Trzonek czułka

Czułek gąsienicznika. 1: trzonek z widocznym radiculusem (nabrzmiałość u nasady oddzielona przewężeniem), 2: nóżka, 3: anellus, 4: wić czułka, 5: pierścień wici (flagellomer)

Trzonek czułka[1], skapus[1] (łac. scapus, articulus antennalis basalis) – pierwszy (nasadowy) człon czułków u owadów.

Trzonek stanowi najbardziej dosiebną część czułka, położoną bardziej proksymalnie od jego nóżki i połączoną stawowo z puszką głowową[1][2][3]. Trzonek może być podzielony przewężeniem na dwie części. Proksymalna (nasadowa) z nich określana jest jako radiculus i obejmuje część czułka stawowo połączoną z głową[2][4][3]. Odsiebna (dystalna) część trzonka nazywana bywa torulusem, ale termin ten używany jest również w innych znaczeniach (zobacz: torulus)[2][5]. Trzonek łączy się stawowo z pojedynczą główką stawową, będącą częścią antennifera, w sposób umożliwiający ruchy we wszystkich kierunkach[1][6].

Na brzusznej części krawędzi nasadowej trzonka zaczepia się musculus tentorioscapalis anterior stanowiący mięsień obniżacz czułka, zaś na grzbietowej części wspominanej krawędzi zaczepia się musculus tentorioscapalis posterior, będący dźwigaczem czułka. Na bocznej części krawędzi nasadowej trzonka zaczepia się musculus tentorioscapalis lateralis, a na jej części mezalnej musculus tentorioscapalis medialis. Wszystkie one biorą początek na przednich lub grzbietowych ramionach tentorium. Na grzbietowej lub grzbietowo-bocznej ścianie trzonka bierze początek musculus scapopedicellaris lateralis, a na ścianie mezalnej lub grzbietowo-mezalnej musculus scapopedicellaris medialis, które to mięśnie zaczepiają się na nóżce czułka[7].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 55, 494.
  2. ↑ a b c I. Miko: Scape. W: Hymenoptera Anatomy Ontology Portal [on-line]. 2009-2014. [dostęp 2018-11-17].
  3. ↑ a b Armand R. Maggenti, Scott Lyell Gardner: Online Dictionary of Invertebrate Zoology. 2005, s. 773, 804.
  4. ↑ I. Miko: Radicle. W: Hymenoptera Anatomy Ontology Portal [on-line]. 2009-2014. [dostęp 2018-11-17].
  5. ↑ Lajos Zombori, Henrik Steinmann: Dictionary of Insect Morphology. de Gruyter, seria: Handbook of Zoology.
  6. ↑ Gordon Gordh, David Headrick: A Dictionary of Entomology. CABI Publishing, 2001, s. 1390.
  7. ↑ Benjamin Wipfler, Ryuichiro Machida, Bernd Müller, Rolf G. Beutel. On the head morphology of Grylloblattodea (Insecta) and the systematic position of the order, with a new nomenclature for the head muscles of Dicondylia. „Systematic Entomology”, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-3113.2010.00556.x. 

Media użyte na tej stronie

2-Morphology-of-antenna.png
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Morphology of head and its processes: (А) antenna; (B) tyloids. Antenna (B): (1) scapus; (2) pedicellus; (3) annelus; (4) flagellum; (5) flagellar annulus.