Turka (obwód lwowski)

Turka

Турка

Widok na Turkę
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Prawa miejskie	1730
Burmistrz	Hennadij Kohut
Powierzchnia	3,0 km²
Wysokość	565 m n.p.m.
Populacja (2019) • liczba ludności	7084[1]
Nr kierunkowy	+380 3269
Kod pocztowy	82500
Tablice rejestracyjne	(UA) BC
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Turka
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Turka
49°09′14″N 23°01′53″E/49,153889 23,031389
Strona internetowa
Portal Ukraina

Turka (ukr. Турка; dawniej też Turka nad Stryjem) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, siedziba władz rejonu turczańskiego, nad Stryjem. Do 1939 Turka była miastem powiatowym w województwie lwowskim w Polsce. Turka jest oddalona o niespełna 13 km od granicy z Polską. Miejscowość tę dzieli od Lwowa blisko 105 km (ok. 45 km od Ustrzyk Dolnych).

Historia

(c) Palkin at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Polski herb miasta z XVI wieku

(c) Palkin z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Polski herb miasta w okresie międzywojennym

Istnieją różne wersje powstania nazwy miasta, ale najpowszechniejszą jest jej pochodzenie od wymarłych turów, które licznie przemierzały te tereny (w herbie miasta znajduje się tur).

Przywilejem wydanym w Medyce dnia 27 czerwca 1431 r. przez króla Władysława Jagiełłę Turkę otrzymał Vancza Valachus i jego synowie: Chotko, Iwanko i Janko^[2]. Ten donacyjny przywilej potwierdził król Władysław III Warneńczyk w 1444 na rzecz braci Chotka i Jankona, a król Zygmunt I ponownie w 1519. Wieś prawa wołoskiego w pierwszej połowie XV wieku^[3]. W 1730 r. Turka otrzymała prawa miejskie (miasto lokowane na prawie magdeburskim przez Antoniego Kalinowskiego). Po tym roku utworzono tutaj dom misyjny dla jezuitów, zaś po kasacie zakonu w 1773 r. powstała parafia.

Z roku 1730 pochodzą pierwsze wzmianki dotyczące Żydów osiedlających się w mieście^[4]. W połowie XVIII stulecia mieszka tu 25 rodzin żydowskich.

Do 1772 Turka znajdowała się w ziemi przemyskiej województwa ruskiego w Rzeczypospolitej.

Od 1772 po I rozbiorze Polski w składzie Królestwa Galicji i Lodomerii. W 1778 powstał murowany kościół rzymskokatolicki, a w XIX w. – cmentarz żydowski, zaś w 1903 gmina żydowska uzyskała samodzielność. Od 1905 przez miejscowość prowadzi linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem, znajduje się tu dworzec kolejowy.

W okresie międzywojennym Turka była miastem powiatowym, w województwie lwowskim w Polsce^[5], siedzibą sądu powiatowego, urzędu skarbowego, gimnazjum prywatnego. W 1921 liczyło 10 030 mieszkańców, z czego 4201 Żydów. W tym czasie starostą był Tadeusz Zawistowski, zaś burmistrzem – Michał Grudziński.

Po zakończeniu obrony z września 1939 Turka znalazła się w części zajętej przez ZSRR. Od 4 grudnia 1939 znajdowała się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim. Po ataku Niemiec na ZSRR miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Od 1 sierpnia 1941 na terenie powiatu Sambor Dystryktu Galicja w składzie Generalnego Gubernatorstwa. W styczniu 1942 miały miejsce masowe egzekucje ludności żydowskiej. W sierpniu 1942 Niemcy wywieźli ok. 4000 Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. W grudniu 1942 pozostałych przy życiu turczańskich Żydów deportowano do getta w Samborze. Od 1943 rozpoczęło się w powiecie Turka (jak i na całym obszarze południowo-wschodnich Kresów Wschodnich) ludobójstwo Polaków dokonywane przez ukraińskich nacjonalistów.

Po II wojnie światowej Turka ponownie znalazła się w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 niepodległości przez Ukrainę miasto znajduje się w jej granicach.

Ważniejsze obiekty

Cerkiew Opieki Matki Bożej

• Kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
• Cerkiew Opieki Matki Bożej
• Cerkiew Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja
• Cerkiew św. Mikołaja
• Cerkiew Zaśnięcia NMP
• Synagoga Tempel w Turce
• Cmentarz żydowski w Turce
• Rynek miejski

Turystyka

W mieście znajdują się źródła wody mineralnej, m.in.: słynnej „Naftusi”.

Demografia

• 1921 – 10 030
• 2006 – 7306

Galeria

• 

  Kościół katolicki w Turce

• 

  Widok na Turkę

• 

  Turka, fragment cmentarza z polskim grobami

• 

  Stara cerkiew w Turce

Ludzie związani z miastem

• Zygmunt Albert – polski lekarz anatomopatolog, profesor nauk medycznych i badacz, historyk medycyny
• Maurycy Broch – adwokat i radny
• Adam Karpiński – polski taternik, alpinista i himalaista, inżynier mechanik, konstruktor lotniczy, lotnik
• Rudolf Regner – polski kapral rezerwy WP, harcerz w stopniu Harcerza Orlego. Biały Kurier
• Adam Kazimierz Bilik – lekarz, działacz Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” i Akcji Katolickiej

Honorowi obywatele

• Władysław Łoziński – pisarz, historyk (1885)^[6]
• Władysław Łoziński – notariusz, burmistrz miasta^[7]

Zobacz też

• Getto w Turce

Przypisy

Bibliografia

• Mapa WIG Turka Pas 52 Słup 36 Warszawa 1937
• Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 1574

Linki zewnętrzne

• Turka na mapie zbrodni OUN-UPA w powiecie turczańskim
• Turka (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 640 .
• żydowska księga pamięci Turki, wolny dostęp przez Bibliotekę Publiczną Nowego Jorku (New York Public Library) (jid.)
• zdjęcia cerkwi w Turce na stronie Klubu Karpackiego
• zdjęcia kościoła i dworca kolejowego w Turce na stronie Klubu Karpackiego
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona