Twórczość chorych psychicznie

Listy schizofreniczki Emmy Hauck do męża znajdujące się w kolekcji Prinzhorna bywają oceniane w kategoriach sztuki

Karl Jaspers analizował dzieła Vincenta van Gogha pod kątem objawów schizofrenii

Twórczość chorych psychicznie – pojęcie określające całokształt dzieł tworzonych przez osoby zdradzające trwałe lub przejściowe zaburzenia psychicznie, przede wszystkim pacjentów ze schizofrenią. Twórczość ta jest przedmiotem zainteresowania lekarzy psychiatrów i psychologów, traktujących ją jako cenne uzupełnienie dokumentacji stanu psychopatologicznego pacjenta, a także historyków sztuki i artystów, doszukujących się w niej wartości artystycznych i nowych form ekspresji artystycznej^[1]. Inne określenia tej sztuki to "sztuka schizofreniczna", "sztuka psychopatologiczna", ang. artistic self-expression, niem. schizophrenische Bildnerei (Prinzhorn), zustandsgebundene Kunst (Navratil). Kępiński proponował stosowanie szerokiego, niewartościującego określenia "schizofreniczna ekspresja plastyczna", obejmującego różnorodne formy ekspresji pacjentów, w tym zarówno te bezwartościowe jak i cenne pod względem wartości artystycznych.

Zainteresowanie sztuką chorych psychicznie rozpoczęło się równolegle z powstaniem nowoczesnej psychiatrii, w pierwszych latach XX wieku. Ernst Kretschmer pisał, że chcąc poznać "pełnię wewnętrznego życia w schizofrenii, należy studiować nie żywoty wieśniaków, lecz poetów i królów cierpiących na tę chorobę"^[2]. Kępiński pisze o schizofrenii artystycznej, określając tym pojęciem obraz choroby u osób w okresie przedchorobowym wyróżniających się wybitną inteligencją, wyobraźnią i uzdolnieniami artystycznymi^[3].

Cenną kolekcję dzieł pacjentów hospitalizowanych w szpitalach psychiatrycznych Europy i Japonii zebrał Hans Prinzhorn. Kolekcję Prinzhorna odkrył po II wojnie światowej Jean Dubuffet, który stworzył pojęcie Art Brut. W 2002 roku w Heidelbergu powstało Muzeum Prinzhorna.

W kazuistyce psychiatrycznej przywołuje się zarówno dzieła nieznanych pacjentów, czasem odkrytych po ich śmierci, jak większość z wystawianych w Muzeum Prinzhorna dzieł; z drugiej strony, analizuje się dzieła wybitnych artystów, u których stwierdzono lub podejrzewano zaburzenia psychiczne. Przykładem może być twórczość Vincenta van Gogha, w której Karl Jaspers doszukiwał się cech zdradzających objawy schizofrenii. Odrębnym zagadnieniem jest twórczość niespontaniczna, powstająca w ośrodkach opieki zdrowotnej w ramach terapii zajęciowej. Rzadko jest ona wysoko oceniana w kategoriach sztuki, natomiast odgrywa dużą rolę w leczeniu pacjentów i pomaga im powrócić do funkcjonowania w społeczeństwie.

Artyści

• Adolf Wölfli
• Anton Heinrich Müller
• Louis Wain
• Bryan Chamley
• Oswald Tschirtner
• August Walla
• Edmund Monsiel
• Emma Hauck

Przypisy

Bibliografia

• Pałuba M. 5.3.2. Twórczość chorych psychicznie. [w:] : Bilikiewicz A, Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J (red.) Psychiatria. Tom III. Terapia. Zagadnienia etyczne, prawne, organizacyjne i społeczne. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner Wrocław 2002 ISBN 83-87944-72-6. s. 567–569
• Antoni Kępiński: Schizofrenia. Kraków: Wydaw. Literackie, 2001. ISBN 83-08-03106-4.
• Martin Stefan, Mike Travis, Robin M. Murray: An Atlas of Schizophrenia. The Parthenon Publishing Group 2002 ISBN 1859799745

Linki zewnętrzne

• Archives and Museum Bethlem Royal Hospital Dzieła Gilberta Price'a na stronie Bethlem Royal Hospital w Beckenham, Kent