Twórczość malarska Leonarda da Vinci

Leonardo da Vinci znany jest przede wszystkim z obrazów olejnych oraz fresków. Jego malarstwo było ściśle powiązane z jego filozofią i postawą życiową.

Technika

Kopia Bitwy pod Anghiari, Peter Paul Rubens

W pracowni Verrocchia Leonardo zapoznał się z zasadami perspektywy. Doskonale obrazuje to studium perspektywiczne do tła Pokłonu Trzech Króli. Pokazuje licznie linie pomocnicze, prowadzące z punktów położonych przy dolnej krawędzi obrazu do punktu zbieżnego. Im dalej od obserwatora znajdują się przedmioty, tym wydają się mniejsze. Jednak dzięki tej metodzie można uchwycić tylko przedmioty należące do architektury, ewentualnie elementy natury o kształtach zbieżnych z geometrycznymi. Przy prezentowaniu żywych istot nie stosował tak prostej konstrukcji. Jednakże malarz Piero della Francesca w dziele o teorii i praktyce perspektywy ukazał sposób traktowania ciała ludzkiego jako bryły geometrycznej. Po przestudiowaniu tej lektury Leonardo odszedł od zamiaru napisania podręcznika o perspektywie.

Niektórzy malarze ułatwiali sobie prace przy konstruowaniu perspektywy, używając spektrografu, który został naszkicowany przez Leonarda. Rysownik spoglądał przez szklaną szybkę na odwzorowany obiekt i umieszczał jego kontury na szkle. Leonardo polecał także podobną pomoc przy wykonywaniu rysunków aktów. Jednakże perspektywa liniowa nie odegrała znaczącej roli w jego późniejszych dziełach. Uznał, iż ludzka percepcja jest określona przez dodatkowe czynniki tj.: światłość, wilgotność powietrza, wobec których nie ma możności odtworzenia ich za pomocą konstrukcji matematycznej. W jego dziełach coraz większą rolę odgrywały perspektywa barwna i powietrzna.

W Traktacie o malarstwie Leonardo rozważał jak przedstawić rzeczy oddalone. Ukazywał przedmioty odległe jako przydymione i rozmyte. Leonardo określił to mianem perspektywy zanikania. Jest to widoczne zarówno w nastroju psychicznym, jak i efekcie wizualnym.

Leonardo w latach 149091 pracował nad traktatem o światłocieniu (chiaroscuro). Zdefiniował różne rodzaje źródeł światła (np.: światło pochodne, światło odbite) i jego odmiany, m.in.: aria restretta – światło wpadające przez okno i lumo liberoświatło rozproszone w plenerze. Padanie światła na przedmiot określił mianem perchussione (uderzenie), podkreślając jego dynamiczny charakter. Leonardo zaznacza przy tym, iż światło i cień to najpewniejsze środki do poznania kształtów wszelkich ciał[1].

Malarz od początku miał świadomość, iż przestrzenne rozmieszczenie przedmiotów można uzyskać dzięki odpowiedniemu rozłożeniu świateł i cieni. Modelowanie ciał przy użyciu ciemnych i jasnych punktów badał w swoich szkicach, a doprowadzał do perfekcji w malarstwie. Odkrył i w najdrobniejszych szczegółach opisał zjawisko umbra oraz penumbra.

Artysta był także propagatorem techniki malarskiej zwanej sfumato. Leonardo stosował tą technikę, by pokazać powietrze znajdujące się między przedmiotami. Leonardo w zapiskach o malarstwie podkreśla, że światło i cień muszą przechodzić w siebie bez tworzenia granic. W dziele Święta Anna Samotrzeć w pełni zrealizował te zasady.

W obrazach wprowadzał harmonię poprzez wewnętrzne uporządkowanie, oparte na zasadach symetrii, łagodnych przejściach światłocieni i „upoetycznieniu tła”. Łączył różne kierunki malarstwa włoskiego Quattrocenta.

Gdy zaczynał pracę w zawodzie malarza używał tempery, ale wkrótce zaczął stosować farby olejne, gdyż dawały one więcej możliwości modelowania i cieniowania linii. Farby olejne pozwalały na oddanie obrazu w wielu warstwach malarskich, umożliwiając osiągnięcie głębi kolorów i bogactwa tonów

Farby, których używał, powstały z roślin, kory, ziemi i minerałów wymagających zmielenia i roztarcia na proszek, by otrzymać nadający się do użytku pigment. W swoich notatkach artysta wspomina o uczniach zajmujących się rozcieraniem farby przy użyciu tłuczka w moździerzu. By ułatwić tą czynność Leonardo skonstruował maszynę do ucierania farb, której wzorem była tłoczarka oliwy z Campo Zeppi. Związek między obróbką oliwek a wytwarzaniem farb podkreśla fakt, iż da Vinci używał głównie farb olejnych. Leonardo eksperymentował z różnymi mieszkami, dodając np.: różne terpentyny, zmiażdżone nasiona gorczycy. Jako składniki podstawowe stosował zawsze olej z siemienia lnianego i orzecha włoskiego.

Przedstawienie

Mówiono o nim, że jak nikt inny potrafi napełnić swoje postacie wewnętrznym życiem. Znakiem rozpoznawczym postaci w jego malarstwie stał się lekki, ledwo zaznaczony uśmiech, ukazany m.in. na sławnym dziele Mona Lisa. Leonardo twierdził, że powinno się malować zarazem człowieka i jego wnętrze duchowe. To drugie starał się wyrażać przez gesty i ruchy ciała.

Leonardo wyszedł poza tradycyjny repertuar gestów malarstwa i poszukiwał nowych ruchów. Dążył do tego by ciało w pełni wyrażało emocje. W tym zakresie pokazał pełnię kunsztu w Ostatniej Wieczerzy, gdzie każdy apostoł wykonuje inny gest, oddający jego stan uczuciowy. Leonardo stosował także kontrapost jako sposób wprowadzania dynamicznych napięć w kompozycji postaci. By doskonalić się w tym aspekcie Leonardo polecał obserwowanie ludzi na ulicy i utrwalanie ich ruchów w szkicach.

Uważał, że malarstwo jest ukoronowaniem sztuki, gdyż daje możność przekazywania form i bogactwa świata. Zalecał uczniom by poznawali abstrakcyjne kształty, np: chmury, dym, by pobudzić do pracy wyobraźnię. Radził także zachowywać matematyczną precyzję.

Rysunek krajobrazu

Artyści renesansowi inaczej postrzegali pejzaż i krajobraz aniżeli ludzie w innych epokach. W XV w. odkryto jego walory. Rysunek krajobrazu, wykonany w 1473 r. przez Leonarda jest uznawany jako jedno z pierwszych, czystych przedstawień pejzażu. Od XV w. krajobrazy przedstawiane w tle obrazów religijnych czy portretów były żywe i bliskie przyrodzie. Leonardo opanował sztukę ukazania krajobrazu jako jednolitej, zwartej przestrzeni, która posiada głębię. W swoich pracach poszukiwał harmonii stworzenia, wszechogarniającego spokoju natury. Wszystkie szczegóły scalały się w jedną, ogólną atmosferę. Podstawą tych osiągnięć stały się obserwacje przyrody. Dzięki temu artysta doszedł do wniosku, że przedmioty widziane przez ludzkie oko wydają się tym mniej ostre, w im mniejszej odległości od obserwatora się znajdują. Leonardo postrzegał krajobraz jako nieustannie zmieniający się widok przyrody w zależności od światła, cienia i pory roku. W dziełach artysty krajobraz przedstawiony w tle stanowi nierozerwalny składnik danej sceny. Malarz uznawał, iż krajobraz ma w sobie właściwość przekazywania nastrojów. W pejzażu dzieł Leonarda można odnaleźć występowanie charakterystycznych cech: dalekie i wysokie szczyty górskie, szerokie tafle wody, czy też mgły rozmywające krajobraz na podobieństwo akwareli.

Wykonanie

Leonardo wykonywał swoje obrazy w sposób bardzo powolny i nadzwyczaj drobiazgowy. Często dokonywał drobiazgowych poprawek, a nawet zmiany pierwotnych koncepcji. W porównaniu z innymi artystami renesansu stworzył niewiele dzieł.

Prace o malarstwie

Obrazy Leonarda Da Vinci

ObrazTytułData powstaniaMuzeumMiasto
Leonardo da Vinci - Annunciazione - Google Art Project.jpgZwiastowanie1472–75 r.Galeria UffiziFlorencja
Madonna z goździkiem, Leonardo da Vinci.jpgMadonna z goździkiem1472–78 r.Stara PinakotekaMonachium
Leonardo da Vinci Benois Madonna.jpgMadonna Benois1478 r.ErmitażSankt Petersburg
obraz zaginąłMadonna z Dzieciątkiem i kotkiem1478 r.
obraz zaginąłWizje świętego Bernarda1478 r.
Leonardo da Vinci - Ginevra de' Benci - Google Art Project.jpgPortret Ginevry Benci1478–80 r.National Gallery of ArtWaszyngton
Leonardo da Vinci - Saint Jerome.jpgŚwięty Hieronim na pustyni1479–81 r.Pinakoteka WatykańskaWatykan
Leonardo da Vinci - Adorazione dei Magi - Google Art Project.jpgPokłon Trzech Króli1481–82 r.Galeria UffiziFlorencja
obraz zaginąłMeduzaprzed 1482 r.
Leonardo da Vinci - Lady with an Ermine.jpgDama z gronostajem1483–90 r.Muzeum Narodowe w KrakowieKraków
Leonardo Da Vinci - Vergine delle Rocce (Louvre).jpgMadonna w grocie – I wersja1483–90 r.LuwrParyż
Leonardo da Vinci 051.jpgPortret muzyka1490 r.Pinakoteka AmbrozjańskaMediolan
Leonardo da Vinci Virgin of the Rocks (National Gallery London).jpgMadonna w grocie – II wersja1490–1508 r.National GalleryLondyn
Antyczny wojownik1472 r.British MuseumLondyn
Leonardo da Vinci (1452-1519) - The Last Supper (1495-1498).jpgOstatnia Wieczerza1495–97 r.Santa Maria della GrazieMediolan
obraz zaginąłLeda z łabędziempoczątek XVI w.
Madonna of the Yarnwinder.jpgMadonna z kądzieląok. 1501 r.
obraz zaginąłBitwa pod Anghiari1503–06 r.
Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, from C2RMF retouched.jpgMona Lisa1503–06 r.LuwrParyż
Leonardo da Vinci - Virgin and Child with St Anne C2RMF retouched.jpgŚwięta Anna Samotrzeć1506–13 r.LuwrParyż
Leonardo da Vinci or Boltraffio (attrib) Salvator Mundi circa 1500.jpgZbawiciel świata1506–1513Londyn
Leonardo da Vinci - Saint John the Baptist C2RMF retouched.jpgJan Chrzciciel1513–16 r.LuwrParyż

Przypisy

  1. Ch. Nicholl, Leonardo da Vinci. Lot wyobraźni, Warszawa 2006, Wyd. W.A.B., str. 284.

Bibliografia

  • Buchholz E. L., Leonardo da Vinci, Życie i twórczość, Pracownia Wydawnicza „ElSet”, 2005, ISBN 3-8331-1830-X
  • Gelb M. J., Leonardo da Vinci odkodowany, tłum. J. Moderski, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2005, ISBN 83-7301-688-0
  • Gierowski J. A., Historia Włoch, Wyd. Ossolineum, Wrocław 1985, ISBN 83-04-01943-4
  • Charles Nicholl, Leonardo da Vinci, Lot wyobraźni, Małgorzata Grabowska (tłum.), Andrzej Grabowski (tłum.), Warszawa: Wyd. W.A.B, 2006, ISBN 83-7414-220-0, ISBN 978-83-7414-220-5, OCLC 76276150.
  • Camillo Semenzato, Blask renesansu, Sztuka europejska 1470 - 1512, Danuta Natalia Zasławska (tłum.), Rafał Wąworek (tłum.), Warszawa: Arkady, 1994, ISBN 83-213-3734-1, OCLC 749367769.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Peter Paul Ruben's copy of the lost Battle of Anghiari.jpg
Copy after a fresco in the Palazzo della Signoria in Florence, executed in 1504-1505 and destroyed around 1560.
Leonardo da Vinci Benois Madonna.jpg
Mary and her child are naturally engrossed in their game, and their gazes make them appear lifelike to a degree that can be found in no contemporary Italian painting of the Madonna. Leonardo achieved this quality by means of nature studies. In 1478, he noted that he was working on two Madonnas. The Benois Madonna can be dated to that period. The painting has in its present condition been overpainted in some places and has lost some of the paint layer.
The painting was also called the Madonna Benois because of the family who owned it. This canvas demonstrates the newly developed method of chiaroscuro - a lighting/shading technique that made the figures appear three dimensional. It entered the Hermitage in 1914.
Leonardo da Vinci - Virgin and Child with St Anne C2RMF retouched.jpg
Applications-graphics.svg
To zdjęcie było poddane obróbce cyfrowej i może różnić się od wersji oryginalnej. Zmiany: increased brightness and contrast for better viewing on screens. Oryginał można obejrzeć tu: La Vierge, l'Enfant Jésus et sainte Anne, by Leonardo da Vinci, from C2RMF.jpgLa Vierge, l'Enfant Jésus et sainte Anne, by Leonardo da Vinci, from C2RMF.jpg.

Rysunek krajobrazu.jpg
Rysunek krajobrazu
Madonna of the Yarnwinder.jpg
Madonna dei Fusi o Madonna dell'aspo
Leonardo da Vinci or Boltraffio (attrib) Salvator Mundi circa 1500.jpg
A painting recently by some experts authenticated as the work of Leonardo da Vinci. "Salvator Mundi," dating to around 1500. It depicts a half-length figure of Christ with one hand raised in blessing and the other holding an orb.
Leonardo da Vinci Virgin of the Rocks (National Gallery London).jpg
The Virgin with the Infant Saint John the Baptist adoring the Christ Child accompanied by an Angel. In this second version Mary and Jesus are depicted with a halo and John the Baptist with the cross