Tukulti-Ninurta I

Zasięg terytorialny królestwa średnioasyryjskiego w okresie jego największego rozwoju (koniec XIII – początek XI w. p.n.e.)
tzw. ołtarz Tukulti-Ninurty I odnaleziony w Aszur; zbiory Muzeum Pergamońskiego w Berlinie.
Głowica maczugi z umieszczoną na niej inskrypcją wymieniającą imię Tukulti-Ninurty I; zbiory Luwru (AO 2152)

Tukulti-Ninurta I (akad. Tukultī-Ninurta, tłum. „W bogu Ninurcie jest moja ufność”[1]) – król Asyrii, syn i następca Salmanasara I, według Asyryjskiej listy królów panować miał przez 37 lat[2]. Jego rządy datowane są na lata 1243-1207 p.n.e.[3] Podczas jego panowania państwo średnioasyryjskie znajdowało się apogeum swej świetności. Jako pierwszy władca Asyrii przekroczył Eufrat i złupił hetycką część Syrii wyprawiając się do samej Anatolii.

Wojna z Kasztiliaszem IV i najazd na Babilonię

Około 1235 r. p.n.e. Tukulti-Ninurta dokonał najazdu na Babilonię, w trakcie którego złupił większość miast babilońskich, w tym samą stolicę – Babilon. To bezprecedensowe wydarzenie napełniło zwycięzców ogromną dumą i stało się tematem asyryjskiego poematu epickiego znanego pod nazwą Eposu o Tukulti-Ninurcie. Opowiada on szczegółowo – z asyryjskiego punktu widzenia – o przyczynach i przebiegu wojny, wysuwając na pierwszy plan rolę, jaką odegrali w niej bogowie: sprawiedliwość jest po stronie Tukulti-Ninurty, a bogowie prowadzą wojska asyryjskie do walki, która kończy się pogromem Babilończyków, opuszczonych przez swych bogów. Z podbitej stolicy Tukulti-Ninurta wywiózł liczne skarby, w tym posąg jej narodowego bóstwa Marduka[4]. Na miejsce władcy Babilonii wprowadził asyryjskiego namiestnika. W czasie tej kampanii pokonał kasyckiego władcę Babilonii Kasztiliasza IV, którego pojmał i uprowadził do Aszur[5]. O zwycięstwie tym tak opowiada jedna z inskrypcji Tukulti-Ninurty:

Przy pomocy Aszura, Enlila i Szamasza, wielkich bogów i mych panów, i przy pomocy pani niebios i świata podziemnego, bogini Isztar, kroczącej na czele mej armii, zmusiłem Kasztiliaszu, władcę Karduniaszu (tj. Babilonii), by stanął do walki. W zgiełku bitwy schwytałem Kasztiliaszu, króla Kasytów, za jego królewską szyję i udusiłem go niczym baranka. Przywiodłem go w pętach przed oblicze Aszura, pana mego. Zostałem panem Sumeru i Akadu w całej jego szerokości, a granice mego kraju ustaliłem na Dolnym Morzu (tj. Zatoce Perskiej), gdzie wschodzi słońce[6]

Kar-Tukulti-Ninurta – niedoszła stolica Asyrii

Tukulti-Ninurta rozpoczął również budowę potężnego kompleksu pałacowego po drugiej stronie Tygrysu, naprzeciw stolicy Asyrii Aszuru. Kompleks ten nosił nazwę Kar-Tukulti-Ninurta (co oznacza przystań Tukulti-Ninurty). Wysokie koszty budowy pałacu doprowadziły do fali niezadowolenia, a w efekcie do pałacowego przewrotu w roku 1207 p.n.e. i zamordowania Tukulti-Ninurty[4]:

Co zaś o Tukulti-Ninurcie, który ziścił zbrodnicze zamiary w stosunku do Babilonu, to jego syn Aszur-nadin-apli i asyryjscy panowie zbuntowali się przeciw niemu, zrzucili go z tronu, zamknęli go w komnacie w Kar-Tukulti-Ninurta i tam go pozbawili życia[7]

Niedługo potem nastąpił szybki upadek imperium średnioasyryjskiego.

Przypisy

  1. hasło tukultu, The Assyrian Dictionary, tom 18 (T), The Oriental Institute, Chicago 2006, s. 461.
  2. A.K. Grayson, Königslisten ..., s.110.
  3. A.K. Grayson, Königslisten ..., s.134.
  4. a b Wielka..., s. 187.
  5. M. van de Meroop, Historia..., s. 180
  6. G. Roux, Mezopotamia, s. 227
  7. Mezopotamia, Tajemnice... cz. 1, s.15.

Bibliografia

  • A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s.86-135.
  • J. Laessøe, Ludy Asyrii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1972
  • G. Roux, Mezopotamia, Warszawa 1998
  • M. van de Mieroop, Historia starożytnego Bliskiego Wschodu ok. 3000-323 p.n.e., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, ​ISBN 978-83-233-2540-6
  • Praca zbiorowa, Wielka Historia Świata, t.1, Polskie Media Amer.Com, 2005, ​ISBN 83-7425-026-7
  • Mezopotamia, Tajemnice starożytnych cywilizacji,Asyria cz. 1, t. 45

Media użyte na tej stronie

Vorderasiatisches Museum Berlin 119.jpg
Autor: Einsamer Schütze, Licencja: CC BY-SA 3.0
Vorderasiatisches Museum (Near East Museum), Berlin
Médio-assyrien.png
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Map of the medio-assyrian kingdom (End of the 13th- beginning of the 11th centuries BC).
Der Stier.jpg
Stier in Fassade m, Tür k, Nr. 1 Palast Sargon II in Dur Scharrukin – Zeichnung Flandin Pl 45