Tymon Terlecki
 | |
| Pełne imię i nazwisko | Tymon Tadeusz Julian Terlecki |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 10 sierpnia 1905 |
| Data i miejsce śmierci | 6 listopada 2000 |
| Zawód, zajęcie | krytyk literacki i teatralny |
| Odznaczenia | |
 | |
Tymon Terlecki (ur. 10 sierpnia 1905 w Przemyślu, zm. 6 listopada 2000 w Oksfordzie) – nestor polskiej literatury emigracyjnej, krytyk literacki i teatralny, eseista i organizator życia naukowego i literackiego w Wielkiej Brytanii oraz Stanach Zjednoczonych. Mąż Toli Korian (Antonina Terlecka).
Życiorys
Urodził się 10 sierpnia 1905 w Przemyślu, w rodzinie Adama i Heleny z Boranów[1]. Szkołę średnią ukończył we Lwowie, po czym podjął studia pod kierunkiem prof. Juliusza Kleinera na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza, zakończone w 1932 doktoratem. Kontynuował naukę w Paryżu jako stypendysta rządu francuskiego. Po powrocie, na zaproszenie Leona Schillera, wykładał historię i teorię teatru w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie. Po wybuchu II wojny światowej wstąpił do Armii Polskiej we Francji. Założył tygodnik „Polska Walcząca” i redagował go w Paryżu, następnie w Londynie. Był współredaktorem ważnego dla polskiej historii dzieła Straty Kultury Polskiej 1939–1944 wydanego w 1945 przez Książnicę Polską, prowadzoną w Glasgow przez Jadwigę Harasowską[2].
Po wojnie pozostał na emigracji. Mieszkał w Londynie, współpracował z paryską Kulturą. Laureat Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1953 roku[3]. W latach 1955–1957 i 1965 był przewodniczącym Związku Pisarzy na Obczyźnie. Współpracował z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa. Od 1964 mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Wykładał na Uniwersytecie w Chicago teorię literatury i teatru. Z tej uczelni na rok akademicki 1972/73 został przeniesiony na University of Illinois at Chicago[4]. Przełożył Ciemność w południe Koestlera. Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie i jego prezes 1980–81. Redaktor monumentalnej Literatury polskiej na obczyźnie w latach 1940–1960 wydanej w roku 1963.
Podpisał list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)[5]. W okresie PRL informacje na temat Tymona Terleckiego podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób z całkowitym zakazem publikacji. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały na liście autorów zakazanych jego nazwisko głosząc: "(...) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)"[6].
10 marca 1978 Tymon Terlecki i jego żona Antonina zostali odznaczeni przez Prezydenta RP na uchodźstwie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[7]. W 1991 został laureatem Nagrody im. Księdza Idziego Radziszewskiego za rok 1990 przyznawaną przez Towarzystwo Naukowe KUL[8].
Ważniejsze prace
- 1937 - Rodowód poetycki Ryszarda Berwińskiego
- 1951 - Teatr amatorski
- 1952 - Paryż
- 1957 - Krytyka personalistyczna
- 1958 - Egzystencjalizm chrześcijański
- 1961 - Książki, ludzie i kulisy
- 1962 - Pani Helena (o Modrzejewskiej), (wyd. Veritas, Londyn)
- 1984 - Rzeczy teatralne
- 1985 - Szukanie równowagi. Szkice literackie i publicystyczne, (wyd. Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn)
- 1999 - Spotkania ze swoimi. Redakcja naukowa Janusz Degler. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999.
- 2003 - Emigracja naszego czasu. ISBN 83-227-2063-7 (wyd. UMSC, Lublin)
- 2006 - Zaproszenie do podróży. Szkice o miastach i kulturach ISBN 83-7453-632-2, (wyd. Słowo/Obrazy Terytoria)
Przypisy
- ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 316. [dostęp 2021-11-19].
- ↑ Adam Ordęga, Tymon Terlecki (red.), Straty kultury polskiej 1939–1944, (Adam Ordęga był pseudonimem Jana Hulewicza), Glasgow: Książnica Polska, 1945, 2 t. (570; 560 s.)[1].
- ↑ Lista laureatów – 1951-2011
- ↑ O lwowianach, Lwowie, Małopolsce Wsch. i Wołyniu. „Biuletyn”. Nr 23, s. 55, Grudzień 1972. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 34.
- ↑ Tomasz Strzyżewski 2015 ↓, s. 88.
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 26, Nr 5 z 31 grudnia 1978.
- ↑ KUL - Uniwersytet - Nagroda im. Księdza Idziego Radziszewskiego, www.kul.pl [dostęp 2020-02-07] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-07].
Bibliografia
- Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 88. ISBN 978-83-61344-70-4.
Linki zewnętrzne
- Tymon Terlecki, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [online] [dostęp 2021-04-12]. Hasło zawiera dwa obszerne teksty – Milan Lesiak: Tymon Terlecki jako badacz teatru i Tymon Terlecki krytyk teatralny, oprac. Mariola Szydłowska – oraz obszerną bibliografię podmiotową i przedmiotową.
Media użyte na tej stronie
Photograph of Tymon Terlecki.