Typologia architektury mieszkaniowej

We współczesnej typologii architektury mieszkaniowej określa się następujące typy, w zależności od przestrzennego usytuowania mieszkań:

Budownictwo jednorodzinne

Dom jednorodzinny wolnostojący – w budynku jednorodzinnym można wyodrębnić maksymalnie dwa mieszkania. Jego bryła jest usytuowana niezależnie od pozostałej zabudowy, stanowiąc soliter
Dom jednorodzinny w zabudowie bliźniaczej – jedna ze ścian zewnętrznych budynku przylega do drugiego budynku, a pozostałe trzy elewacje usytuowane są swobodnie. Połowy budynku, niejako wbrew nazwie, niekoniecznie muszą być lustrzanym odbiciem.
Dom jednorodzinny w zabudowie szeregowej – dwie ściany zewnętrzne przylegają do sąsiednich budynków, na krańcach jedna, dwie stanowią przednią (wejściową) i tylną elewację, budynek dzieli działkę na dwie części; budynki szeregowe tworzą ciągi od trzech do kilkunastu obiektów.
Dom jednorodzinny w zabudowie atrialnej – w skrajnym przypadku nie posiada w ogóle elewacji zewnętrznych, doświetlony jest przez atrium; w umiarkowanej strefie klimatycznej budynki atrialne przylegają do sąsiednich dwiema lub trzema ścianami zewnętrznymi.
Zabudowa jednorodzinna grupowa (gniazdowa) - podobnie jak w zabudowie szeregowej budynki przylegają do siebie ścianami, jednak skupione są wokół wspólnego placu, który stanowi przestrzeń wspólną. Ważną rzeczą jest usytuowanie kuchni, której okno wychodzi zawsze na wspólny plac.

Przykłady w budownictwie jednorodzinnym

Dom wolnostojący:
USA
Dom bliźniaczy:
Lubeka, Niemcy
Domy szeregowe:
San Francisco, USA

Dom wolno stojący
Dom bliźniaczy
Zabudowa szeregowa
Zabudowa atrialna

Budownictwo wielorodzinne

W architekturze budynków wielorodzinnych (bloków mieszkalnych):

Punktowiec – budynek wielokondygnacyjny, w którym mieszkania skupione są wokół centralnego pionu komunikacyjnego, zawierającego co najmniej jedną klatkę schodową. Budynki punktowe bywają wieżowcami, lecz nie jest to wymóg konieczny dla zaliczenia do tego typu. Istotą tego rozwiązania jest zapewnienie oświetlenia mieszkań z co najmniej dwóch stron co zapewnia również przewietrzanie.
- Willa miejska – wariant punktowca, w którym na każdej kondygnacji znajduje się tylko jedno mieszkanie, zaś jego wyraz architektoniczny zbliża go do budynku jednorodzinnego
Zabudowa sekcyjna – budynek, w którym poszczególne dostępne z klatek schodowych jednostki zestawione są w ciąg, na każdej kondygnacji znajdują się dwa mieszkania z oknami wychodzącymi na obie zewnętrzne elewacje oraz ewentualnie dalsze mieszkania, oświetlone tylko z jednej strony. Taką formę posiada większość tzw. bloków mieszkalnych.
Korytarzowiec – budynek wielorodzinny, w którym mieszkania dostępne są z przebiegającego centralnie korytarza. Mieszkania te doświetlone są zatem jednostronnie lub posiadają układ split levels zapewniający dwustronne doświetlenie (np. w budynku mieszkalnym Le Corbusiera Unité d'Habitation w Marsylii).
Galeriowiec – mieszkania dostępne są z galerii, czyli otwartego ciągu komunikacyjnego, przebiegającego przed elewacją. Wzdłuż galerii sytuuje się zwykle pomieszczenia o podrzędnym charakterze. W krajach śródziemnomorskich, skąd wywodzi się ten typ, galerie sytuuje się od południa, natomiast w krajach położonych dalej na północ – wzdłuż elewacji północnych.
Tarasowiec – mieszkania wraz z tarasami wielkości samych mieszkań lub niewiele mniejszymi tworzą razem konstrukcję przypominającą piramidę i stworzoną aby zmaksymalizować nasłonecznienie tarasów oraz aby znaleźć miejsce na roślinność i duże mieszkania. Typ bloku mieszkalnego rozpowszechniony po wojnie w krajach Europy Zachodniej ale spotykany również lecz bardzo rzadko w niektórych krajach komunistycznych takich jak NRD jako skuteczne antidotum na problemy stypizowanego budownictwa wielkopłytowego takie jak negatywna ingerencja monotonnych, betonowych budynków w krajobraz i ciasne mieszkania^[1].

Poszczególne typy często tworzą formy pośrednie, np. budynki klatkowo–galeriowe.

Przykłady w budownictwie wielorodzinnym

Punktowiec:
J. Jarecki, Haperowiec w Katowicach
Zabudowa sekcyjna:
jeden z bloków na osiedlu Tysiąclecia na Chartowie w Poznaniu
Korytarzowiec:
Le Corbusier,
Jednostka mieszkalna w Marsylii
Galerowiec:
Jeden z budynków na osiedlu galeriowców na Komandorii w Poznaniu
Galeriowiec:
najdłuższy Falowiec przy ul. Obrońców Wybrzeża w Gdańsku
(w tle inny Falowiec)
Tarasowiec:
Terrassenhochhaus w Rostocku. Możliwość tworzenia ściany zieleni na budynku, a także sadzenia drzew na tarasach.