Ty4

Ty4

Parowóz serii 44 kolei niemieckiej
Lata budowy	1926 - 1943
Układ osi	1'E
Wymiary
Masa pustego parowozu	z tendrem: 130 250 kg bez tendra: 100 350 kg
Masa służbowa	z tendrem: 184 000 kg bez tendra: 109 800 kg
Długość	13 820 mm
Długość z tendrem	22 620 mm
Wysokość	4 550 mm
Średnica kół napędnych	1 400 mm
Średnica kół tocznych	850 mm
Napęd
Trakcja	parowa
Typ tendra	34D44
Ciśnienie w kotle	16 at
Powierzchnia przegrzewacza	100 m²
Powierzchnia rusztu	4,7 m²
Średnica cylindra	3 x 550 mm
Skok tłoka	660 mm
Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa	1405 kW (1910 KM)
Prędkość konstrukcyjna	80 km/h
Portal Transport szynowy

Ty4 – oznaczenie na PKP ciężkiego parowozu towarowego, 3 cylindrowego, niemieckiej serii 44.

Historia konstrukcji

Pierwszych 10 parowozów zbudowano w 1926 roku w celu eksploatacji próbnej i porównania z 2 cylindrowymi parowozami serii 43. Z uwagi na kryzys gospodarczy i powolne tempo dostosowania linii kolejowych do nacisku na oś 20 ton, z produkcją seryjną wstrzymano się do 1937 roku. W latach 1932-33 zbudowano 2 parowozy doświadczalne z silnikiem sprzężonym 4 cylindrowym i ciśnieniem kotłowym 25 atmosfer. Z powodu wysokich kosztów eksploatacji pochłaniających zyski z bardziej ekonomicznej części termodynamicznej parowozu ciśnienie kotłowe obniżono do 20 a w końcu do 16 atmosfer. Parowozy seryjne otrzymały kotły o zwiększonym z 14 do 16 atmosfer ciśnieniu, cylindry zmniejszono z 600 do 550 mm. Od parowozu 44 066 zmniejszono powierzchnię rusztu z 4,7 do 4,54 m². Po wybuchu II wojny światowej wzrosło zapotrzebowanie na ciężkie parowozy towarowe i produkcję serii 44 uruchomiono w większości niemieckich fabryk lokomotyw, a także w fabrykach austriackich, francuskich i polskich (Fablok pod niemiecką nazwą Oberschlesische Lokomotivfabrik Krenau – 145 parowozów). Od 1941 roku wprowadzano stopniowo liczne uproszczenia konstrukcji w celu oszczędności materiałów i robocizny. W sumie zbudowano 1735 parowozów dla kolei niemieckich (do 1944 roku) i dalsze 226 sztuk dla kolei francuskich, w latach 1944-46. Ostatnie 10 parowozów zmontowano w 1949 w NRD z kotłów dostarczonych przez duńską firmę Frichs do fabryki Borsiga w 1944 i znajdujących się tam części. Była to najdłużej budowana seria parowozów dla kolei niemieckich. Łącznie wyprodukowano 1989 lokomotyw.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej parowozy te znalazły się na sieci kolei RFN i NRD, Polski i Francji a od końca lat 50. Turcji. W 1949 roku liczba omawianych parowozów wyprodukowanych po wojnie i będących w posiadaniu kolei poszczególnych krajów wynosiła:

• DB (RFN) od września 1949: 1242 sztuki,
• DR (NRD): 335 sztuk,
• PKP (Polska): 67 - 140 sztuk (w zależności od źródeł),
• ČSD (Czechosłowacja): 3 sztuki,
• ÖBB (Austria): 11 sztuk,
• SNCF (Francja): 14 sztuk (zwanych we Francji serią 150X),
• SNCB (Belgia): 1 sztuka.

Informacje techniczne dotyczące eksploatacji parowozu w Polsce

PKP przejęło około 140 parowozów, numery nadano 132 a uruchomiono 127. Parowóz był bardzo mocny, dlatego używano go początkowo do obsługi najcięższych pociągów (rolę tę przejęły później Ty246 i Ty51).

Na PKP parowozy serii Ty4 otrzymały rury cyrkulacyjne w skrzyni ogniowej, w ramach napraw montowano spawane cylindry i składaną oś wykorbioną. Ich wadą był brak mechanicznego podajnika węgla co znacznie zwiększało obciążenie załogi. Na początku lat sześćdziesiątych demontowano podgrzewacze wody zasilającej systemu Knorra z pompą tłokową i zastępowano je inżektorem Metcalfe-Friedmanna na parę odlotową. W Polsce 67 parowozów przebudowano na opalanie mazutem, stacjonowały w parowozowniach Toruń i Zajączkowo Tczewskie. Ich służba na sieci PKP zakończyła się w 1979. Po pojawieniu się Ty246 i Ty51 parowozy Ty4 wykorzystywano do obsługi lżejszych pociągów i prac manewrowych. W Niemczech parowozy te jeździły do lat 80., niektóre przerobiono na opalanie mazutem. Ostatni NRD-owski parowóz serii 44 został wycofany dopiero w 1988 roku.

Zachowane egzemplarze serii 44

W Polsce nie zachował się ani jeden parowóz Ty4, który mógłby być eksponowany w muzeum. Ostatnie egzemplarze zostały zezłomowane i przetopione na początku lat 90. XX wieku.

Bibliografia

• P. Terczyński, R. Witkowski: Parowóz serii Ty4. "Świat Kolei" 4/2001.
• Sell H.: Starke Loks für schwere Züge - Die Baureihe 44 bei der DR. Eisenbahn-Bildarchiv, EK-Verlag, Freiburg, (2005).
• Konzelmann P.: "Die Baureihe 44", EK-Verlag, Freiburg (1981).
• Weisbrod M.: Die Baureihe 44. Hermann Merker Verlag, Fürstenfeldbruck, (1994).
• Weisbrod M., Brozeit W.: Die Lokomotiven der BR 44 – Ihr Weg durch sechs Jahrzehnte, Alba-Verlag, Düsseldorf, (1983)
• Weisbrod M., Brozeit W.: Baureihe 44. Transpress Verlag Berlin, (1983).