Tymowa (województwo małopolskie)
Artykuł | 49°51'15"N 20°38'00"E |
---|---|
- błąd | 39 m |
WD | 49°53'N, 20°37'E |
- błąd | 19482 m |
Odległość | 489 m |
wieś | |
![]() Kościół św. Mikołaja | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2011) | 1619[1] |
Strefa numeracyjna | 14 |
Kod pocztowy | 32-863[2] |
Tablice rejestracyjne | KBR |
SIMC | 0817244 |
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
![]() |
Tymowa – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Czchów.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnowskim. Integralne części miejscowości: Góry, Granice, Nagórze, Zadebrze, Zalesie, Zeliny[3].
Historia
Pierwszą wzmiankę o wsi Tymowa spotykamy u Jana Długosza w 1215 roku. Jest to wzmianka o wiosce, a nie parafii, która prawdopodobnie w tym czasie jeszcze nie istniała.
"Wincenty Kadłubek biskup krakowski, chcąc słynny i znakomity kościół krakowski za czasów swego biskupstwa świetniejszym jeszcze uczynić, naznaczył mu na codzienne potrzeby i wieczystym nadaniem odkazał jedenaście dziesięcin snopowych i siedem pieniężnych na wsiach koło miasteczka Czchowa położonych, a do stanu biskupiego należących. Żeby zaś nikt nie czynił wątpliwości, które to wsie do rzeczowych dziesięcin są obowiązane, wymieniam tu ich nazwiska: Gnojnik, Gothprzidowa, Tymowa i (....)"[4].
Tymowa istniała przed 1215 i należała do dóbr biskupa krakowskiego, który w owym roku oddał ją kapitule krakowskiej jako dziesięcinę snopową. Długosz opisuje Tymową jeszcze dwa razy[5]: "Naprzód powiada[6], że Wola Tymona, lub Tymowa, własność Nanayka Wielogłowskiego, miała 22 łany kmiece, sołtystwo i karczmę z rolą; powtórnie zaś[7], że było to 20 łanów kmiecych płacących dziesięciny wartości 15 do 20 grzywien kapitule krakowskiej. Sołtys z dwóch łanów dawał dziesięcinę wartości 2 grzywien proboszczowi."
W 1581 r. części wsi należały do: Jerzego, Kaspra i Wojciecha Wielgłowskich i Jana Jordana. We wszystkich częściach było 11 łanów kmiecych, 12 zagród z rolą, 5 zagród bez roli, 6 komór bez bydła oraz 9 ½ prętów roli[8].
Zabytki
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[9].
- cmentarz wojenny nr 298 z I wojny światowej,
- kościół parafialny pw. św. Mikołaja oraz dzwonnica.
Parafia powstała przypuszczalnie w 2. poł. XIII w. Pierwsza wzmianka pochodzi dopiero z 1325 roku[10]. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, znajdujemy jednak notę o wcześniejszym istnieniu tu świątyni: "Kościół drewniany, niewiadomej erekcyi, konsekrowany 1277 r. posiada metryki dopiero od r. 1784"[11]. Obecny kościół został zbudowany w 1764 r., a następnie w 1913 powiększony przez przedłużenie prezbiterium według projektu architekta Zygmunta Hendla[12]. Jest to kościół barokowy, drewniany, konstrukcji zrębowej, oszalowany. Trójnawowy, z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym przybudowane zostały zakrystia i skarbiec. Przy nawie od południa i zachodu niewielkie kruchty. Prezbiterium i nawa główna nakryte stropami płaskimi, w nawach kolebkowe odcinki wsparte na słupach. Otwór tęczy o łuku spłaszczonym z belką o ozdobnym wykroju. Na zewnątrz wokół ścian nawy otwarte soboty wsparte na profilowanych słupach, pomiędzy którymi nadwieszone dwułucza ze zwisami pośrodku. Dachy nad nawą i prezbiterium dwuspadowe, nad przybudówkami przy prezbiterium i sobotami pulpitowe. Nad nawą wieżyczka na sygnaturkę o barokowym kształcie z latarnią. Na drzwiach stare okucia ozdobne w typie gotyckim. Polichromia figuralna i ornamentalna z 1913. Ołtarz główny z 2. poł. XVIII w. z bramkami po bokach, w nim obrazy: w polu głównym św. Mikołaj, barokowy z XVIII w., w zwieńczeniu Święta Trójca, a w antependium św. Mikołaj ratujący skazańców, malowany na desce, barokowy. Ołtarze boczne z 2. poł. XVIII w. oraz jeden klasycystyczny XIX w., w nich obrazy: św. Anna, barokowy z 1769, św. Antoni, Matka Boska Bolesna, Chrystus Bolesny; wszystkie barokowe z 2. poł. XVIII w. Chrzcielnica kamienna, barokowa z XVIII wieku. Ambona rokokowa z obrazem św. Jana Chrzciciela z 1766 roku. Prospekt organowy rokokowy 2. poł. XVIII w. Kropielnica marmurowa z emblematem karmelitów, barokowa z XVII w., zapewne przeniesiona ze zburzonego kościoła karmelitów w Nowym Wiśniczu. Obraz św. Jana Nepomucena, barokowy z 1768 r. sygnowany: Andrzej Ryflarz. Rzeźbiona Grupa Ukrzyżowania na tęczy, rokokowa z 2. poł. XVIII w. W Muzeum Narodowym w Krakowie znajduje się pochodzący z kościoła w Tymowej obraz wykonany w warsztacie Marcina Czarnego, przedstawiający świętych: Mikołaja, Andrzeja i Katarzynę. Dzwonnica – wolnostojąca, murowana, otynkowana. Wzniesiona na przeł. XIX/XX w. w kształcie arkady na zawieszenie dzwonów. Trzy dzwony odlane w 1926 roku.
Inne zabytki
Dwór – murowany, parterowy, szerokofrontowy, częściowo podpiwniczony[13]. Obecnie mieści się tu siedziba Leśnictwa Tymowa oraz mieszkanie leśniczego. Zachował się drewniany spichlerz z poł. XIX wieku.
We wsi urodzili się
- W 1895 Michał Barwiołek – polski działacz niepodległościowy, uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej, chorąży Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari i ofiara zbrodni katyńskiej[14];
Przypisy
- ↑ Wieś Tymowa w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-07-04] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1323 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Historia Polski "Dzieła wszystkie", wyd. Przeździecki 1868 r. t.II. s. 190-191
- ↑ cyt za: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XII, s. 708. Dostęp: 8.07.2010
- ↑ Jan Długosz; Liber Beneficiorum, I s.175
- ↑ Jan Długosz; Liber Beneficiorum, II s.270
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XII, s. 708; Dostęp: 8.07.2010
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 .
- ↑ Tymowa, kościół św. Mikołaja. [dostęp 2010-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-26)].
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XII, s. 708. Dostęp.8.07.2010
- ↑ Cyt za: portalem "Tarnowskie kościoły". [dostęp 2010-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-26)].
- ↑ Dwór w Tymowej - historia i opis
- ↑ Tarczyński i in. 2000 ↓, s. 22.
Bibliografia
- Marek Tarczyński i inni, Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000, ISBN 83-905590-7-2 [dostęp 2016-04-20] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-01] .
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
wieś Tymowa