Trznadel białogłowy

Trznadel białogłowy

Emberiza leucocephalos[1]
S.G. Gmelin, 1771
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	trznadle
Rodzaj	Emberiza
Gatunek	trznadel białogłowy
Podgatunki
E. l. leucocephalos S. G. Gmelin, 1771 E. l. fronto Stresemann, 1930
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Trznadel białogłowy^[3] (Emberiza leucocephalos) – gatunek małego ptaka z rodziny trznadli (Emberizidae). Gniazduje w umiarkowanych strefach klimatycznych Azji oraz skrajnie wschodniej Europy; rzadko zalatuje w głąb Europy. Wędrowny, zimuje na południe od zasięgu letniego; podgatunek z północno-środkowych Chin jest osiadły^[2].

Podgatunki i zasięg występowania

Wyróżniono dwa podgatunki E. leucocephalos^[4][5]:

• E. leucocephalos leucocephalos – wschodni kraniec europejskiej części Rosji do wschodniej Syberii i północno-wschodnich Chin; Sachalin. Zimuje od Afganistanu i północnego Pakistanu na wschód po Nepal, północne Chiny, północną Mongolię i Japonię, na południe po południowy Turkmenistan, północny i południowo-zachodni Iran oraz w północnym Izraelu.
• E. leucocephalos fronto – północno-wschodni Qinghai i południowe Gansu (północno-środkowe Chiny).

W Polsce obserwowany tylko dwa razy (stan w 2017). Pierwszy był to lęg mieszany z samicą trznadla zwyczajnego^[6]. Lęg ten, odnotowany w 1994 nad Biebrzą, nie powiódł się; gniazdo zostało splądrowane przez drapieżnika. Podobne przypadki lęgów mieszanych stwierdzano na zachodniej Syberii; takie mieszańce są płodne i mają cechy mieszane. Prawdopodobnie trznadel zwyczajny i białogłowy stanowiły niegdyś jedną populację, która rozdzielona lądolodem w trakcie ostatniego zlodowacenia rozbiła się na dwie, tworząc osobne gatunki^[7]. Po raz drugi w Polsce trznadla białogłowego zaobserwowano nad zbiornikiem Jeziorsko w woj. łódzkim we wrześniu 2015^[8].

Morfologia

Długość ciała wynosi 16–18 cm, masa ciała 19–37 g^[9].

Duży, szarobrązowy trznadel z kasztanowym kuprem. U samca w szacie godowej wierzch głowy i policzki białe, czarno obrzeżone. Pozostała część głowy oraz gardło brązowe. W szacie zimowej głowę pokrywają płowobrązowe i czarne plamki. Wierzch ciała kasztanowy, paskowany ciemnobrązowo. Górna część piersi i brzuch białe. Niższą część piersi i boki zajmują pióra kasztanowe o białych krawędziach, sprawiające efekt łuskowania. Samica różni się mniej intensywnie kasztanowym upierzeniem, głową pokrytą szarobrązowymi pasami, jasną plamą na pokrywach usznych oraz znacznie jaśniejszym wierzchem ciała^[10].

Lęgi

Jaja z kolekcji muzealnej

Wedle Benedykta Dybowskiego okres składania jaj przypada na koniec maja, rzadko trznadel białogłowy wyprowadza drugi lęg w lipcu. Gniazdo mieści się na skraju lasu lub zarośli, na ziemi w lekkim zagłębieniu; ptak buduje je u podnóża drzewa, krzewu lub leżącego konaru ze źdźbeł trawy i wyścieła delikatniejszymi trawami i włosiem końskim. Zewnętrzna średnica to około 13 cm, głębokość 5 cm. Zniesienie liczy 4–6 jaj, barwa tła na skorupce zmienna, od jasnoróżowej po fioletową lub zielonawą; pokrywają je liczne brązowe plamy, kreski i nieregularne kształty, także pomniejsze fioletowawe plamki. Wysiaduje jedynie samica, samiec w tym czasie zajęty jest śpiewem. Średnie wymiary dla 54 jaj (22 Taczanowskiego, 7 Reya, pozostałe Dybowskiego) wynoszą 21,48 na 16,1 mm. Średnia masa jaja (n=22) wynosi 173 mg^[11].

Status i ochrona

IUCN uznaje trznadla białogłowego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność światowej populacji nie została oszacowana, ale jej trend uznawany jest za stabilny^[2].

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[12].

Zobacz też

• ptaki Polski

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).