Turčianske Jaseno

Turčianske Jaseno
Ilustracja
Panorama wsi
Państwo

 Słowacja

Kraj

żyliński

Powiat

Martin

Starosta

Rastislav Jesenský[1]

Powierzchnia

20,46[2] km²

Wysokość

508[3] m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


445[4]
21,11[5] os./km²

Nr kierunkowy

+421 43[3]

Kod pocztowy

038 02[3]

Tablice rejestracyjne

MT

Położenie na mapie kraju żylińskiego
Mapa konturowa kraju żylińskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Turčianske Jaseno”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Turčianske Jaseno”
49°01′29,2″N 18°59′36,2″E/49,024772 18,993394
Strona internetowa

Turčianske Jaseno – wieś (obec) na Słowacji położona w kraju żylińskim, w okręgu Martin. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1274[6].

Położenie

Wieś leży na wschodnim skraju Kotliny Turczańskiej, u podnóża zachodnich stoków Wielkiej Fatry, 2–3 km na północ od wylotu wielkofatrzańskiej Doliny Jasieńskiej.

Mieszkańcy

Według danych z dnia 31 grudnia 2010, wieś zamieszkiwało 375 osób, w tym 180 kobiet i 195 mężczyzn[7]. W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco[8]:

Historia

Wieś powstała z połączenia w 1973 r. dwóch oddzielnych jednostek osadniczych: Dolnego (słow. Dolné Jaseno, 500 m n.p.m.) i Górnego (słow. Horné Jaseno, 535 m n.p.m.) Jasena, położonych w dolinie Jasieńskiego Potoku (słow. Jasenský potok). Górne Jaseno było zasiedlone już w X-XI w. Najstarsza wzmianka o nim pochodzi z 1274 r. Dolne Jaseno wzmiankowane było w 1374 r. W XIV w. na terenie obydwu wsi osiedli koloniści, przybyli z różnych krain niemieckich[9].

Ród Jesenských

Już w XVI w. obie wsie należały do licznie rozgałęzionego rodu Jesenských. Jesenscy wiedli liczne spory z sąsiadującymi z nimi Revayami, jak również 100 lat trwający spór z feudalnym „państwem” z siedzibą na zamku Likawa o górną część Doliny Lubochniańskiej. Do dziejów Turca przeszedł także kuriozalny spór między mieszkańcami jednej i drugiej wsi o używanie nazwiska Jesenský. Z tych Jesenských (z Górnego Jasena) wywodził się Jan Jessenius (słow. Ján Jesenský, Ján Jesenius z Veľkého Jasena, niem. Johannes Jessenius; 1566-1621) – lekarz, filozof i polityk, rektor Uniwersytetu Karola w Pradze, stracony przed praskim Ratuszem Staromiejskim wraz z 26 innymi zwolennikami czeskiego powstania antyhabsburskiego.

W urzędzie gminy Turčianske Jaseno wydzielono dwa pomieszczenia na izbę pamięci o Janie Jesseniusie.[10]

Zabytki

  • Kościół katolicki pod wezwaniem św. Małgorzaty na wzgórzu w Górnym Jasenie. Murowany z kamienia, orientowany. Jednonawowy, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium, bezwieżowy, kryty dwuspadowym, gontowym dachem. Pochodzi z przełomu XIII i XIV w. i stanowi klasyczny przykład wczesnogotyckich, prowincjonalnych kościołów wznoszonych w Turcu przez majstrów z kręgu strzechy budowlanej z Klasztoru pod Zniewem. Przebudowany w latach 1636–1648 w stylu renesansowym, zachował jednak swoją średniowieczną sylwetkę i szereg gotyckich detali, świadczących również o jego obronnym przeznaczeniu.
  • Kościół ewangelicko-augsburski w Górnym Jasenie, klasycystyczny, z XVIII w.
  • Szereg dawnych, drewnianych domów ziemiańskich z XVIII-XIX w.

Przypisy

  1. ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-09]. (słow.).
  2. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce [om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter)]. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  3. ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  4. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  5. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  6. ↑ Statystyki ogólne miejscowości. Statistical Office of the Slovak Republic. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-18)]. (ang.).
  7. ↑ Dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
  8. ↑ Statystyki mieszkańców na podstawie spisu statystycznego z roku 2001. Statistical Office of the Slovak Republic. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-01)]. (ang.).
  9. ↑ Vavrík Bartolomej i in.: Turiec. Turistický sprievodca. wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1986.
  10. ↑ Skoczylas Michał M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska Anita, Pękacka-Falkowska Katarzyna, Owecki Michał. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53-75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line

Bibliografia

  • Hochmuth Zdenko a kolektív: Veľká Fatra. Turistický sprievodca ČSSR č. 3, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1980.
  • Veľká Fatra. Turistická mapa 1:50 000. Edícia turistických máp č. 121, wyd. VKÚ Harmanec 1994. ISBN 80-85510-41-3.
Miejscowości powiatu Martin
Miasta
Wsie

Powiat Martin

Media użyte na tej stronie

Žilina Region - outline map.svg
Autor: Caroig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Contour map of districts in the Žilina Region, Slovakia, the same boundaries as File:Žilina Region demis background map.png
Turčianske Jaseno WF4 (4).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Turčianske Jaseno. Widok z wieży widokowej