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Auburn University at Montgomery, Center for Demographic and Cultural Research, Louisiana State University in Shreveport, Quarterly journal of ideology: QJI., „Quarterly journal of ideology : QJI.”, 1976, ISSN 0738-9752, OCLC 4388173 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Bonnie Juettner Fernandes, 100 Native Americans who shaped American history, wyd. Bluewood books edition, San Mateo, CA, ISBN 0-912517-51-4, OCLC 51166496 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Tate, The men-women of the Pacific: Paul Gauguin II – Tate Etc, Tate [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Gabriel Estrada, Two Spirits, Nádleeh , and LGBTQ2 Navajo Gaze, „American Indian Culture and Research Journal”, 35 (4), 2011, s. 167–190, DOI: 10.17953/aicr.35.4.x500172017344j30, ISSN 0161-6463 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Anuja Agrawal, Gendered Bodies: The Case of the `Third Gender' in India, „Contributions to Indian Sociology”, 31 (2), 1997, s. 273–297, DOI: 10.1177/006996697031002005, ISSN 0069-9667 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Antonia Young, Women who become men : Albanian sworn virgins, Oxford: Berg, 2000, ISBN 0-585-44539-7, OCLC 52296199 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ Trzecia płeć | Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Lubimyczytać.pl [dostęp 2021-10-31] (pol.).
- ↑ Polona, polona.pl [dostęp 2021-10-31].
Linki zewnętrzne
- Hidźra — trzecia płeć, www.crossdressing.pl [dostęp 2019-10-23].
- Waldemar Kuligowski, Tradycja wynaleziona. Współczesny ruch gejowski Indian Ameryki Północnej, www.indianie.eco.pl [dostęp 2019-10-23].
Media użyte na tej stronie
Autor: Sonja Lang, Licencja: CC0
A group of Calalai (one of the five traditional genders of Bugis society) during a parade in Soppeng (South Sulawesi, Indonesia) on 17 December 2018 as part of the La Galigo Festival.