Tytanozaury

Tytanozaury

Titanosauria
Bonaparte & Coria, 1993
Okres istnienia: jura późna–kreda późna PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
(c) DiBgd, CC-BY-SA-3.0 Alamozaury
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
(bez rangi)	archozaury
(bez rangi)	Ornithodira
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	zauropodomorfy
Infrarząd	zauropody
(bez rangi)	tytanozaury

Tytanozaury (Titanosauria) – grupa zauropodów żyjących od późnej jury do końca kredy, obejmująca jedne z największych lądowych zwierząt w dziejach.

Morfologia

Tytanozaury miały stosunkowo małe głowy, nawet w porównaniu z innymi zauropodami, a przy tym szerokie, podobne do głów wielkich jurajskich dinozaurów, jak kamarazaur i brachiozaur, ale bardziej wydłużone. Nozdrza duże z wyrostkami kostnymi na nosie. Zęby małe o kształcie łyżkowatym lub kołkowatym.

Szyje stosunkowo krótkie jak na zauropody, ogon przypominał bat choć nie tak długi jak u diplodoków. Miednica szczuplejsza niż u innych zauropodów, obszar klatki piersiowej dużo szerszy dający im szeroką pozycję. Ichnoskamieniałości tytanozaurów są powszechniejsze niż innych zauropodów. Przednie kończyny były krępe, ale krótsze od tylnych. Kręgi były pełne w środku, podobnie jak u pierwotniejszych Saurischia. Kręgosłup elastyczniejszy, co prawdopodobnie dawało im większą zwinność od ich krewnych.

Z odciśniętych fragmentów skamieniałej skóry wiadomo, że była częściowo opancerzona, pokryta mozaiką małych jak koraliki łusek wokół większej kostnej płyty. Odkryto jeden gatunek pokryty kostnymi płytami, jak u ankylozaurów.

Choć niektóre osiągały ogromne rozmiary, inne były stosunkowo niewielkie. Występowały formy skarłowaciałe na odizolowanych stanowiskach – prawdopodobnie wynik specjacji allopatrycznej.

Odżywianie

Mamy pewne wskazówki co do diety dzięki odkryciu skamieniałych odchodów skojarzonych z późnokredowymi tytanozaurami, które zachowały się dzięki nasyceniu krzemionką fragmentów roślin. Odżywiały się sagowcami i drzewami iglastymi. Odkrycia opublikowane w 2005 ujawniły szeroki zakres roślin jednoliściennych włączając palmy i trawy (Poaceae), w tym przodków ryżu i bambusa^[1].

Gniazda

Gniazdo tytanozaurów odkryto w Auca Mahuevo, w argentyńskiej Patagonii. Nieduże jaja, około 11–12 cm średnicy, zawierały skamieniałe embriony, z odciskami skóry (brak śladów piór i skórnych wyrostków na kręgosłupach). Prawdopodobnie kilkaset samic saltazaurów wykopało gniazda i zniosło jaja, po czym przysypało ziemią i roślinami. Dowodzi to występowania zachowań stadnych, które – podobnie jak pancerze – pomagały zauropodom w obronie przed atakami dużych drapieżników, takich jak abelizaury.

Zasięg występowania

Tytanozaury były ostatnią liczną grupą zauropodów przed kredowym wymieraniem i ostatnimi wielkimi roślinożercami swoich czasów. Skamieniałości sugerują, że zastąpiły one inne zauropody, jak diplodoki i brachiozaury, które wymarły między późną jurą a środkiem kredy.

Rozprzestrzeniły się z południowego kontynentu Gondwany (Ameryka Południowa i Australia). Niekompletny kręg ogonowy z Wyspy Jamesa Rossa dowodzi, że w późnej kredzie tytanozaury zasiedlały również Antarktydę^[2]. W Ameryce Północnej jedynym przedstawicielem był alamozaur. W 2006 r. w Australii odkryto kości największego na tamte czasy dinozaura z grupy tytanozaurów – Australotitan cooperensis. Jego wysokość oszacowano na 5–6,5 m, a długość na 25–30 m.^[3]

Filogeneza

Kladogram tytanozaurów według Calvo et al., 2007^[4]

Kladogram tytanozaurów według Gonzáleza Riga i współpracowników, 2009^[6]

Kladogram tytanozaurów za: Gallina i Apesteguía (2011)^[7]

Alternatywny kladogram, powstały po usunięciu z macierzy danych rodzaju Antarctosaurus, za: Gallina i Apesteguía (2011)^[7]

Przypisy