Twardocice

Twardocice

wieś
Opuszczony kościół luterański
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	złotoryjski
Gmina	Pielgrzymka
Liczba ludności (2011–03)	676[1]
Strefa numeracyjna	76
Kod pocztowy	59-524[2]
Tablice rejestracyjne	DZL
SIMC	0366445
Położenie na mapie gminy Pielgrzymka Twardocice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Twardocice
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Twardocice
Położenie na mapie powiatu złotoryjskiego Twardocice
51°05′49″N 15°46′33″E/51,096944 15,775833

Twardocice (niem. Harpersdorf^[3]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie złotoryjskim, w gminie Pielgrzymka, na Pogórzu Kaczawskim w Sudetach.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.

Nazwa

Nazwa miejscowości pochodzi od polskiego określenia stopnia spoistości – twardości^[6]. Śląski pisarz Konstanty Damrot w swojej pracy o nazewnictwie na Śląsku wydanej w 1896 roku w Bytomiu wymienia dwie nazwy polską Twardoszyce oraz niemiecką Harpersdorf cytując również staropolską nazwę pod jaką miejscowość została zanotowana w łacińskim dokumencie z roku 1206 Twardoczicze. Wywodzi ją od polskiego określenia twardości – Name durch eine Ubersetzung des polnischen Twardosz (Twardy) (…)^[6].

Historia

Twardocice należą do starych osad przedhistorycznych. Na terenie wsi znaleziono ułamki ceramiczne i przęślik neolityczny. Wieś, wymieniona w roku 1206 jako Twardoczice, w roku 1223 jako Artbrahtsdorf, w roku 1224 jako Hartprehstdorf, położona nad rzeką Gajową na Pogórzu Bolesławieckim. Własność cysterek trzebnickich. W XV wieku husyci zniszczyli miejscową kaplicę odpustową, w roku 1524 protestanci przejęli kościół. W roku 1633 wojska A. Wallensteina spustoszyły wieś. Twardocice trzykrotnie niszczył pożar, w latach: 1657, 1709 i 1726, spłonęło wiele domów, szkoła, owczarnia i zbór ewangelicki, zbudowany w roku 1701.

W latach 1554–1725 wieś i okolice były zamieszkane przez protestancką grupę religijną szwenkfeldystów, skąd wygnały ich prześladowania. Obecnie mieszkają w Stanach Zjednoczonych.

Wieś stanowiła dobra rycerskie.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[7]:

• kościół parafialny pw. św. św. Piotra i Pawła, z 1732 r., XIX w., pojezuicki – powstał dla misji jezuickiej, która miała za zadanie wyplenić szwenkfeldyzm^[8]. Wnętrze jednolite stylowo, późnobarokowe, ołtarz główny z obrazem Trójcy Świętej, ambona. Polichromie stropu przemalowane w 1962^[9]
• plebania, z 1732 r., XIX w., obecnie znajduje się tu szkoła podstawowa
• wieża kościoła ewangelickiego granicznego, ucieczkowego, kościół zbudowany w latach 1701–1727^[8] – XVII-XVIII w., z kaplicą grobową Holzbergów, z 1726 r.; kościół służył protestantom z sąsiedniego księstwa jaworskiego, gdzie nie mogli mieć miejsc kultu – jeden z największych na Śląsku, miał 2400 miejsc siedzących, obecnie w stanie ruiny
• dawny cmentarz ewangelicki przy ruinie kościoła
• teren pocmentarny z obeliskiem – pomnikiem Kaspara Schwenkfelda, wzniesionym w 1863 r. w miejscu zwanym Viehweg; pomnik odnowiono w 2003 r.
• zespół pałacowy I, nr 44:
  • pałac, z początku XVIII w., przebudowany w pierwszej połowie XIX w.
  • stajnia – z trzeciej ćwierci XIX w.
  • spichrz – z czwartej ćwierci XIX w.
  • dwie stodoły z bramą – z początku XX w.
  • obora – z czwartej ćwierci XIX w.
• park pałacowy II – XVIII-XIX w.
• aleja dojazdowa, obsadzona lipami
• dawny barokowy zajazd z XVIII w.

inne zabytki:

• podpiwniczenia zabytkowego pałacu późnobarokowego z 1780 r. – zachowały się do dnia dzisiejszego, otoczone parkiem z groblami i stawem
• budynek mieszkalno-gospodarczy nr 45

Przypisy

Bibliografia

• Pogórze Kaczawskie, Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 7, pod red. M. Staffy, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002, s. 592–598, ISBN 83-85773-47-9.
• Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.