Ty23
Ty23-104 w skansenie w Chabówce | |
| Producent |
|
|---|---|
| Lata budowy | 1923–1934 |
| Układ osi | 1'E |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu | 87,45 t |
| Masa służbowa | 95,0 t |
| Długość | 12 550 mm |
| Długość z tendrem | 20 065 mm |
| Wysokość | 4620 mm |
| Rozstaw osi skrajnych | 9050 mm |
| Średnica kół napędnych | 1450 mm |
| Średnica kół tocznych | 1000 mm |
| Napęd | |
| Trakcja | parowa |
| Typ tendra | 22D23 |
| Ciśnienie w kotle | 14 at |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła | 227,16 m²[2] |
| Powierzchnia przegrzewacza | 73,5 m²[3] |
| Powierzchnia rusztu | 4,5 m² |
| Średnica cylindra | 650 mm |
| Skok tłoka | 720 mm |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa | 1320 KM (970 kW) |
| Maksymalna siła pociągowa | 21 000 kG |
| Prędkość konstrukcyjna | 60 km/h |
| Nacisk osi na szyny | 17 t |
Portal  Transport szynowy | |
Ty23 – seria polskich parowozów towarowych PKP o układzie osi 1'E (1-5-0).
Historia
Projekt parowozu został opracowany w 1923 r. przez inż. Wacława Łopuszyńskiego, a dokumentację techniczną opracowano przy współpracy niemieckich zakładów Schwartzkopff (BMAG). Z powodu braku gotowości nowo powstających polskich zakładów, początkowo produkowano je na zamówienie polskie za granicą – 15 pierwszych maszyn wyprodukowały w 1923 r. zakłady Schwartzkopff (numery Ty23-1 – 15), dalsze 60 sztuk w latach 1924-1925, oferujące korzystniejszą cenę belgijskie fabryki Cockerill (26 sztuk, Ty23-16 – 41), St. Leonard (19 sztuk, Ty23-42 – 60) i Franco-Belge (15 sztuk, Ty23-61 – 75), a następnie uruchomiono produkcję we wszystkich trzech fabrykach krajowych. W latach 1926-1932 zbudowano 164 parowozy w zakładach H. Cegielski Poznań, w latach 1927-1934 – 266 parowozów w WSABP i w latach 1929-1931 – 106 sztuk w Pierwszej Fabryce Lokomotyw w Chrzanowie. Łącznie zbudowano 612 sztuk lokomotyw Ty23, wszystkie dla PKP[4].
Parowozy te stanowiły zasadniczy trzon parowozów towarowych w ciężkim ruchu towarowym przed 1939 rokiem. Od 1937 r. zaczęły być zastępowane przez parowozy Ty37. 106 sztuk zostało wydzierżawione lub sprzedane Francusko-Polskiemu Towarzystwu Kolejowemu na magistrali węglowej Herby-Gdynia.
W czasie II wojny światowej koleje niemieckie przejęły 439 sztuk Ty23 i oznaczyły je jako serię 5823–27. 170 lokomotyw zdobył w 1939 r. ZSRR, a 5 zostało ewakuowanych do Rumunii (oznaczonych tam jako seria 150). Dalsze 73 lokomotywy zostały przez Niemców zdobyte podczas ataku na ZSRR, z czego do służby kolei niemieckich przyjęto 31, a pozostałe – do kolei wschodniej (Ostbahn)[4]. Część lokomotyw tego typu została później ponownie przejęta przez ZSRR. Po wojnie przez krótki okres 8 lokomotyw służyło w kolejach czechosłowackich jako seria 537.1 (7 z nich zostało zwróconych w 1948 r.).
Po zakończeniu wojny w Polsce było 258 parowozów Ty23. Po rewindykacji dalszych z okolicznych państw, trwającej aż do 1956 r. (najdłużej z NRD), było ich na stanie PKP 312[4]. Lokomotywy te wróciły na polskie szlaki, będąc stopniowo wypierane przez nowsze konstrukcje – szczególnie Ty45.
Gdy pojawiła się seria amerykańskich ciężkich maszyn Ty246, a później najcięższych polskich maszyn Ty51, większość Ty23 została wycofana z głównych szlaków. Powodami były m.in. brak mechanicznego podajnika węgla, niższa sprawność z uwagi na niższe ciśnienie pary w kotle, niższy uciąg i naturalne zużycie.
Parowozy Ty23 zakończyły swoją służbę do roku 1979. Wiele z nich kończyło swój żywot na bocznicach przemysłowych.
W Polsce zachowane są 3 nieczynne parowozy w skansenach: Ty23-104 (budowy HCP) w Chabówce, Ty23-145 (budowy WSABP) w Jaworzynie Śląskiej i Ty23-273 (budowy WSABP, przebudowany na szerokotorowy), który w połowie marca 2012 roku został przewieziony ze skansenu w Karsznicach do parowozowni w Skierniewicach (należącej do Polskiego Stowarzyszenia Miłośników Kolei).
Galeria
Ty23-104 w Chabówce
Ty23-145 w Jaworzynie Śląskiej
Ty23-273 w Skierniewicach
Niektóre właściwości trakcyjne
W wypadku parowozów normalnotorowych, maksymalna siła pociągowa maszyny jest ograniczona jej przyczepnością. Tak też jest i w przypadku Ty23. Maksymalna siła pociągowa podczas rozruchu Ty23 wynosi 21 000 kG. Dalszy rozkład siły pociągowej w funkcji prędkości jest gorszy niż np. parowozu Ty37. Parowóz ten mógł ciągnąć na torze poziomym składy towarowe ładowne o masie 1460 ton z szybkością 60 km/h przy opalaniu węglem słabszego gatunku. Na dużych wzniesieniach (rzędu 20‰) mógł ciągnąć 260 t z prędkością 40 km/h lub 105 t z prędkością 60 km/h.
Przypisy
Bibliografia
- J. Fijałkowski, W. Kowalewski: Charakterystyki Normalnotorowych Pojazdów Trakcyjnych. Wydawnictwa Komunikacyjne, 1959.
- Bogdan Pokropiński: Parowozy normalnotorowe produkcji polskiej. Warszawa: WKiŁ, 2007, s. 56, 254. ISBN 978-83-206-1617-0.
- Bogdan Pokropiński: Parowozy normalnotorowe produkcji polskiej dla PKP i przemysłu. Warszawa: WKiŁ, 1987, s. 23, 25. ISBN 83-206-0483-4.
Media użyte na tej stronie
.svg)
Autor: User:Piotrus, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ty23-104 w Skansenie taboru kolejowego w Chabówce.
Autor: User:Piotrus, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lokomotywa parowa Ty23-104. Eksponat Skansenu w Chabówce.
.jpg)
Autor: Hugh Llewelyn from Keynsham, UK, Licencja: CC BY-SA 2.0
PKP Ty23 Class 2-10-0 No.Ty23-145 at Jaworzyna Slaska Museum Depot, 22 November 2017. The Ty23 Class was derived from the Prussian G12 (PKP Class Ty1) Class. 612 of which were built by Borsig, Cokerill, St. Leonard, Franco-Belge, Cegielski, Fablok and Warszawa in 1923-34. On the occupation of Poland in WWII they became DRB Class 58.23. The last was withdrawn in 1980. The Ty23's were derived from the Prussian (KPEV) Class G12 (DRG Class 58.10; PKP Class Ty1) but with only 2 cylinders. Later developments were the 37 Ty37 Class of 1937-40 and the 448 Ty45 Clas of 1946-51. The Class Ty23 had 4'7.5" driving wheels, 48.3 sq.ft. grate area, 25.5"x28" cylinders, 199 psi boiler pressure, and weighed 93.1 tons.
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Parowóz towarowy Ty23-273 wyprodukowany w 1928 r. w Warszawskiej Spółce Akcyjnej Budowy Parowozów. W służbie do 1980 r., obecnie remontowany w Parowozowni Skierniewice.