Tuczno

Tuczno
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Zamek Wedlów
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

wałecki

Gmina

Tuczno

Data założenia

1306

Prawa miejskie

1331

Burmistrz

Krzysztof Mikołajczyk

Powierzchnia

9,21 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


1938[1]
210,4 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 67

Kod pocztowy

78-640

Tablice rejestracyjne

ZWA

Położenie na mapie gminy Tuczno
Mapa konturowa gminy Tuczno, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Tuczno”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Tuczno”
Położenie na mapie powiatu wałeckiego
Mapa konturowa powiatu wałeckiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Tuczno”
Ziemia53°11′38″N 16°09′16″E/53,193889 16,154444
TERC (TERYT)

3217044

SIMC

0967185

Urząd miejski
ul. Wolności 6
78-640 Tuczno
Strona internetowa

Tuczno (niem. Tütz) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie wałeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tuczno. Położone na Pojezierzu Południowopomorskim, ok. 5 km na wschód od Drawieńskiego Parku Narodowego.

Według danych z 31 grudnia 2013 r. miasto miało 1974 mieszkańców[2].

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1395 roku położone było w XVI wieku w województwie poznańskim[3].

Położenie

Tuczno jest położone we wschodniej części Równiny Drawskiej[4], będącej mezoregionem Pojezierza Południowopomorskiego. Tuczno położone jest nad trzema jeziorami: Tuczno, Lubiatowo (są w granicach miasta) oraz Jeziorem Zamkowym.

Miasto znajduje się w południowo-wschodniej części woj. zachodniopomorskiego, we wschodniej części powiatu wałeckiego. Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia miasta wynosi 9,21 km²[5].

Miasto leży w odległości:

Położone na ziemi wałeckiej Tuczno początkowo było grodem obronnym na obszarze Krajny, od czasu podboju przez Bolesława Krzywoustego należy do Wielkopolski[6][7][8]. W latach 1946–50 miasto administracyjnie należało do woj. szczecińskiego, w latach 1950–75 do woj. koszalińskiego, a w latach 1975–1998 do woj. pilskiego.

Historia

Pierwszym oficjalnym dokumentem, stwierdzającym, że Tuczno było już wówczas miasteczkiem, jest akt sprzedaży ziemi przez Wedllów. Transakcja została zawarta w 1306 r. Dokument stwierdza, że Wedell, dziedzic na Tucznie („Dominus haereditalis in Tuctz"), sprzedaje mieszczaninowi w Tucznie (urzędnikowi miasta Tuczna) Krzysztofowi Boltenowi („fa-moso viro Christophero Bolten famulo nostro civi in Tuetz”) majątek Strzelno o pow. 7 Hufen za cenę 60 Marek Finkelaugen (moneta pomorska). Drugi z kolei dokument nosi datę 24 II 1331 r., mocą którego bracia Ludwik i Dambrecht Wedllowie nadają miastu prawo magdeburskie. Dokument ten jest sporządzony w języku niemieckim (Plattdeutsch). Dokumentem tym przyznają równocześnie miastu obszar 175 Hufen, względnie łanów na własność, przy czym podano nazwy jezior i strumieni, które weszły w obręb przyznanych obszarów oraz określono bliżej położenie lasu, przydzielone-go do tego miasta. Istniejącym czterem cechom przyznano prawo magdeburskie i tym cechom, które w przyszłości mogą powstać. Zatwierdzono prawo do polowania na przydzielonych obszarach, ustalono prawo wybierania własnego burmistrza i członków magistratu z tym, że wybory musiały być zatwierdzone przez zamek. Sekretarz magistratu otrzymał obowiązek nauczania dzieci w skromnej szkółce miejskiej. Dokument został podpisany przez wymienionych nadawców prawa oraz przez świadków: Henryka i Jana v. Wedell, sekretarza Mikołaja i wasalów Henryka Wolfsbeutla, Henryka i Reinekego Woltersdorpów oraz Abla Runge; a ze strony radnych podpisali: Piotr Woocke, Claus Dessen, Heine Marquart, Pribemow, Jan Schreder i Piotr Hagedom oraz kilku pomniejszych mieszczan. W 1338 roku powstała najstarsza budowla, istniejąca po dziś dzień – Zamek Wedlów. Zaczątkiem dzisiejszego miasta była prawdopodobnie słowiańska osada. Tuczno w 1331 roku otrzymało prawa miejskie na prawie brandenburskim, do 1336 wybudowano umocnienia drewniano-ziemne. W 1409 miasto opanowali Krzyżacy, ale już rok później wróciło ono do Korony. Ponownie Krzyżacy zaatakowali Tuczno w 1458, ale wkrótce zostali stąd wyparci[9].

W 1606 roku w Tucznie miało miejsce jedno z najsilniejszych odnotowanych trzęsień ziemi na terenie Polski[10].

Od wcześniejszych już lat, miasto było prywatną własnością rodziny Wedlów, której przedstawiciele byli ważnymi osobistościami w ówczesnej Wielkopolsce. Ich rządy trwały do połowy XVIII wieku, kiedy ród Wedlów-Tuczyńskich całkowicie wygasł. Wtedy Tuczno i okoliczne miejscowości przeszły pod władanie różnych osób, aby w 1772 roku przejść w wyniku I rozbioru Polski pod władzę pruską. W 1807 w czasach napoleońskich chłopi pod dowództwem proboszcza księdza Riebschagiera przepędzili kosami Prusaków, miasto zajął pułkownik Franciszek Garczyński[9]. Tuczno jako jedno z nielicznych miasteczek wielkopolskich nie powróciło do odrodzonej Polski po 1918, lecz dopiero w 1945 roku.

Tuczno na widokówce z czasów zaborów

W latach 20. i 30. XX wieku władze niemieckie poleciły wybudować w mieście i okolicach olbrzymie umocnienia, które w czasie II wojny światowej weszły w skład Wału Pomorskiego. Bunkry te po wojnie zostały w większości wysadzone w powietrze przez żołnierzy 47 Armii Radzieckiej. Tuczno zostało zajęte przez żołnierzy radzieckich 11 lutego 1945 roku. Zabudowa miasteczka legła w gruzach, straty sięgnęły 80%.

Miasto zostało ponownie włączone do Polski, zaś jego ludność wysiedlono do Niemiec. Po wojnie nastąpiła odbudowa i rozbudowa miasta, jednak utraciło ono swój pierwotny charakter architektoniczny. Do 1999 roku Tuczno było najmniejszym miastem województwa pilskiego. Obecnie jest jednym z mniejszych miast województwa zachodniopomorskiego.

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Tuczna w 2014 roku[1].


Piramida wieku Tuczno.png

Zabytki

Miasto wskutek działań wojennych znacznie ucierpiało, w gruzach legło 80% zabudowy miasta. Wobec tego nie ma tu wielu zabytków, a turystów przyciągają zamek, kościół oraz jeziora. Do zachowanych zabytków należą:

  • Zamek Wedlów
  • Kościół Wniebowzięcia NMP – znajduje się w południowo-zachodniej części Tuczna. Wybudowany w stylu gotyku pochodzi z XV wieku. Do niewielkiego kościoła dobudowana jest ogromna wieża zwieńczona wąskim hełmem. Wewnątrz można zobaczyć barokowe wyposażenie (ambona, ołtarz, organy, dzwon) oraz XX-wieczne polichromie. Kościół wybudowano w 1522 roku, a w latach 1636 i 1640 zawaliła się wieża kościelna. W 1834 zawalił się kościelny dach. Obecnie jest to kościół parafialny.
  • Kuria – dom zwany Kuria pochodzi z XVIII wieku, mieści się przed bramą wjazdową do Zamku
  • Kapliczka św. Jerzego – zbudowana w I połowie XVII wieku, znajduje się na niewielkim wzgórzu w południowej części miasta.
  • Układ urbanistyczny dawnego miasta – pochodzi z XIV wieku
  • Kompleks umocnień Wału Pomorskiego – pochodzi z lat 1922–1939

Gospodarka

Tuczno obecnie stara się o statut gminy uzdrowiskowej, toteż nie ma tutaj uciążliwego przemysłu. Większymi przedsiębiorstwami są , Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, fabryka słodyczy „Ludwig Czekolada” Sp. z o.o., produkująca wyroby pod marką Mauxion, Fritt i Trumpf. Istnieją stacja benzynowa, poczta, ośrodek zdrowia, zajazd, hotel, gościniec, bary, sklepy, restauracja, punkty usługowe i handlowe.

Ochrona przyrody

Park zamkowy

Kultura

W mieście działa Świetlica Miejska, Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy. Organizowane są liczne imprezy jak chociażby Powitanie Wiosny, „Kraszanki, pisanki, malowanki” warsztaty twórcze dla dzieci i młodzieży, Dni Tuczna, Turniej tenisa stołowego, wieczór wróżb, Przegląd piosenki dziecięcej czy Konkurs recytatorski im. Jarosława Rymkiewicza. Od roku 2008 jest organizowany Festiwal Sztuki Audiowizualnej MISIETUPODOBA.

Turystyka

W mieście działa hotel „Zamek” z restauracją i ośrodek wczasowy „Nad Zatoką”. Nocleg oferują również Ośrodek Leśny przy ul. Staszica, Ośrodek Kempingowo-Wypoczynkowy „Biesiada” przy ul. Jeziornej oraz kwatery prywatne. Niedaleko miejscowości znajduje się Stanica Harcerska Hufca ZHP Łódź-Polesie[11].

Komunikacja

Centrum miasta
Ulica Podgórna w centrum

Leży ono przy trasach:

Do miasta można dojechać autobusami PKS i WTP.

Administracja

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. W Radzie Miejskiej w Tucznie zasiada 15 radnych. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest Urząd Miejski przy ul. Wolności.

Burmistrzowie Tuczna[12]:

  • Krystyna Stysińska
  • Eugeniusz Saryczew (1996–2002)
  • Teresa Łuczak (2002–2010)
  • Krzysztof Hara (2010–2020)
  • Piotr Pierzyński (pełniący obowiązki, 2020–2021)
  • Krzysztof Mikołajczyk (od 2021)

Mieszkańcy Tuczna wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 40 (siedziba Koszalin), senatora z okręgu nr 99 (siedziba Koszalin), a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Władze miasta współpracują z niemiecką gminą Märkische Heide. Współpraca działa na płaszczyznach kulturalnej, oświatowej, gospodarczej i w ramach wspólnej promocji turystycznej.

Zobacz też

  • Cmentarz żydowski w Tucznie

Przypisy

  1. a b Tuczno w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. (Stan w dniu 31 XII 2013 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-06-05. ISSN 1734-6118.
  3. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 177.
  4. Jerzy Kondracki, A. Richling: Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, 1994.
  5. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-07-24. ISSN 1505-5507.
  6. Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo, 1984, s. 403. ISBN 83-04-01090-9. Cytat: Tuczno […] to miasto w historycznej ziemi pomorskiej, zwanej Krajną. Był to stary warowny gród, który w XIII w. należał do Wielkopolski […]. (pol.).
  7. Zofia Zierhofferowa, Karol Zierhoffer: Nazwy miast Wielkopolski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1987, s. 157. ISBN 83-210-0680-9. Cytat: Bolesław Krzywousty po zwycięskiej wojnie z Pomorzanami włączył, jak wiadomo, ziemię wałecką, na której terenie leży Tuczno, do Wielkopolski. (pol.).
  8. Historia Tuczna. tuczno.pl. [dostęp 2022-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-21)]. Cytat: Tuczno wykształciło się jako pograniczny grodek obronny Pomorzan, który po podbojach Bolesława Krzywoustego […] wszedł ponownie w skład Wielkopolski. (pol.).
  9. a b Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 295-296, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
  10. Jerzy Pagaczewski: Katalog trzęsień ziemi w Polsce w latach 1000–1970. Warszawa: Materiały i prace Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, 1972.
  11. Stanica harcerska w Tucznie – miejsce na obóz w lesie, „BazaHarcerska.pl” [dostęp 2017-10-05] (pol.).
  12. Władze historyczne, Serwis Internetowy Urzędu Miejskiego w Tucznie [dostęp 2022-10-21] (pol.).

Bibliografia

  • Tuczno, wyd. Burmedia, 2001 ISBN 83-88077-26-0.
  • Pojezierze wałeckie, wyd. DarPress, 2004 ISBN 83-919256-4-1.
  • Pomorze część zachodnia na weekend, wyd. Pascal, 2002 ISBN 83-7304-089-7.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

West Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of West Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.65 N
  • S: 52.58 N
  • W: 13.95 E
  • E: 17.10 E
Tuczno Pałac Wedlów.jpg
Autor: Robert Rydwelski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tuczno Pałac Wedlów
Powiat wałecki location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu wałeckiego, Polska
Tuczno center.JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tuczno, centrum.
Tuczno zamek 2005-05.jpg
Autor: Mzopw (mzopw), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zamek w Tucznie.
Tuczno - park zamkowy.jpg
Autor: Tedesse, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tuczno, park, 2 poł. XIX
Piramida wieku Tuczno.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Tuczna, 2014
Tuczno (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Tuczno, Polska
Tuczno Podgorna.JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tuczno, ul. Podgórna.
Flaga Tuczna.jpg
To flaga miasta i gminy Tuczno