Trzmielina

Trzmielina
	; Owocująca trzmielina pospolita
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dławiszowce
Rodzina	dławiszowate
Rodzaj	trzmielina
	Nazwa systematyczna
	Euonymus L.; Sp. Pl. 197. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Euonymus europaeus L.
Synonimy
	Genitia Nakai; Kalonymus (Beck) Prokh.; Masakia (Nakai) Nakai; Melanocarya Turcz.; Pragmatropa Pierre; Pragmotessara Pierre; Quadripterygium Tardieu; Sphaerodiscus Nakai; Turibana (Nakai) Nakai; Vyenomus C.Presl;

Trzmielina brodawkowata

Trzmielina (Euonymus L.) – rodzaj krzewów z rodziny dławiszowatych. Obejmuje 140 gatunków^[4]. Rośliny te występują w strefie umiarkowanej półkuli północnej – w Ameryce Północnej, Europie, północno-zachodniej Afryce i w Azji, schodząc do strefy międzyzwrotnikowej w Ameryce Centralnej (na południu do Kostaryki), w południowo-wschodniej Azji sięgając do Nowej Gwinei i Queensland w Australii oraz na Madagaskarze^[4] (tamtejsze rośliny bywają wyodrębniane jako Astrocassine^[5]). Największe zróżnicowanie osiągają w Chinach, gdzie rośnie 90 gatunków, w tym 50 to endemity^[6]. W Europie występują naturalnie cztery gatunki^[5]. W Polsce dziko rosną dwa gatunki – trzmielina pospolita E. europaea i trzmielina brodawkowata E. verrucosa^[7]. Rośliny te występują w lasach i zaroślach^[8].

Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne (w Polsce ok. 20, choć w większości w kolekcjach)^[9]. Szczególnie popularne są: trzmielina Fortune’a E. fortunei ze względu na zimozielone liście, płożący i pnący pokrój oraz liczne odmiany pstrolistne, trzmielina japońska E. japonicus także zimozielona i z pstrolistnymi odmianami, bywa uprawiana jako roślina pokojowa, trzmielina Maacka E. maacki^[5]. Często uprawiane są dla jaskrawych owoców (zwłaszcza trzmielina szerokolistna E. latifolius i wielkoskrzydła E. macropterus, dla przebarwiających się na czerwono liści, dla oryginalnych, ozdobionych korkowatymi listewkami pędów (trzmielina oskrzydlona E. alatus)^[9]. Korzenie trzmieliny brodawkowatej E. verrucosa i pospolitej E. europaea są ważnym surowcem do produkcji gutaperki^[10]. Owoce i nasiona wielu gatunków są trujące^[9], były wykorzystywane do usuwania wszy^[5]. Z nasion trzmieliny pospolitej uzyskiwano jednak też żółty barwnik, którym barwiono masło. Pozyskiwano z nich także olej, a węgiel drzewny z tego gatunku wykorzystywano do wyrobu prochu^[5]. Twarde, żółte drewno trzmielin wykorzystywane jest do wyrobu wrzecion, klawiszy, ćwieków, wykałaczek, smyczków^[9]^[5].

Morfologia

(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0

Euonymus carnosus

Trzmielina japońska

Pokrój: Krzewy i drzewa do 10 m wysokości, rzadko pnącza o pędach z czepnymi korzonkami przybyszowymi^[8]^[9]. Pędy zwykle nagie, rzadko owłosione (E. velutinus). Obłe na przekroju, ale często też czterograniaste i nawet oskrzydlone – z korkowatymi listewkami, czasem z twardymi brodawkami^[9].
Liście: Nakrzyżległe, rzadko skrętległe lub okółkowe, zimozielone lub sezonowe, z przylistkami^[6]. Blaszki pojedyncze, lancetowate, eliptyczne, jajowate i odwrotnie jajowate, całobrzegie lub drobno piłkowane lub karbowane^[9]^[6]. Jesienią przebarwiające się zwykle na czerwono^[9].
Kwiaty: Obupłciowe^[6], zwykle drobne – do 1 cm średnicy (większe do 2 cm tylko u E. grandiflorus)^[9]. Zebrane są zwykle po kilka–kilkanaście w kwiatostany wierzchotkowe, rzadko rozwijają się pojedynczo, zawsze w kątach liści na tegorocznych odcinkach pędów^[9]. Kwiaty są czterokrotne (pięciokrotne tylko u E. americanus)^[9]. Kielicha brak^[8]. Korona kwiatu składa się z płatków zwykle blado zabarwionych – białawych, zielonkawych, żółtawych do brunatnoróżowych i ciemnopurpurowych^[9]^[6]. Pręciki wyrastają z krążka miodnikowego zrośniętego z zalążnią, czasem pylniki są siedzące^[8], zwykle podłużne^[6], żółte do purpurowych^[9]. Zalążnia zwykle z czterech lub pięciu owocolistków, w każdej z komór z dwoma, rzadziej większą liczbą zalążków, zwieńczona jest krótką, pojedynczą szyjką słupka^[8].
Owoce: Cztero- i pięciokomorowe torebki osiągające od 5 do 25 mm średnicy, często kuliste, ale też czasem z mniej lub bardziej widocznymi wcięciami między komorami, czasem brzegi komór dodatkowo wydatne z powodu skrzydełek. Torebki zwykle różowe do czerwonych, gładkie lub z wyrostkami, czasem nawet kolczastymi. Nasiona otoczone są częściowo lub w całości pomarańczową lub czerwoną osnówką^[9].

Systematyka

Trzmielina oskrzydlona

Owoc trzmieliny amerykańskiej

Trzmielina Fortune’a 'Silver Queen'

Pozycja systematyczna

Rodzaj należący do podrodziny Celastroideae z rodziny dławiszowatych Celastraceae^[11]^[2].

Wykaz gatunków^[4]^[9]

Euonymus acanthocarpus Franch.
Euonymus acanthoxanthus Pit.
Euonymus actinocarpus Loes.
Euonymus aculeatus Hemsl.
Euonymus aculeolus C.Y.Cheng ex J.S.Ma
Euonymus acuminifolius Blakelock
Euonymus alatus (Thunb.) Siebold – trzmielina oskrzydlona
Euonymus americanus L. – trzmielina amerykańska
Euonymus angulatus Wight
Euonymus atropurpureus Jacq. – trzmielina purpurowa
Euonymus attenuatus Wall. ex M.A.Lawson
Euonymus australianus F.Muell.
Euonymus baekdusanensis M.Kim
Euonymus balansae Sprague
Euonymus barberi Murugan & Manickam
Euonymus benguetensis Merr.
Euonymus benthamii Lundell
Euonymus bockii Loes.
Euonymus boninensis Koidz.
Euonymus bullatus Wall. ex M.A.Lawson
Euonymus carnosus Hemsl.
Euonymus castaneifolius Ridl.
Euonymus centidens H.Lév.
Euonymus chengiae J.S.Ma
Euonymus chenmoui W.C.Cheng
Euonymus chiapensis Lundell
Euonymus chloranthoides Y.C.Yang
Euonymus chui Hand.-Mazz.
Euonymus clivicola W.W.Sm.
Euonymus cochinchinensis Pierre
Euonymus contractus Sprague
Euonymus cornutus Hemsl.
Euonymus corymbosus Sprague & Bullock
Euonymus costaricensis Standl.
Euonymus crenulatus Wall. ex Wight & Arn.
Euonymus darrisii Loes.
Euonymus dichotomus B.Heyne ex Wall.
Euonymus dielsianus Loes.
Euonymus distichus H.Lév.
Euonymus dolichopus Merr. ex J.S.Ma
Euonymus eberhardtii Tardieu
Euonymus echinatus Wall.
Euonymus elaeodendroides Loes.
Euonymus enantiophyllus (Donn.Sm.) Lundell
Euonymus europaeus L. – trzmielina pospolita, t. zwyczajna
Euonymus euscaphis Hand.-Mazz.
Euonymus ficoides C.Y.Cheng ex J.S.Ma
Euonymus fimbriatus Wall. – trzmielina zwisająca, t. orzęsiona
Euonymus fortunei (Turcz.) Hand.-Mazz. – trzmielina Fortune’a, t. pnąca
Euonymus frigidus Wall.
Euonymus fusiformis R.Parker
Euonymus gibber Hance
Euonymus giraldii Loes.
Euonymus glaber Roxb.
Euonymus glandulosus (Merr.) Ding Hou
Euonymus gracillimus Hemsl.
Euonymus grandiflorus Wall. – trzmielina wielkokwiatowa
Euonymus hainanensis W.Y.Chun & F.C.How
Euonymus hamiltonianus Wall. – trzmielina Hamiltona
Euonymus hemsleyanus Loes.
Euonymus huae J.S.Ma
Euonymus hukuangensis C.Y.Cheng ex J.S.Ma
Euonymus hupehensis (Loes.) Loes.
Euonymus impressus Blakelock
Euonymus indicus B.Heyne ex Wall.
Euonymus japonicus Thunb. – trzmielina japońska
Euonymus jinyangensis C.Y.Chang
Euonymus kachinensis Prain
Euonymus kanyakumariensis Murugan & Manickam
Euonymus kengmaensis C.Y.Cheng ex J.S.Ma
Euonymus kweichowensis Chen H.Wang
Euonymus lanceolatus Yatabe
Euonymus latifolius (L.) Mill. – trzmielina szerokolistna, t. wielkoowocowa
Euonymus lawsonii C.B.Clarke ex Prain
Euonymus laxiflorus Champ. ex Benth.
Euonymus leiophloeus Steven
Euonymus lichiangensis W.W.Sm.
Euonymus lucidus D.Don
Euonymus lushanensis F.H.Chen & M.C.Wang
Euonymus lutchuensis T.Itô
Euonymus maackii Rupr. – trzmielina Maacka
Euonymus macrocarpus Gamble ex Oliv.
Euonymus macropterus Rupr. – trzmielina wielkoskrzydła
Euonymus melananthus Franch. & Sav.
Euonymus mengtseanus (Loes.) Sprague
Euonymus mexicanus Benth.
Euonymus microcarpus (Oliv. ex Loes.) Sprague
Euonymus moluccensis Blakelock ex Ding Hou
Euonymus myrianthus Hemsl.
Euonymus nanoides Loes. & Rehder
Euonymus nanus M.Bieb. – trzmielina niska
Euonymus nitidus Benth.
Euonymus obovatus Nutt. – trzmielina odwrotnie jajowata
Euonymus occidentalis Nutt. ex Torr.
Euonymus oxyphyllus Miq. – trzmielina ostrolistna
Euonymus parasimilis C.Y.Cheng ex J.S.Ma
Euonymus percoriaceus C.Y.Wu ex J.S.Ma
Euonymus phellomanus Loes. – trzmielina korkowa
Euonymus pittosporoides C.Y.Cheng ex J.S.Ma
Euonymus pleurostylioides (Loes.) H.Perrier
Euonymus potingensis Chun & F.C.How ex J.S.Ma
Euonymus pseudovagans Pit.
Euonymus recurvans Miq.
Euonymus rehderianus Loes.
Euonymus revolutus Wight
Euonymus rothschuhii Loes.
Euonymus sachalinensis (F.Schmidt) Maxim. – trzmielina płaskoogonkowa
Euonymus salicifolius Loes.
Euonymus sanguineus Loes. – trzmielina krwista
Euonymus schensianus Maxim.
Euonymus semenovii Regel & Herder
Euonymus serratifolius Bedd.
Euonymus sootepensis Craib
Euonymus spraguei Hayata
Euonymus subcordatus J.S.Ma
Euonymus subsulcatus Prain
Euonymus szechuanensis C.H.Wang
Euonymus tashiroi Maxim.
Euonymus tenuiserratus C.Y.Cheng ex J.S.Ma
Euonymus ternifolius Hand.-Mazz.
Euonymus theacola C.Y.Cheng ex T.L.Xu & Q.H.Chen.
Euonymus theifolius Wall. ex M.A.Lawson
Euonymus tibeticus W.W.Sm.
Euonymus tingens Wall.
Euonymus tonkinensis (Loes.) Loes.
Euonymus tsoi Merr.
Euonymus vaganoides C.Y.Cheng ex J.S.Ma
Euonymus vagans Wall.
Euonymus velutinus Fisch. & C.A.Mey. – trzmielina aksamitna
Euonymus venosus Hemsl.
Euonymus verrucocarpus C.Y.Cheng ex J.S.Ma
Euonymus verrucosoides Loes. – trzmielina nibybrodawkowata
Euonymus verrucosus Scop. – trzmielina brodawkowata
Euonymus viburnoides Prain
Euonymus walkeri Wight
Euonymus wilsonii Sprague
Euonymus wrayi King
Euonymus wui J.S.Ma
Euonymus yakushimensis Makino
Euonymus yunnanensis Franch.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-19] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
↑ ^a ^b ^c ^d Euonymus L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 350. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jin-shuang Ma, Michele Funston: Euonymus Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-29].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 79, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 336. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 85-111. ISBN 83-01-12029-0.
↑ JerzyJ. Michalak JerzyJ., Trzmielina. Krzew gutaperkowy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1952, s. 5-7 .
↑ Genus Euonymus L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-01-29].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-19] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].

[powo-4] Euonymus L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-29].

[mabb-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 350. ISBN 978-1-107-11502-6.

[china-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jin-shuang Ma, Michele Funston: Euonymus Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-29].

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 79, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips-8] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 336. ISBN 0-333-73003-8.

[seneta-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 85-111. ISBN 83-01-12029-0.

[michalak-10] JerzyJ. Michalak JerzyJ., Trzmielina. Krzew gutaperkowy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1952, s. 5-7 .

[grin-11] Genus Euonymus L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-01-29].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Trzmielina

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie