Turlough O’Carolan

Turlough O’Carolan
(Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin)

Data i miejsce urodzenia	1670 Nobber, hrabstwo Meath
Pochodzenie	irlandzkie
Data i miejsce śmierci	25 marca 1738 Ballyfarnon, hrabstwo Roscommon
Instrumenty	harfa celtycka
Gatunki	muzyka poważna, muzyka barokowa
Zawód	kompozytor, harfista

Tablica pamiątkowa poświęcona Turloughowi O’Carolanowi, w Katedrze św. Patryka w Dublinie

Turlough O’Carolan (irl. Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin; ur. 1670 w Nobber, w hrabstwie Meath^[a], zm. 25 marca^[b] 1738 w Ballyfarnon, w hrabstwie Roscommon)^[1][2] – irlandzki kompozytor, harfista^[3] i poeta.

Jeden z licznych harfistów, którzy zarabiali na życie jako wędrowni muzycy. Był prawdopodobnie ostatnim irlandzkim bardem, który komponował oraz jedynym, o którym zachowało się wiele informacji^[1][3].

Życiorys

Około 1684 przeprowadził się wraz z rodziną do Ballyfarnan, gdzie jego ojciec – rolnik lub kowal – został zatrudniony przez rodzinę MacDermott Roe. Pani McDermott Roe była pierwszą protektorką Turlougha O’Carolana, odkryła jego talent artystyczny i dała mu ogólne wykształcenie. Gdy w wieku 18 lat zachorował na ospę i stracił wzrok, opłaciła jego trzyletnią naukę gry na harfie, a następnie zapewniła mu przewodnika, konia i trochę pieniędzy^[3], aby mógł rozpocząć zawodową karierę wędrownego barda, którą z powodzeniem kontynuował przez całe swoje życie^[1][3].

Utrzymywał się z występów muzycznych, komponując tzw. planxties, utwory dedykowane swoim protektorom^[1][3]. W 1720 poślubił Marię Maguire z hrabstwa Fermanagh i miał z nią sześć córek i jednego syna. Rodzina osiedliła się na małej farmie niedaleko Mohill, w hrabstwie Leitrim^[3], choć O’Carolan był często nieobecny, podróżując po całym kraju^[1][3]. Grał także dużo w Dublinie i był przyjacielem Jonathana Swifta oraz wielu innych czołowych postaci tamtych czasów^[1].

W 1733 zmarła żona O’Carolana, a pięć lat później O’Carolan zapadł na poważną chorobę i powrócił do pani McDermott Roe, do Ballyfarnan. Komponował swoje pieśni nawet na łożu śmierci^[4][3]. Zmarł 25 marca 1738, w wieku 68 lat. Został pochowany z pełnym ceremoniałem na cmentarzu w Kilronan, jego pogrzeb był wielkim wydarzeniem, na który zjechały się tłumy, by oddać mu ostatni hołd^[3]. Uhonorowano go tablicą pamiątkową w Katedrze św. Patryka w Dublinie, na której nazwano go „ostatnim irlandzkim bardem”^[3].

Twórczość

W muzyce O’Carolana – w większości utrzymanej w pogodnym nastroju i w rytmie tanecznym – są wyraźne wpływy irlandzkiego folkloru, tradycyjnej muzyki irlandzkiej wykonywanej na harfie oraz muzyki włoskiej. O’Carolan poszukiwał nowych inspiracji poza rodzimą muzyką i był pod silnym wpływem muzyki włoskich kompozytorów barokowych, takich jak Antonio Vivaldi i Arcangelo Corelli, bardzo podziwiał też Francesca Geminianiego, którego prawie na pewno spotkał w Dublinie^[1].

Do dzisiejszych czasów przetrwało ponad 200 utworów O’Carolana, zarówno w formie instrumentalnej jak i jako pieśni. Wydaje się niemal pewne, że niektóre z tych utworów po raz pierwszy wydano drukiem 10 lat po śmierci barda. Jest to fragment zbioru prac O’Carolana opublikowany w 1748 przez jego syna, we współpracy z Patrickiem Delanym z Trinity College w Dublinie^[1].

Niektóre z jego bardziej popularnych utworów są wykonywane współcześnie, jako że dość łatwo można je zaaranżować na gitarę i inne instrumenty^[4][5]. Jeden z jego utworów – O'Carolan's Concerto – był używany przez oddział reprezentacyjny armii brytyjskiej, Foot Guards podczas ceremonii Trooping the Colour w 2005^[6].

W Polsce Turlough O’Carolan najbardziej znany jest jako autor tekstu oryginalnej wersji utworu Peggy Brown, który w tłumaczeniu Ernesta Brylla wykonywał zespół 2 plus 1 (z muzyką Janusza Kruka), a następnie zespół Myslovitz (z muzyką Marka Jałowieckiego)^[7]. Opowiada on prawdziwą historię nieszczęśliwej miłości barda do panny Margaret Brown, która w 1702 poślubiła Theobalda, szóstego wicehrabiego Mayo. Oboje potem zostali mecenasami O’Carolana^[8].

Kompozycje

Kompletna lista 214 kompozycji Turlougha O’Carolan zidentyfikowanych przez jego biografa Donalda O’Sullivana (w kolejności alfabetycznej)^[9]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Gráinne Yeats: Carolan [Carrallan, Carrollan, Carrollini, O’Carolan], Turlough [Ó Cearbhalláin, Toirdhealbhach]. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. A. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Turlough O’Carolan w bazie AllMusic (ang.)
• Turlough O’Carolan – nuty tego kompozytora dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Carolan Festival Worcester, VT. [w:] CarolanFestVt [on-line]. [dostęp 2018-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-18)]. (ang.).
• Turlough O'Carolan – Captain O'Kane (video) (ang.)