Turka (obwód lwowski)

Turka
Турка
Ilustracja
Widok na Turkę
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Prawa miejskie

1730

Burmistrz

Hennadij Kohut

Powierzchnia

3,0 km²

Wysokość

565 m n.p.m.

Populacja (2019)
• liczba ludności


7084[1]

Nr kierunkowy

+380 3269

Kod pocztowy

82500

Tablice rejestracyjne

(UA) BC

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Turka”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia49°09′14″N 23°01′53″E/49,153889 23,031389
Strona internetowa
Portal Ukraina

Turka (ukr. Турка; dawniej też Turka nad Stryjem) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, siedziba władz rejonu turczańskiego, nad Stryjem. Do 1939 Turka była miastem powiatowym w województwie lwowskim w Polsce. Turka jest oddalona o niespełna 13 km od granicy z Polską. Miejscowość tę dzieli od Lwowa blisko 105 km (ok. 45 km od Ustrzyk Dolnych).

Historia

Polski herb miasta z XVI wieku
Polski herb miasta w okresie międzywojennym

Istnieją różne wersje powstania nazwy miasta, ale najpowszechniejszą jest jej pochodzenie od wymarłych turów, które licznie przemierzały te tereny (w herbie miasta znajduje się tur).

Przywilejem wydanym w Medyce dnia 27 czerwca 1431 r. przez króla Władysława Jagiełłę Turkę otrzymał Vancza Valachus i jego synowie: Chotko, Iwanko i Janko[2]. Ten donacyjny przywilej potwierdził król Władysław III Warneńczyk w 1444 na rzecz braci Chotka i Jankona, a król Zygmunt I ponownie w 1519. Wieś prawa wołoskiego w pierwszej połowie XV wieku[3]. W 1730 r. Turka otrzymała prawa miejskie (miasto lokowane na prawie magdeburskim przez Antoniego Kalinowskiego). Po tym roku utworzono tutaj dom misyjny dla jezuitów, zaś po kasacie zakonu w 1773 r. powstała parafia.

Z roku 1730 pochodzą pierwsze wzmianki dotyczące Żydów osiedlających się w mieście[4]. W połowie XVIII stulecia mieszka tu 25 rodzin żydowskich.

Do 1772 Turka znajdowała się w ziemi przemyskiej województwa ruskiego w Rzeczypospolitej.

Od 1772 po I rozbiorze Polski w składzie Królestwa Galicji i Lodomerii. W 1778 powstał murowany kościół rzymskokatolicki, a w XIX w. – cmentarz żydowski, zaś w 1903 gmina żydowska uzyskała samodzielność. Od 1905 przez miejscowość prowadzi linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem, znajduje się tu dworzec kolejowy.

W okresie międzywojennym Turka była miastem powiatowym, w województwie lwowskim w Polsce[5], siedzibą sądu powiatowego, urzędu skarbowego, gimnazjum prywatnego. W 1921 liczyło 10 030 mieszkańców, z czego 4201 Żydów. W tym czasie starostą był Tadeusz Zawistowski, zaś burmistrzem – Michał Grudziński.

Po zakończeniu obrony z września 1939 Turka znalazła się w części zajętej przez ZSRR. Od 4 grudnia 1939 znajdowała się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim. Po ataku Niemiec na ZSRR miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Od 1 sierpnia 1941 na terenie powiatu Sambor Dystryktu Galicja w składzie Generalnego Gubernatorstwa. W styczniu 1942 miały miejsce masowe egzekucje ludności żydowskiej. W sierpniu 1942 Niemcy wywieźli ok. 4000 Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. W grudniu 1942 pozostałych przy życiu turczańskich Żydów deportowano do getta w Samborze. Od 1943 rozpoczęło się w powiecie Turka (jak i na całym obszarze południowo-wschodnich Kresów Wschodnich) ludobójstwo Polaków dokonywane przez ukraińskich nacjonalistów.

Po II wojnie światowej Turka ponownie znalazła się w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 niepodległości przez Ukrainę miasto znajduje się w jej granicach.

Ważniejsze obiekty

Cerkiew Opieki Matki Bożej
  • Kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
  • Cerkiew Opieki Matki Bożej
  • Cerkiew Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja
  • Cerkiew św. Mikołaja
  • Cerkiew Zaśnięcia NMP
  • Synagoga Tempel w Turce
  • Cmentarz żydowski w Turce
  • Rynek miejski

Turystyka

W mieście znajdują się źródła wody mineralnej, m.in.: słynnej „Naftusi”.

Demografia

  • 1921 – 10 030
  • 2006 – 7306

Galeria

Ludzie związani z miastem

  • Zygmunt Albert – polski lekarz anatomopatolog, profesor nauk medycznych i badacz, historyk medycyny
  • Maurycy Broch – adwokat i radny
  • Adam Karpiński – polski taternik, alpinista i himalaista, inżynier mechanik, konstruktor lotniczy, lotnik
  • Rudolf Regner – polski kapral rezerwy WP, harcerz w stopniu Harcerza Orlego. Biały Kurier
  • Adam Kazimierz Bilik – lekarz, działacz Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” i Akcji Katolickiej
Honorowi obywatele

Zobacz też

  • Getto w Turce

Przypisy

  1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.52.
  2. Kuraś S., Sułkowska-Kurasiowa I., Zbiór dokumentów małopolskich T. 7, Wrocława 1975, nr. 2080
  3. Grzegorz Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000, s. 212, 223.
  4. Strona Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęcona Turce.
  5. Pierwotnie w województwie stanisławowskim, później cały powiat turczański włączono do województwa lwowskiego.
  6. Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 56 z 10 marca 1885. 
  7. Kronika. Zmarli. † Karol Bartoszewski. „Głos Rzeszowski”. 46, s. 158–159, 17 listopada 1901. 

Bibliografia

  • Mapa WIG Turka Pas 52 Słup 36 Warszawa 1937
  • Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 1574

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
UKR rejon turczański COA.png
Herb rejonu turczańskiego
Turka prapor.png
Прапор Турки
Turka gerb.png
герб м.Турка
Turka.JPG
Autor: Szeder László, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Turka, Lviv Oblast
Flag of Lviv Oblast.svg
Flag of Lviv Oblast (Ukraine).
Coat of Arms of Lviv Oblast SVG.svg
Coat of Arms of Lviv Oblast
Турка Костел.jpg
Autor: Andrii bondarenko, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 46-255-0030
Lviv Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Львовской области с 17 июля 2020 года.
Turka city coa XVI.png
(c) Palkin at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0
herb turki XVI wiek (Sas)
Turka church.jpg
Autor: EugeneB, Licencja: CC BY-SA 3.0
Turka, Cerkiew prawosławna pod wezwaniem Opieki Matki Bożej
Turka, widok z Szymonki (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Turka, widok z Szymonki
Турка-11.JPG
Autor: Герич І.Д., Licencja: GFDL
Турка:цвинтар: Стара частина цвинтару