Tuczno

Tuczno

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Zamek Wedlów
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	wałecki
Gmina	Tuczno
Data założenia	1306
Prawa miejskie	1331
Burmistrz	Krzysztof Mikołajczyk
Powierzchnia	9,21 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	1938[1] 210,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 67
Kod pocztowy	78-640
Tablice rejestracyjne	ZWA
Położenie na mapie gminy Tuczno Tuczno
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Tuczno
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Tuczno
Położenie na mapie powiatu wałeckiego Tuczno
53°11′38″N 16°09′16″E/53,193889 16,154444
TERC (TERYT)	3217044
SIMC	0967185
Urząd miejski ul. Wolności 6 78-640 Tuczno
Strona internetowa

Tuczno (niem. Tütz) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie wałeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tuczno. Położone na Pojezierzu Południowopomorskim, ok. 5 km na wschód od Drawieńskiego Parku Narodowego.

Według danych z 31 grudnia 2013 r. miasto miało 1974 mieszkańców^[2].

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1395 roku położone było w XVI wieku w województwie poznańskim^[3].

Położenie

Tuczno jest położone we wschodniej części Równiny Drawskiej^[4], będącej mezoregionem Pojezierza Południowopomorskiego. Tuczno położone jest nad trzema jeziorami: Tuczno, Lubiatowo (są w granicach miasta) oraz Jeziorem Zamkowym.

Miasto znajduje się w południowo-wschodniej części woj. zachodniopomorskiego, we wschodniej części powiatu wałeckiego. Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia miasta wynosi 9,21 km²^[5].

Miasto leży w odległości:

• Człopa – 12 km
• Mirosławiec – 20 km
• Wałcz – 25 km
• Piła – 40 km
• Gorzów Wielkopolski – 83 km
• Poznań – 133 km
• Bydgoszcz – 137 km
• Szczecin – 138 km

Położone na ziemi wałeckiej Tuczno początkowo było grodem obronnym na obszarze Krajny, od czasu podboju przez Bolesława Krzywoustego należy do Wielkopolski^[6][7][8]. W latach 1946–50 miasto administracyjnie należało do woj. szczecińskiego, w latach 1950–75 do woj. koszalińskiego, a w latach 1975–1998 do woj. pilskiego.

Historia

Pierwszym oficjalnym dokumentem, stwierdzającym, że Tuczno było już wówczas miasteczkiem, jest akt sprzedaży ziemi przez Wedllów. Transakcja została zawarta w 1306 r. Dokument stwierdza, że Wedell, dziedzic na Tucznie („Dominus haereditalis in Tuctz"), sprzedaje mieszczaninowi w Tucznie (urzędnikowi miasta Tuczna) Krzysztofowi Boltenowi („fa-moso viro Christophero Bolten famulo nostro civi in Tuetz”) majątek Strzelno o pow. 7 Hufen za cenę 60 Marek Finkelaugen (moneta pomorska). Drugi z kolei dokument nosi datę 24 II 1331 r., mocą którego bracia Ludwik i Dambrecht Wedllowie nadają miastu prawo magdeburskie. Dokument ten jest sporządzony w języku niemieckim (Plattdeutsch). Dokumentem tym przyznają równocześnie miastu obszar 175 Hufen, względnie łanów na własność, przy czym podano nazwy jezior i strumieni, które weszły w obręb przyznanych obszarów oraz określono bliżej położenie lasu, przydzielone-go do tego miasta. Istniejącym czterem cechom przyznano prawo magdeburskie i tym cechom, które w przyszłości mogą powstać. Zatwierdzono prawo do polowania na przydzielonych obszarach, ustalono prawo wybierania własnego burmistrza i członków magistratu z tym, że wybory musiały być zatwierdzone przez zamek. Sekretarz magistratu otrzymał obowiązek nauczania dzieci w skromnej szkółce miejskiej. Dokument został podpisany przez wymienionych nadawców prawa oraz przez świadków: Henryka i Jana v. Wedell, sekretarza Mikołaja i wasalów Henryka Wolfsbeutla, Henryka i Reinekego Woltersdorpów oraz Abla Runge; a ze strony radnych podpisali: Piotr Woocke, Claus Dessen, Heine Marquart, Pribemow, Jan Schreder i Piotr Hagedom oraz kilku pomniejszych mieszczan. W 1338 roku powstała najstarsza budowla, istniejąca po dziś dzień – Zamek Wedlów. Zaczątkiem dzisiejszego miasta była prawdopodobnie słowiańska osada. Tuczno w 1331 roku otrzymało prawa miejskie na prawie brandenburskim, do 1336 wybudowano umocnienia drewniano-ziemne. W 1409 miasto opanowali Krzyżacy, ale już rok później wróciło ono do Korony. Ponownie Krzyżacy zaatakowali Tuczno w 1458, ale wkrótce zostali stąd wyparci^[9].

W 1606 roku w Tucznie miało miejsce jedno z najsilniejszych odnotowanych trzęsień ziemi na terenie Polski^[10].

Od wcześniejszych już lat, miasto było prywatną własnością rodziny Wedlów, której przedstawiciele byli ważnymi osobistościami w ówczesnej Wielkopolsce. Ich rządy trwały do połowy XVIII wieku, kiedy ród Wedlów-Tuczyńskich całkowicie wygasł. Wtedy Tuczno i okoliczne miejscowości przeszły pod władanie różnych osób, aby w 1772 roku przejść w wyniku I rozbioru Polski pod władzę pruską. W 1807 w czasach napoleońskich chłopi pod dowództwem proboszcza księdza Riebschagiera przepędzili kosami Prusaków, miasto zajął pułkownik Franciszek Garczyński^[9]. Tuczno jako jedno z nielicznych miasteczek wielkopolskich nie powróciło do odrodzonej Polski po 1918, lecz dopiero w 1945 roku.

Tuczno na widokówce z czasów zaborów

W latach 20. i 30. XX wieku władze niemieckie poleciły wybudować w mieście i okolicach olbrzymie umocnienia, które w czasie II wojny światowej weszły w skład Wału Pomorskiego. Bunkry te po wojnie zostały w większości wysadzone w powietrze przez żołnierzy 47 Armii Radzieckiej. Tuczno zostało zajęte przez żołnierzy radzieckich 11 lutego 1945 roku. Zabudowa miasteczka legła w gruzach, straty sięgnęły 80%.

Miasto zostało ponownie włączone do Polski, zaś jego ludność wysiedlono do Niemiec. Po wojnie nastąpiła odbudowa i rozbudowa miasta, jednak utraciło ono swój pierwotny charakter architektoniczny. Do 1999 roku Tuczno było najmniejszym miastem województwa pilskiego. Obecnie jest jednym z mniejszych miast województwa zachodniopomorskiego.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Tuczna w 2014 roku^[1].

Zabytki

Zamek Wedlów

Kościół Wniebowzięcia NMP

Miasto wskutek działań wojennych znacznie ucierpiało, w gruzach legło 80% zabudowy miasta. Wobec tego nie ma tu wielu zabytków, a turystów przyciągają zamek, kościół oraz jeziora. Do zachowanych zabytków należą:

• Zamek Wedlów
• Kościół Wniebowzięcia NMP – znajduje się w południowo-zachodniej części Tuczna. Wybudowany w stylu gotyku pochodzi z XV wieku. Do niewielkiego kościoła dobudowana jest ogromna wieża zwieńczona wąskim hełmem. Wewnątrz można zobaczyć barokowe wyposażenie (ambona, ołtarz, organy, dzwon) oraz XX-wieczne polichromie. Kościół wybudowano w 1522 roku, a w latach 1636 i 1640 zawaliła się wieża kościelna. W 1834 zawalił się kościelny dach. Obecnie jest to kościół parafialny.
• Kuria – dom zwany Kuria pochodzi z XVIII wieku, mieści się przed bramą wjazdową do Zamku
• Kapliczka św. Jerzego – zbudowana w I połowie XVII wieku, znajduje się na niewielkim wzgórzu w południowej części miasta.
• Układ urbanistyczny dawnego miasta – pochodzi z XIV wieku
• Kompleks umocnień Wału Pomorskiego – pochodzi z lat 1922–1939

Gospodarka

Tuczno obecnie stara się o statut gminy uzdrowiskowej, toteż nie ma tutaj uciążliwego przemysłu. Większymi przedsiębiorstwami są , Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, fabryka słodyczy „Ludwig Czekolada” Sp. z o.o., produkująca wyroby pod marką Mauxion, Fritt i Trumpf. Istnieją stacja benzynowa, poczta, ośrodek zdrowia, zajazd, hotel, gościniec, bary, sklepy, restauracja, punkty usługowe i handlowe.

Ochrona przyrody

Park zamkowy

• obszar chronionego krajobrazu „Puszcza nad Drawą”
• rezerwat przyrody „Mszary Tuczyńskie”
• rezerwat przyrody „Leśne Źródła”
• rezerwat przyrody „Nad Liptowskim Jeziorem”

Kultura

W mieście działa Świetlica Miejska, Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy. Organizowane są liczne imprezy jak chociażby Powitanie Wiosny, „Kraszanki, pisanki, malowanki” warsztaty twórcze dla dzieci i młodzieży, Dni Tuczna, Turniej tenisa stołowego, wieczór wróżb, Przegląd piosenki dziecięcej czy Konkurs recytatorski im. Jarosława Rymkiewicza. Od roku 2008 jest organizowany Festiwal Sztuki Audiowizualnej MISIETUPODOBA.

Turystyka

W mieście działa hotel „Zamek” z restauracją i ośrodek wczasowy „Nad Zatoką”. Nocleg oferują również Ośrodek Leśny przy ul. Staszica, Ośrodek Kempingowo-Wypoczynkowy „Biesiada” przy ul. Jeziornej oraz kwatery prywatne. Niedaleko miejscowości znajduje się Stanica Harcerska Hufca ZHP Łódź-Polesie^[11].

Komunikacja

Centrum miasta

Ulica Podgórna w centrum

Leży ono przy trasach:

• droga krajowa nr 22 (Gorzów Wielkopolski – Elbląg) – 8 km
• droga krajowa nr 10 (Szczecin – Bydgoszcz) – 18 km
• droga wojewódzka nr 177 (Wieleń – Czaplinek)
• Linia kolejowa nr 403 Piła Północ – Ulikowo pociągi pasażerskie w relacji Szczecin Główny – Piła Główna

Do miasta można dojechać autobusami PKS i WTP.

Administracja

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. W Radzie Miejskiej w Tucznie zasiada 15 radnych. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest Urząd Miejski przy ul. Wolności.

Burmistrzowie Tuczna^[12]:

• Krystyna Stysińska
• Eugeniusz Saryczew (1996–2002)
• Teresa Łuczak (2002–2010)
• Krzysztof Hara (2010–2020)
• Piotr Pierzyński (pełniący obowiązki, 2020–2021)
• Krzysztof Mikołajczyk (od 2021)

Mieszkańcy Tuczna wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 40 (siedziba Koszalin), senatora z okręgu nr 99 (siedziba Koszalin), a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Władze miasta współpracują z niemiecką gminą Märkische Heide. Współpraca działa na płaszczyznach kulturalnej, oświatowej, gospodarczej i w ramach wspólnej promocji turystycznej.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Tucznie

Przypisy

Bibliografia

• Tuczno, wyd. Burmedia, 2001 ISBN 83-88077-26-0.
• Pojezierze wałeckie, wyd. DarPress, 2004 ISBN 83-919256-4-1.
• Pomorze część zachodnia na weekend, wyd. Pascal, 2002 ISBN 83-7304-089-7.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta i gminy Tuczno
• „Tuczno – Tütz” – Historia miasta Tuczno (strona prywatna)
• Tuczno, niem. Tuetz (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 604 .