Typologia antycznej ceramiki greckiej

Fragment ekspozycji na Zamku w Gołuchowie

Schemat części typowej ateńskiej wazy, w tym przypadku krateru wolutowego

Typologia antycznej ceramiki greckiej – zróżnicowanie form naczyń wytwarzanych z gliny lub terakoty używanych w życiu codziennym, przy sprawowaniu funkcji religijnych i w obrzędach pogrzebowych w Starożytnej Grecji.

W Starożytnej Grecji wytwarzano z gliny nie tylko niewielkie przedmioty będące w użyciu przy jedzeniu i piciu, ale także wielkie kadzie, pojemniki, piece, sarkofagi, czajniki, wiadra, patelnie, moździerze do kruszenia, pojemniki na kosmetyki, zabawki, posągi, statuetki, ozdoby architektoniczne, lampy oraz przedmioty dekoracyjne. W handlu, rzemiośle i życiu publicznym funkcjonowały wytworzone z ceramiki: urny wyborcze, zegary wodne, miarki do płynów i substancji sypkich. W nagrodę dla zwycięzców igrzysk wręczono czarnofigurowe amfory panatenajskie. Obecnie historycy sztuki i archeolodzy więcej wiedzą o przedmiotach ceramicznych artystycznie wyszukanych, zapewne rzadszych w starożytności, które zachowały się w dobrym stanie w grobowcach, stanowiąc ich wyposażenie, niż o przedmiotach codziennego użytku, np. używanych do gotowania lub na targu^[1].

Ze względu na chronologię występowania poszczególnych typów dekoracji antyczną ceramikę grecką dzieli się na: geometryczną, orientalizującą, czarnofigurową, czerwonofigurową, białogruntowaną i późną^[2].

Formy ceramiki

Forma	Wykorzystanie	Rysunek	Zdjęcie	Uwagi do zdjęcia
Alabastron (Ἀλάβαστρον)	Naczynie na olejek lub pachnidło[3]			Alabastron attycki, ok. 470 p.n.e., Muzeum Narodowe w Warszawie
Amfora (Ἀμφορέας)	Do przewozu wina, oleju oraz substancji sypkich[4]			Amfora czerwonofigurowa, 520–510, Herakles i Atena, Staatliche Antikensammlungen
Amforiskos (Ἀμφορισκος)	Mała amfora na olejek zapachowy, z dwoma uchwytami[5][6]			Amforiskos czerwonofigurowy, młodzieniec siedzący z kobietą, ok. 425–400 p.n.e., Luwr
Amis (Ἀμίς)	Przenośny nocnik[7] w kształcie dzbanka z szerokim wylewem[6]			Nocnik ceramiczny dla dzieci, ok. VI w. p.n.e., Muzeum Agory w Atenach
Aryballos (Ἀρύβαλλος)	Małe naczynie (lub butelka) na olejek z wąską szyjką, używany przez atletów[8]			Aryballos, Pegaz, ok. 580 p.n.e., Staatliche Antikensammlungen
Askos (Ἀσκός)	Zamknięte naczynie z uchwytem na płyny, w formie kaczki głównie w VIII w. p.n.e., także ozdobne[9]			Płaski askos, V w. p.n.e., Muzeum Narodowe w Warszawie
Chous (Χους)	Mały, pękaty dzban na wino, ok. 3,28 litra[6][10]			Chous, ok. 420–400 p.n.e., Muzeum Brytyjskie
Chytra (Χύτρα)	Garniec do gotowania[6][11]			Chytra, ok. VI–IV w. p.n.e.
Dejnos, dinos (Δινος)	Misa z kulistym dnem do gotowania i mieszania wody z winem[12][13]			Dinos, ok. 625–600 p.n.e.
Eksaleiptron (Εξάλειπτρον)	Puszka na maść[14]			Attycki czarnofigurowy trójnożny eksaleiptron, ok. 580–570 p.n.e.
Eksaleiptron, koton (Εξάλειπτρον, κώθων)	Puszka na maść[6][14][15]			Eksaleiptron koryncki, ok. 550–500 p.n.e.
Epichysis (Επίχυσις)	Naczynie na cenne płyny, m.in. olejki lub wonności[16]			Epichysis, 325–300
Epinetron (Επίνητρον)	Naczynie używane w tkactwie, ochraniacz na kolano dla tkaczki[17][18]			Epinetron, ok. 450 p.n.e.
Eschara (Εσχάρα)	Terakotowa podstawa do rożna[19]			Eschara, ok. 375–325 p.n.e.
Fiale, fiala (Φιάλη)	Płaska miseczka używana podczas libacji do ofiarowywania cennych płynów, wonności lub wina na cześć bogów, także „phiale”[6][20][21][22]			Fiale z Cales, III w. p.n.e., Antikensammlung Kiel
Guttus (Γούτος)	Niewielkie naczynie na płyn[6][23][24]	typ klasyczny	(c) I, Sailko, CC BY-SA 3.0	Guttus, ok. 420–370 p.n.e.
Hydria (Ὑδρία)	Duży dzban na wodę o niskiej stopce i pękatym brzuścu[6][25]			Hydria, 550–500
Kados (Κάδος)	Naczynie do przechowywania płynów. Miało szeroki otwór i dwa pionowe ucha[6].
Kalathos (Κάλαθος)	Naczynia szeroko otwarte, służyło jako misa do mycia[6][26][27]			Kalathos, ok. 2. poł. X w. p.n.e.
Kalpis (Κάλπις)	Rodzaj ozdobnej hydrii, naczynie na wodę[6][28][29]			Kalpis z przedstawieniem Safony, ok. 510 p.n.e., Muzeum Narodowe w Warszawie
Kantaros (Κάνθαρος)	Kielichowate naczynie z szerokim otworem służące do picia, z dużymi uchwytami[30][31]			Kantaros, ok. 350–340 p.n.e.
Kernos (Κέρνος)	Naczynie z doczepionymi mniejszymi, licznymi zbiorniczkami, używane podczas obrzędów na oferty płynne, m.in. ku czci Reji, Demeter, Persefony, Kybele			Kernos, ok. 2000 p.n.e.
Kotyle (Κοτύλη)	Alternatywna nazwa dla skyfos[32]			Kubek kotyle z sową, V w. p.n.e., Muzeum Narodowe w Warszawie
Krater (Κρατήρ)	Wysokie naczynie z rozchylonym na zewnątrz wylewem do mieszania wina z wodą[33][34][35]	Krater wolutowy		Krater kielichowy czerwonofigurowy z końca IV w. p.n.e., Cabinet des Médailles
Krateriskos (Κρατηρίσκος)	Do przechowywania maści i olejków, używany w ceremoniach religijnych[36]			Krateriskos, XI w. p.n.e.
Kyatos, kyathos (Κύαθος)	Używany jako chochla lub czerpak[6][37]			Attycki czarnofigurowy kyathos, ok. 550–540 p.n.e.
Kyliks (Κύλιξ)	Najpopularniejszy rodzaj czarki/kubka używanego do picia[38][39]	Chalkidský kylix		Czarnofigurowy kyliks attycki, ok. 510–500 p.n.e., Muzeum Brytyjskie
Lagynos (Λάγυνος)	Do przechowywania wody lub wina (łac. lagoena)[6][40][41]			Lagynos z Cyrenajki, ok. 150–100 p.n.e.
Lakaina (Λάκαινα)	Głębokie naczynie do picia z dwoma poziomymi uchami przy dnie[6][42]			Lakońska lakaina, VI w. p.n.e., Metropolitan Museum of Art
Lebes (Λέβης)	Służył do celów toaletowych[6]			Lebes, VII w. p.n.e.
Lebes gamikos (Λέβης γαμικός)	Lebes z wiekiem, na stojaku lub cokole, używany w kąpieli weselnej[6][43]			Lebes gamikos, ok. 560–550 p.n.e.
Lekane (Λεκάνη)	Miska do mycia rąk z dwoma uchwytami, używana podczas spożywania posiłków[6][44]			Lekane, ok. 330 p.n.e.
Lekanis (Λεκανις)	Płytka miska z pokrywką i dwoma poziomymi uchwytami[44][45]			Attycki lekanis czerwonofigurowy, ok. 370–360 p.n.e.
Lekythos, lekyt (Λήκυθος)	Do przechowywania oliwy, również w użyciu toaletowym, od V w. p.n.e. także jako dar ofiarny (przy grobach i kapliczkach)[46]			Attycki lekythos czarnofigurowy, ok. 490 p.n.e.
Lopas (Λοπάς)	Płytka patelnia lub talerz do gotowania[6][47][48]			Lopas, VII–VI
Louterion (Λουτήριον)	Naczynie do mycia i kąpieli[6][49]			Attycki louterion czarnofigurowy, ok. 600–575 p.n.e.
Lutrofora albo Lutroforos (Λουτροφόρος)	Naczynie rytualne, używane na weselach i pogrzebach[50]			Lutrofora, ok. 330 p.n.e.
Lydion (Λύδιον)	Naczynie toaletowe służące do przechowywania maści zwanej bakkaris, produkowane w Lidii, na Sycylii, a także w Italii[6][51]			Joński lydion, ok. VI w. p.n.e.
Mastos (Μαστός)	Kubek w kształcie kobiecej piersi, używany do picia[6]			Czarnofigurowy mastos attycki, 520–510
Ojnochoe, oinochoe (Οινοχόη)	Do czerpania i nalewania wina, rzadziej wody[6][52]			Ojnochoe, ok. 625–600 p.n.e.
Olpe (ὄλπη)	Dzban na oliwę lub wino[6][53][54]			Olpe, ok. 540 p.n.e.
Oon (ὠόν)	naczynie w kształcie jaja, używane w obrzędach pogrzebowych[6][55]			Oon, V w. p.n.e.
Pelike (Πελίκη)	Do przechowywania płynów, także jako urna pogrzebowa[6][12][56]			Pelike, ok. 480–470 p.n.e.
Perirrhanterion (περιρραντήριον)	Okrągły, płytkie naczynie z wodą do rytualnego oczyszczenia, zwykle wykonany z kamienia, rzadziej z wypalonej gliny[6]			Kopia archaicznego perirrhanterionu, ok. VII w. p.n.e.
Phormiskos (Φορμίσκος)	Rytualny zraszacz do wody lub oleju, może grzechotka[6][57]			Phormiskos z okresu hellenistycznego.
Pinaks (πίναξ)	Tabliczka wotywna[58]			Czarnofigurowy pinaks attycki, scena z żałobnikami, ok. 560–550 p.n.e.
Pitos, pithos (Πίθος)	Wysokie naczynie zasobowe[59][60]			Pithos, Knossos, ok. 1500 p.n.e.
Plemochoe (Πλημοχόη)	Do przechowywania maści i olejków, używany w ceremoniach religijnych[6][61][62]; forma eksaleiptronu na stopce i z pokrywką			Plemochoe, ok. 550–525 p.n.e.
Psykter (Ψυκτήρ)	Naczynie umieszczone w kraterze, aby schłodzić wino[6][12]			Psykter, ok. 525–500 p.n.e.
Pyksis (Πυξίς)	Naczynie z przykrywką do przechowywania biżuterii i przyborów toaletowych[63]			Attycka pyksis czerwonofigurowa, ok. 470–460 p.n.e.
Ryton, rhyton (ῥυτόν)	Naczynie do picia, również przy rytualnych libacjach[12][64]			Attycki czerwonofigurowy ryton z głową barana, ok. 470–460 p.n.e.
Situla	Naczynie na wodę lub wino[6]			Apulijska situla czerwonofigurowa, ok. 350 p.n.e.
Skyfos (Σκύφος)	Naczynie służące do picia[12][65]			Skyfos, ok. 430–420 p.n.e.
Stamnos (Στάμνος)	Do mieszania wina i wody[12]			Attycki stamnos czerwonofigurowy, ok. 480–470 p.n.e.

Rodzaje i warianty

Alabastron

Alabastrony miały kształt gruszkowaty lub cylindryczny, wypukłe dno, niewielki otwór, szeroki płaski wylew. Posiadały niekiedy dwa uchwyty. w Egipcie wyrabiano je z alabastru, stąd nazwa. W Grecji w VII w. p.n.e. powszechne były w użyciu alabastrony korynckie w stylu orientalizującym^[66].

Rodzaje alabastronu

• 

  Alabastron późnohelladycki, ok. 1350 p.n.e.

• 

  Alabastron koryncki, ok. 615–600 p.n.e.

• 

  Alabastron attycki, ok. 480 p.n.e.

Amfora (rodzaje)

Amfora to większe naczynie ceramiczne o zwężonej szyi i z dwoma przeciwległymi pionowymi imadłami. W amforach przechowywano zarówno płyny (woda, wino) jak i towary sypkie, jak zboże^[4]. Wyróżnia się amfory brzuchate (wybrzuszone) i szyjowe, a od nich kolejne formy pochodne^[6].

Amfora brzuchata

Forma amfory brzuchatej pojawia się około 700 roku p.n.e. Ze względu na kształt amfory brzuchate dzieli się na: Typ A (ok. 550 p.n.e.), Typ B i Typ C. Niektórzy eksperci zaliczają do tej kategorii również amforę pelike, ale przeważa opinia, iż jest to w zasadzie osobna forma^[67].

• 

  Amfora brzuchata

• 
• 

  Typ A

• 

  Typ B

• 

  Typ C

Amfora szyjowa

U amfor szyjowych, występujących od ok. X w. p.n.e., szyja wyraźnie odcina się od brzuśca^[68].

• 

  Amfora szyjowa

• 

Amfora z końską głową

Istnieje ponad sto takich amfor namalowanych przez różnych artystów. Musiały pełnić specyficzną funkcję, która nie została jeszcze wyjaśniona^[69].

• 

  Amfora z końską głową

Pelike

Według większości ekspertów jest to osobna forma amfory. Pojawia się pod koniec VI w. p.n.e.^[67]

• 

  Pelike

• 

Inne kształty i typy

• 

  Typ: Amfora z uchwytem na brzuścu

• 

  Typ: Amfora z uchwytem na szyi

• 

  Typ: Shoulder-strap amfora

• 

  Typ: Panatenajska (wczesna)

• 
• 

  Typ: Panatenajska (późna)

• 

  Typ: Amfora nolańska

• 
• 

  Typ: Amfora nikostenejska

• 
• 

  Typ: Amfora tyrreńska

• 

  Typ: Amfora sznurowa

• 

  Typ: Amfora stożkowata

• 
• 

  Typ: Amfora południowoitalska

• 
• 

  Typ: Amfora transportowa

• 

Pitos

Osobna forma amfory. Pojawia się już w XV w. p.n.e.^[67]

• 

  Pitos

• 

Czasem do amfor zaliczane są też: lutrofora (rodzaj hydrii) oraz amforiskos.

• 

  Typ: Lutrofora

• 
• 

  Typ: Amforiskos

• 

Aryballos

Wyróżnia się kilka typów aryballosów, w zalezności od ich kształtu: aryballos koryncki kulisty, aryballos koryncki pierścieniowaty, Aryballos koryncki płaskodenny, aryballos attycki. Formą brzuśca zbliżony jest też lekyt aryballosowy^[6].

• 

  Aryballos koryncki kulisty

• 
• 

  Aryballos lakoński kulisty

• 

  Aryballos koryncki pierścieniowaty

• 

  Aryballos koryncki płaskodenny

• 

  Aryballos spiczasty

• 

  Aryballos attycki

• 

  Aryballos figuralny

Askos

Askosy pojawiły się ok. 480 r. p.n.e. Kształt umożliwia nalewania oleju cienką strugą przy lekkim przechyleniu^[70].

• 

  Zwykły askos

• 
• 

  Podwójny askos, czerwonofigurowy, attycki

• 

  Askos figuralny

Eksaleiptron

Dwa podstawowe typy (kształty) eksaleiptronu to: zwyczajny i trójnożny^[71]. Wyróżnia się formy: plemochoe (forma na stopce) oraz koton (forma bez stopki i pokrywki).

• 

  Eksaleiptron

• 
• 

  Eksaleiptron trójnożny

• 

Hydria

Dzban z trzema uchwytami używany do czerpania wody, jako urna popielnicowa i jako urna wyborcza^[72]. Wyróżnia się typ koryncki i attycki^[6]. Można upatrywać podobieństwa w wazach typu: kalpis oraz lutrofora.

• 

  Czarnofigurowa hydria attycka

• 
• 

  Kalpis

• 
• 

  Lutrofora

• 

Chytra

Chytra należała do pospolitej starożytnej greckiej ceramiki kuchennej, która charakteryzowała się doskonałą odpornością na ciepło. Ze znalezisk archeologicznych, głównie fragmentarycznych, z różnych regionów Grecji dowiadujemy się, że chytry wykonywano w różnych formach z gliny, na ogół brązowej do czerwonej, czasem szarej do brązowoszarej (w lokalnych wariantach, specyficznych dla miejsca produkcja). Możliwe, że każde greckie miasto miało własną produkcję, gdyż zapotrzebowanie na tego typu naczynia było duże. Według najbardziej rozpowszechnionych form wyróżnia się sześć typów chytry (1a, 1a1, 1b, 1c, 1d, 1e)^[73].

• 

  Typ 1a

• 

  (c) Hanay, CC BY-SA 3.0

  Typ 1a1

• 

  Typ 1a1

• 

  Typ 1b

• 

  Typ 1c

• 

  Typ 1c

• 

  Typ 1d

• 

  Typ 1d

• 

  Typ 1e

Kantaros

Kantaros ma kształt głębokiej miseczki, z pętlowymi uchwytami wychodzącymi z dołu korpusu naczynia i wystającymi wysoko ponad jego brzeg. Archeolodzy wyróżniają kilka typów kantarosu, w zależności od formy czary, występowania lub niewystępowania stopki itp. (typ A, B, C oraz D). Istniały również formy figuralne tego naczynia. W zależności od okresu powstania, mowa jest też o kantarosach czerwonofigurowych i czarnofigurowych^[74][75].

• 

  Kantaros typ A

• 
• 

  Kantaros typ B

• 
• 

  Kantaros typ C

• 
• 

  Kanthros typ D

• 
• 

  Kantaros, 1400 p.n.e.

• 

  Kantaros attycki, styl geometryczny, ok. 780 p.n.e.

• 

  Kantaros beocki, VI w. p.n.e.

• 

  Kantaros szkliwiony na czarno, ok. 300–200 p.n.e.

• 

  Kantaros attycki, ok. 480–460 p.n.e.

• 

  Kantaros figuralny z głową osła, ok. 520–500 p.n.e.

• 

  Kantaros z głową kobiety, ok. 510–500 p.n.e.

• 

  Kantaros z glazurą ołowianą (malarz Likiniusz), ok. 100–1 p.n.e.

Krater

Jako naczynie służące do mieszania wina z wodą, krater musiał być odpowiedniej wielkości. Wyróżnia się różne jego formy: dzwonowy, kielichowy, kolumienkowy, wolutowy^[6].

Formy podstawowe

• 

  Krater dzwonowaty (dzwonowy), attycki, ok. 430–420 p.n.e.

• 

  Krater kielichowaty (kielichowy), attycki, ok. 400–375 p.n.e.

• 

  Krater kolumienkowy, attycki, ok. 460 p.n.e.

• 

  Krater wolutowy, apulijski, ok. 330–320 p.n.e.

Inne kształty i typy

• 

  Dejnos na podstawce

• 
• 

  Typ: Dejnos baniasty

• 
• 

  Podstawka pod dejnos

• 

  Krater chalkidyjski

• 

  Krateriskos

• 

  (c) Jerónimo Roure Pérez, CC BY-SA 4.0

  Krater skyfosowy

• 

Kyliks

Kyliksy były płytkimi czarkami służącymi do picia wina, były jedną z najpopularniejszych form ceramiki od czasów mykeńskich do klasycznego okresu ateńskiego. Z pierwotnego kształtu miseczki w VI w. p.n.e. w Attyce przeszedł w formę na nóżce z szeroką podstawą (stopką)^[76][77]. Rozróżnia się szereg typów i form: typ Siana, typ Małych Mistrzów, typ Droop, typ Kassel, typ Gordion, typ Merrythought, kyliks bez nóżki, typ komastów oraz typ chalkidyzujący^[6].

• 

  Attycki typu A

• 
• 

  (c) Luis García, CC BY-SA 3.0

  Attycki typu B

• 

  Attycki typu C

• 

  Attycki w kształcie miseczki

• 
• 

  Attycki, typ komastów

• 
• 

  Attycki, typ Siana, typ A

• 

  Attycki, typ Siana, typ B

• 
• 

  Attycki (typ Małych Mistrzów), typ Droop

• 
• 

  Attycki (typ Małych Mistrzów), typ Kassel

• 
• 

  Attycki (typ Małych Mistrzów), typ Gordion

• 

  Attycki (typ Małych Mistrzów), typ Band

• 
• 

  Typ Merrythought

• 
• 

  Attycki, geometryczny, ok. 770 p.n.e.

• 

  Protoattycki na podstawie, ok. 715 p.n.e.

• 

  Kyliks bez nóżki

• 

  Typ chalkidyzujący

• 

Lebes gamikos

Weselny lebes w dwóch typach: z podstawą i bez podstawy. Rozróżnia się także formy czarnofigurowe i czerwonofigurowe.

• 

  Lebes gamikos

• 

  Attycki czarnofigurowy lebes gamikos, ok 520–510

• 

  Lebes gamikos

• 

  Czerwonofigurowy lebes gamikos, IV w. p.n.e.

Lekane

Wyróżnia się formy w zależności od głębokości naczynia i kształtu uchwytów^[78].

Formy podstawowe

• 

  Głęboka misa

• 

  Płytka misa, typ 1

• 

  Płytka misa, typ 2

• 

  Płytka misa, typ 3

Inne kształty i typy

• 

  Lekane beockie (typ 2)

• 

  Lekane beockie (typ 2)

• 

  Lekane beockie (typ 2)

• 

  Lekane beockie (typ 2)

• 

  (c) Jerónimo Roure Pérez, CC BY-SA 4.0

  Lekane apulijskie z pionowymi uchwytami

Lekyt

Wyróżnia się formy w zależności od kształtu – aryballosowy, attycki, typu Dejanira, żołędziowaty^[6] – i sposobu zdobienia.

• 

  Lekyt aryballosowy

• 
• 

  Lekyt attycki

• 
• 

  Lekyt typu Dejanira

• 
• 

  Lekyt beocki

• 

  Lekyt bez stopki

• 

  Lekyt żołędziowaty

• 
• 

  Lekyt czarnofigurowy, ok. 480 p.n.e.

• 

  Lekyt czerwonofigurowy, ok. 480–470 p.n.e.

• 

  Lekyt z białym tłem, ok. 420 p.n.e.

Lutrofora

Wyróżnia się typy w zależności od kształtu i miejsce wytworzenia.

Lutrofora attycka

• 

  Typ: protoattycki w kształcie amfory, ok. 680 p.n.e.

• 

  Typ: attycki niestandardowy w kształcie amfory, ok. 600 p.n.e.

• 

  Typ: attycki standardowy w kształcie amfory, ok. 500 p.n.e.

• 

  Typ: attycki standardowy w kształcie hydrii

Lutrofora apulijska

• 

  Typ: apulijski jajowaty, ok. 340 p.n.e.

• 

  Typ: apulijski cylindryczny z uchwytami

• 

  Typ: apulijski cylindryczny bez uchwytów

Mastos

Wyróżnia się typy w zależności od umiejscowienia uchwytów i „brodawki” lub ich braku. Mastoid ma uciętą, spłaszczoną podstawę.

• 

  Mastos czarnofigurowy z jednym poziomym i drugim pionowym uchwytem

• 
• 

  Attycki mastos czarnofigurowy z poziomymi uchwytami

• 
• 

  Polichromowany mastos ateński bez uchwytów

• 

  Mastoid czarnofigurowy z uchwytami

• 

  Attycki mastoid czarnofigurowy bez uchwytów

Ojnochoe

Wyróżnia się typy ze względu na miejsce wytworzenia, formę naczynia oraz wylewu. Brytyjski archeolog John Davidson Beazley wyróżnił dziesięć typów attyckich ojnochoe^[a].

Ojnochoe attyckie

• 

  Typ 1

• 
• 

  Typ 2

• 
• 

  Typ 3, Chous (χοῦς)

• 
• 

  Typ 4

• 
• 

  Typ 5a

• 
• 

  Typ 5b

• 
• 

  Typ 6

• 

  Typ 7

• 
• 

  Typ 8a

• 
• 

  Typ 8b

• 

  Typ 8c

• 

  Typ 9

• 
• 

  Typ 10

• 

  Olpe (ολπη)

• 
• 

  Ojnochoe geometryczne typu A, ok. 750 p.n.e.

• 

  Ojnochoe geometryczne typu B, ok. 700 p.n.e.

• 

  Ojnochoe z przykrywką, ok. 730 p.n.e.

• 

  Ojnochoe orientalizujące, ok. 680 p.n.e.

Ojnochoe korynckie

• 

  Koryncka ojnochoe, ok. 625 p.n.e.

• 

  Późnokoryncka ojnochoe, ok. 425 p.n.e.

• 

  Koryncka olpe (ολπη)

Inne kształty i typy

• 

  Minojska ojnochoe, ok. XV w. p.n.e.

• 

  Ojnochoe w stylu orientalizującym, ok. 625 p.n.e.

• 

  Apulijska ojnochoe, ok. 300–275 p.n.e.

• 

  Atycka ojnochoe czerwonofigurowa Eutymidesa, ok. 520–510 p.n.e.

• 

  Ojnochoe figuralna, VII w. p.n.e.

• 

  Ojnochoe figuralna, 450–400

Pinaks

Rozróżnia się typy ze względu na przeznaczenie i wielkość.

• 

  Typ: nagrobny

• 

  Typ: nagrobny

• 

  Typ: wotywny duży

• 

  Typ: wotywny mały

Psykter

Znane są dwa typy psykterów.

• 

  Attycki psykter czarnofigurowy, ok. 525–500 p.n.e.

• 

  Typ A

• 

  Psykter czarnofigurowy, typ B

• 

  Chalcydzki psykter-amfora, ok. 540 p.n.e.

• 

  Psykter-amfora

Pyksis

Wyróżnia się typy w oparciu o formę, miejsce pochodzenia, posiadanie lub brak uchwytów^[6].

Pyksis attycka

• 

  Typ A

• 
• 

  Typ B

• 
• 

  Typ C

• 
• 

  Typ D

• 
• 

  Pyksis w typie Nikostenesa

• 

  W stylu geometrycznym, ok. VIII w. p.n.e.

Pyksis koryncki

• 

  Pyksis koryncka

Inne kształty i typy

• 

  Pyksis trójnożna

• 
• 

  Pyksis czworonożna

• 

  Pyksis w formie skrzynki

• 

  Pyksis okrągła

• 

  Pyksis kulista

• 

  Pyksis spiczasta

• 

  Pyksis z imadłami

• 

  Pyksis na stopce z imadłami

Ryton

Rytony miały najróżniejsze kształty, charakterystyczne były rytony zoomorficzne.

• 

  Ryton attycki czerwonofigurowy, ok. 470–460 p.n.e.

• 

  Klasyczny ryton figuralny (w formie byczej głowy)

• 

  Ryton mykeński (w formie jelenia), cca 1600 pred Kr.

• 

  Ryton w formie jeża

• 

  Ryton etruski, IV w. p.n.e.

• 

  Ryton w formie głowy

• 

  Ryton gruszkowatego kształtu

• 

  Ryton mykeński (strusie jajo zdobione złotem), ok. 1400 p.n.e.

• 

  Ryton owalny

• 

  Ryton minojski, ok. 1550–1450 p.n.e.

• 

  Ryton w formie jaja

• 

  Ryton stożkowy, ok. XVI w. p.n.e

• 

  Ryton stożkowaty

• 

  Ryton mykeński, ok. 1300–1200 p.n.e.

• 

  Ryton w formie byczej głowy

• 

  Ryton irański, XI–IX w.

• 

  Ryton gruszkowatego kształtu

• 

  Ryton w formie pucharu

• 

  Ryton miseczkowaty

• 

  Ryton w kształcie hydrii z szeroką szyjką

Skyfos

Znane są liczne odmiany skyfosów, w zależności od miejsca i czasu wytworzenia, formy oraz zdobnictwa^[6].

Skyfos attycki

• 

  Skyfos protoattycki

• 

  Skyfos typu A

• 
• 

  Skyfos typu B

• 
• 

  Kyliks-skyfos

• 
• 

  (c) Jerónimo Roure Pérez, CC BY-SA 4.0

  Skyfos-krater

• 
• 

  Typ hermogenejski

• 
• 

  Skyfos typu Saint-Valentine

• 

  Skyfos typu Heron

• 

Skyfos koryncki

• 

  Skyfos koryncki, VIII w. p.n.e.

• Skyfos koryncki, VII w. p.n.e.

• 
• 

  Skyfos koryncki, V w. p.n.e.

Inne kształty i typy

• 

  Skyfos późnohelladzki, ok. 720 p.n.e.

• 

  Skyfos geometryczny, ok. 1200–1100 p.n.e.

• 

  Skyfos południowoitalski

Ceramika figuralna

• 

  Aryballos w formie sowy

• 

  Ryton w formie mężczyzny walczącego z krokodylem

• 

  Figuralne naczynie do picia

• 

  Ceramiczny delfin

• 

  Ryton

• 

  Guttus w formie szczypiec chomara

• 

  Kantaros

• 

  Thymiaterion^[b][79]

Pozostałe formy

• 

  Ceramiczny sarkofag

• 

  Obciążniki do krosien

• 

  Kości ceramiczne

• 

  Zegar wodny

• 

  Zabawki dla dzieci

• 

  Cypryjska lampka oliwna, V w. p.n.e.

• 

  Cypryjska lampka oliwna, IV w. p.n.e.

• 

  Lampka oliwna, III w. p.n.e.

• 

  Lampka oliwna, III–II w. p.n.e.

• 

  Cypryjska lampka oliwna, II w. p.n.e.

• 

  Lampki w kształcie jeży

• 

  Modele łodzi

• 

  Ceramiczna maska

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Mała Encyklopedia Kultury Antycznej. Zdzisław Piszczek (red.). Wyd. 2. Warszawa: PWN, 1966.

Ceramika starożytnej Grecji

Naczynia na wino	Amfora Chous Kantaros Kotyle Kyatos (kyathos) Kyliks Lakaina Mastos Ojnochoe (oinochoe) Olpe Pelike Psykter Ryton Skyfos
Naczynia na wodę	Amfora Hydria Hydriskos Kalpis Situla
Naczynia do mieszania	Dejnos (dinos) Krater
Do gotowania	Chytra Lebes
Zastawa stołowa	Talerz rybny
Na perfumy i olejki, weselne	Alabastron Amforiskos Aryballos Askos Eksaleiptron (plemochoe, koton) Lebes gamikos Lekyt Lutrofora (lutroforos) Lydion Pelike Pyksis
Ceramika rytualna	Kernos Lekyt Lutrofora (lutroforos) Fiale (patera)
Przechowywanie i inne	Amfora Chytra Kalatos Lebes Lekane Lekanis Pelike Pitos Situla Stamnos
Inne	Amis Epinetron Kaganek (lampka oliwna)
Techniki	Styl czerwonofigurowy Styl czarnofigurowy Styl geometryczny Styl kerczeński Ceramika białogruntowana Ceramika bilingwiczna Ceramika czarnopokostowana
Malarstwo wazowe	Amfora panatenajska Corpus Vasorum Antiquorum Hydrie Hadra Greccy malarze wazowi John D. Beazley Typologia