Tuaregowie

Tuaregowie

Tuaregowie z chartami
Populacja	3,6 mln (2019)[1]
Miejsce zamieszkania	Niger 2 mln. 184 tys. Mali 857 tys. Algieria 191 tys. Burkina Faso 167 tys. Mauretania 123 tys. Egipt 27 tys. Francja 26 tys. Libia 18 tys. Nigeria 3,2 tys.
Język	tuareski
Religia	islam
Pokrewne	Berberowie

Tuareg z Algierii

Kobieta tuareska

Obszar zamieszkany przez Tuaregów

Tuaregowie – lud berberyjski zamieszkujący obszary Sahary, głównie w Algierii, Libii, Mali, Nigrze i Burkina Faso. Sami mówią o sobie kel tamasheq^[2]. Tradycyjnie są nomadami, podróżują po pustyni i jej obrzeżach, zajmują się hodowlą bydła i kóz, wytwarzaniem biżuterii i obsługą ruchu turystycznego. W 2012 r. podjęli próbę utworzenia suwerennego państwa Azawad na terenie północnego Mali.

W literaturze i tekstach piosenek (Berberowie posiadają stosunkowo bogaty repertuar muzyczny^[3]) można zetknąć się z nazwą imazeghen „wolni ludzie”, która oznacza po prostu wszystkich Berberów. Przedwojenne źródła podawały również „Kel tagoulmoust” oznaczającą ludzi noszących zasłonę („zasłaniający twarz”). Definitywne odrzucenie nazwy „tuareg” wiąże się z negatywnymi konotacjami tego słowa – jedna z proponowanych etymologii wywodzi znaczenie od arab. tawariq, czyli „bezbożnik”.

Zwyczaje

Zajmują się wypasem zwierząt (np. owiec, kóz, wielbłądów) oraz transportem karawanowym. Prowadzą koczowniczy tryb życia. Znane są przypadki uprawiania przez nich roli na obszarach Sahelu^[4], jednak stoi to w sprzeczności z ich tradycją. Hodowla wielbłądów, która stanowi ważną jej część (mają wiele słów na określenie tych zwierząt), została ograniczona ze względu na nowe środki transportu (samochody), jak i postępującą w ostatnich latach urbanizację ludności.

Kobieta ma silną pozycję w społeczności – zajmuje się edukacją dzieci, podtrzymywaniem tradycji, prowadzeniem spraw domowych w czasie nieobecności męża. Dawniej (przed okresem kolonialnym) kobiety tuareskie posiadały majątek dziedziczny, którego minimum stanowiło bydło i namiot. Same wybierały sobie mężów. Obowiązywała zasada matriarchatu. Kłótnie małżeńskie były zawsze rozstrzygane z priorytetem kobiety, co często prowadziło do rozwodów. Po tymczasowym (kilkudziesięcioletnim), znacznym pogorszeniu się sytuacji kobiet w okresie kolonialnym, nadal utrzymują one swoją silną pozycję społeczną^[5].

Chociaż Tuaregowie zamieszkują w rejonie Maghrebu i w związku z tym wyznają islam, kobiety chodzą tam z odkrytą twarzą, a mężczyźni przeciwnie, zasłaniają twarz fragmentem swego turbanu. Poza oczywistym wytłumaczeniem związanym z ochroną przed piaskami, w społeczności Tuaregów występują przesądy (zakrycie twarzy ma chronić przed „złymi siłami”, które wchodzą przez usta; podobnie kobiety noszą talizmany jak np. khomessa „ręka Fatimy”^[6]). Inny powód zakrywania twarzy przez mężczyzn to ukrycie uczuć. Okazywanie uczuć i mówienie o nich to u Tuaregów oznaka słabości, gdyż to czyny, a nie słowa świadczą o człowieku^[7].

Obecnie, ze względu na trudności ekonomiczne^[8], duża grupa Tuaregów mieszka w miastach. Często pracują jako przewodnicy wycieczek po pustyni.

Historia

Są jedną z grup Berberów^[9]. Od tysięcy lat zajmowali się chwytaniem niewolników. Handlowali już z Rzymianami, Imperium Osmańskim, a następnie z Europejczykami. Część niewolników uległa naturalizacji, co stało się podstawą do utworzenia u nich rodzaju systemu feudalnego z podziałem na szlachtę i potomków niewolników. Historia niewolnictwa afrykańskiego obejmuje też pewien udział Afrykańczyków (Arabów i Tuaregów) w wywozie niewolników m.in. do Stanów Zjednoczonych^[10].

Język i pismo

Tuaregowie posługują się kilkoma dialektami języka tamaszek. Używają uaktualnionego, tradycyjnego alfabetu neo-tifinagh, stosowanego do zapisu języków berberyjskich. Do niedawna (graniczną datą jest „przebudzenie” narodów Amazigh z końcem XX w., w wyniku którego wprowadzono naukę tifinagh do szkół) był on wykorzystywany głównie przez kobiety do prywatnych zapisków i korespondencji, nie stosowano go nawet w poezji, a w życiu publicznym używany był alfabet arabski^[11].

Zobacz też

• powstanie Tuaregów w Mali

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Tuaregowie na Kontynenty.net