Turno (ród)
Ten artykuł należy dopracować |
Turno – polski ród szlachecki pochodzenia pomorskiego, pieczętujący się herbem Trzy Kotwice, znany od XIV wieku.
Zgodnie z legendą rodową, Turnowie mieli posiadać włoskie korzenie, zaś pierwszy przodek, który przybył na ziemie polskie, miał być fundatorem zamku Turno w Ziemi chełmińskiej, zburzonego następnie w trakcie napadów księcia Świętopełka[1]. Mimo braku bezpośrednich dowodów, potwierdzających powyższe podanie, pierwsze siedziby tego rodu rzeczywiście znajdowały się na Pomorzu i w Wielkopolsce[2].
Heraldycy niemieccy, opisując ród Turnów, stwierdzali, iż jest to jeden z najstarszych rodów na Pomorzu. W 1376 roku bracia Georg i Wilhelm Turnowie, służąc rycersko zakonowi krzyżackiemu, otrzymali od Wielkiego Mistrza w wieczyste lenno dobra Stręczno i Kwiramy pod Wałczem. Po wojnach Rzeczypospolitej z Zakonem i przejściu Turnów na służbę monarchów polskich Zygmunt II August potwierdził posiadanie tych dóbr prawem lennym potomkom Georga (Jerzego)[3].
Turnowie należeli do średniozamożnej szlachty, która z biegiem lat awansowała do warstwy ziemiaństwa. Wielu przedstawicieli tego rodu za czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w okresie istnienia Księstwa Warszawskiego i Wielkiego Księstwa Poznańskiego pełniło służbę wojskową, dochodząc do wyższych stopni wojskowych i dużego znaczenia. Z nich Jan Kazimierz Turno (1660-1742) był generałem-adiutantem hetmana wielkiego koronnego Józefa Potockiego. Pozostawił po sobie między innymi dwóch synów: Zygmunta i Jana[4], którzy zapoczątkowali dwie (żyjące do dzisiaj) linie rodu – odpowiednio: wołyńską (starszą) i wielkopolską (młodszą). Przedstawiciele tej pierwszej nabyli znaczne dobra na Wołyniu, m.in. Warkowicze, Miropol i Stepuchowszczyna. Przejściowo władali Radziwiłłowem[5]. Z innych: Kopytkowo i Tajkury wraz z dawnym zamkiem Wiśniowieckich zostały im skonfiskowane i nadane generałowi rosyjskiemu Fersenowi[6]. Wchodzili w parantele z rodami takimi jak: Szembekowie, Walewscy, Szymanowscy, Dembińscy, Ostrowscy, Szczukowie. Przedstawiciele tej drugiej wchodzili w parantele z rodami takimi jak: Gorzeńscy, Kwileccy, Mycielscy, Dzierżykraj-Morawscy[7]. Pozostawili po sobie kilka siedzib, w tym zespół pałacowy w Objezierzu oraz pałace w Słomowie i Torzeńcu.
Członkowie rodu
- Zygmunt Turno (1698-1761) – podstoli kaliski, stolnik poznański, pułkownik wojsk koronnych, generał adiutant królewski
- Stefan Turno (1753-1820) – starosta pietrzykowski, rotmistrz kawalerii narodowej
- Adam Turno (1775-1851) – ziemianin, oficer armii Księstwa Warszawskiego, pamiętnikarz
- Kazimierz Turno (1778-1817) – generał brygady armii Księstwa Warszawskiego
- Karol Turno (1788-1860) – adiutant przyboczny księcia Konstantego, generał brygady w okresie powstania listopadowego
- Zygmunt Tadeusz Turno (1794-1851) – uczestnik wojen napoleońskich, kapitan pułku strzelców konnych gwardii królewskiej, pułkownik w okresie powstania listopadowego, po upadku którego rozstał się z wojskiem
- Ludwik Turno (1823-1899) – polski geolog czynny w Orenburgu.
Siedziby linii wołyńskiej
Siedziby linii wielkopolskiej
Przypisy
- ↑ T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej (rocznik III), Poznań 1881, s. 290.
- ↑ J. Fogel, Mielżyńscy i Turnowie w kręgu starożytników XIX wieku, Poznań 2002.
- ↑ T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej (rocznik III), Poznań 1881, s. 290–291.
- ↑ J.N. Bobrowicz, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S.J. powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopisów, dowodów urzędowych (tom IX), Lipsk 1842, s. 152.
- ↑ F. Sulimierski (red.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (tom IX – opracowany przez Bronisława Chlebowskiego), Warszawa 1888, s. 476.
- ↑ R. Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Województwo wołyńskie, Tom 5, s. 170.
- ↑ J.S. Dunin Borkowski, „Rocznik szlachty polskiej”, Lwów 1881, s. 571.
Media użyte na tej stronie
Autor: Mefisto82, Licencja: CC BY-SA 4.0
palace in Warkowicze, Belarus,
Autor: Drzamich, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pałacyk w Torzeńcu - widok od frontu.
Autor: Mefisto82, Licencja: CC BY-SA 4.0
certificate of nobility of Gustaw Kazimierz Turno 1846
Autor: LukaszKalisz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pałac w Dobrzycy
Autor: Nithrarith, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Objezierze - zespół pałacowy:
- - pałac, obecnie szkoła z lat 1792-98, 1841, 1905-1906
- - park z końca XVIII – XIX w.
Autor: Tomasz Steifer z Szadółek, Licencja: CC BY 2.5
polish CoA Trzy Kotwice (another version / herb Trzy Kotwice, wg.J.B.Rietapa Armoires general
Autor: Mefisto82, Licencja: CC BY-SA 4.0
palace in Warkowicze, Belarus,