Tulipanowiec amerykański

Tulipanowiec amerykański
Ilustracja
Kwiat
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

magnoliopodobne

Rząd

magnoliowce

Rodzina

magnoliowate

Rodzaj

tulipanowiec

Gatunek

tulipanowiec amerykański

Nazwa systematyczna
Liriodendron tulipifera L.
Sp. pl. 1:535. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg
Mapa zasięgu

Tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera L.) – jeden z dwóch gatunków tulipanowca. Jest okazałym drzewem zrzucającym liście na zimę. W swej ojczyźnie należy do najwyższych drzew liściastych, często wystaje ponad poziom dębów, klonów oraz innych drzew, wraz z którymi współtworzy lasy. Rośnie szybko, osiąga wiek 200–300 lat.

Tulipanowiec amerykański w jesiennej barwie.jpg
Drzewo jesienią
Kora
Tulip Tree Liriodendron tulipifera Leaf Topside 1890px.jpg
Liść
Liriodendron tulipifera12.jpg
Kwiat
Liriodendron tulipifera MHNT.BOT.2004.0.jpg
Owoce

Zasięg geograficzny

Ojczyzną tulipanowca są wschodnie i południowo-wschodnie części Ameryki Północnej (dziewicze lasy Appalachów). Jest on już od ponad 300 lat sadzony również w Europie jako drzewo parkowe i ozdobne. Można też gatunek ten spotkać w nasadzeniach ulicznych.

Morfologia

Pokrój
U młodych okazów korona jest wąska i stożkowata, u dorosłych bardzo wyniosła, jednak niezbyt szeroka, w stanie bezlistnym bardzo rzadka, a po rozwinięciu się liści bardzo gęsta i zwarta, dająca głęboki cień. Dorasta nawet do 60 m, w Polsce tylko około 25–35 m. Pień gruby i prosty, prawie zawsze pojedynczy. Średnica: do 3 m. Konary grube i niezbyt długie, w dolnej części korony często prawie poziome, wyżej ukośnie wzniesione.
Kora
Jest szara lub brunatna, lekko spękana. Surowa i zielona była niegdyś uważana za afrodyzjak (żuto ją jak gumę do żucia). Pędy nieowłosione, z dobrze widocznymi bliznami liściowymi, błyszcząco czerwonobrązowe. Pączki do 1 cm długości, owalne, nieco ściśnięte.
Liście
Mają długość 10–15 cm i szerokość 12–20 cm, są wykształcone w sposób wykluczający pomyłkę z innym gatunkiem (prócz tulipanowca chińskiego), w zarysie czworokątne i podzielone na cztery nierównej wielkości klapy, których wzdłużne brzegi przebiegają prawie równolegle do siebie. Liść jest z przodu jakby ucięty albo lekko wycięty. Jego górna powierzchnia jest błyszcząca, żywo zielona, a dolna nieco jaśniejsza i z lekka pokryta woskiem. Jesienią liście przebarwiają się na złotożółto. Ogonki liściowe od 10 do 12 cm długości.
Kwiaty
Są obupłciowe i owadopylne. Rosną pojedynczo na końcach gałązek, przy rozkwitaniu początkowo kielichowate, potem szerzej rozwarte. Płatki u nasady żółtozielone, wyżej pomarańczowe, a na szczycie znów żółtozielone. Pręciki grube i mięsiste, mają 3–5 cm długości. Zalążnie skupione w środku na stożku. Kwitnienie zaczyna się już w kwietniu na południu Stanów Zjednoczonych, na północy zaś w czerwcu. W Polsce kwitnie na przełomie czerwca i lipca. Kwiaty tulipanowca są uważane za jedne z najprymitywniejszych wśród roślin okrytonasiennych. Cechuje je jednakowość płatków korony i działek kielicha, które są określane wspólnym mianem listków okwiatu, oraz świdrowate ułożenie wszystkich części kwiatu. Tulipanowiec jest ważnym miododajnym drzewem USA. Miód jest ciemnoczerwony, dobry jakościowo.
Owoce
To jedno- lub dwunasienne oskrzydlone orzeszki, w liczbie 80–100 na sterczących, szyszkowatych owocostanach, które mają do 10nbsp;cm długości. Dojrzewają w październiku lub w listopadzie. Rozpadają się zwykle na drzewach. Są roznoszone przez wiatr na odległość 4–5 razy większą niż wysokość drzewa. Ich zdolność kiełkowania wynosi 4–7 lat. Są ważnym źródłem pożywienia dla wielu ptaków i ssaków. Tulipanowiec wytwarza bardzo duże ilości nasion, jednak większość z nich jest płonna.
Korzenie
Korzenie główne grube i mięsiste, głęboko sięgające. Wrażliwe na zbicie gleby i bardzo łamliwe, uszkodzone szybko gniją. Stosowane są jako dodatek smakowy do niektórych gatunków piwa.
Drewno
Biel kremowobiały (stąd często używana nazwa angielska whitewood), twardziel bladozielona lub jasnożółta do brązowej, z czerwonymi, brunatnymi lub nawet czarniawymi promieniami (w zależności od składu gleby). Drewno posiada piękne słoje, jest lekkie i miękkie, niezwykle łatwe w obróbce, lecz niezbyt odporne na czynniki zewnętrzne i grzyby, dlatego polecane głównie do zastosowań wewnętrznych. Jest stosowane w przemyśle papierniczym, do wyrobu wysokiej jakości oklein i paneli, do produkcji ołówków, zapałek, części rozmaitych narzędzi oraz instrumentów muzycznych.

Ekologia

Gatunek występujący w naturze w dolinach rzek, na wilgotnych zboczach górskich. Występuje głównie jako domieszka do innych drzew w lasach liściastych i mieszanych, chociaż czasami tworzy czyste drzewostany. Lubi gleby świeże i żyzne, obojętne do lekko kwaśnych, unika natomiast zbyt mokrych, jak również bardzo suchych oraz wapiennych. W Europie Środkowej wytrzymuje warunki zimowe, choć młode osobniki mogą przemarzać podczas dużych mrozów. Drzewo światłolubne, wymagające stanowisk nasłonecznionych lub co najwyżej lekko zacienionych.

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-31] (ang.).
  3. M.C. Rivers, Liriodendron tulipifera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2018-01-06] (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Liriodendron tulipifera12.jpg
Autor: KENPEI, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Liriodendron tulipifera
Tulip Tree Liriodendron tulipifera Leaf Topside 1890px.jpg
Autor: Photo by and (c)2007 Derek Ramsey (Ram-Man), Licencja: GFDL 1.2
Photograph of the leaf topside of the Tulip Treeen (Liriodendron tulipifera en ).
Liriodendron tulipifera range map 1.png
Natural distribution map for Liriodendron tulipifera (tulip poplar)
Tulipanowiec amerykański (HB2).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tulipanowiec amerykański
Tulipanowiec amerykański w jesiennej barwie.jpg
Autor: KarolWscieklica, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tulipanowiec amerykański w jesiennej barwie
Liriodendron bark old 2.jpg
(c) I, EncycloPetey, CC BY-SA 3.0
Liriodendron tulipifera bark from mature tree photographed at the University of California, Berkeley