Tytus Czyżewski

Tytus Czyżewski

Leon Chwistek: Portret Tytusa Czyżewskiego 1920
Data i miejsce urodzenia	28 grudnia 1880 Przyszowa
Data i miejsce śmierci	5 maja 1945 Kraków
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo, poezja
Epoka	formizm, futuryzm, prymitywizm

Tytus Czyżewski, Akt z kotem, 1920, Muzeum Narodowe w Warszawie

Tytus Czyżewski (ur. 28 grudnia 1880 w Przyszowej, zm. 5 maja 1945 w Krakowie) – polski malarz, poeta, krytyk sztuki, jeden z teoretyków formizmu.

Życiorys

Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Ukończył szkołę średnią w Nowym Sączu. W latach 1902–1907 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, m.in. pod kierunkiem Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego. W latach 1907–1909 i 1910–1912 kontynuował studia w Paryżu. Od 1911 jego prace uczestniczyły w Wystawach Niezależnych. W 1917 był współzałożycielem ugrupowania Ekspresjonistów Polskich, w roku 1919 przekształconego w grupę Formiści. Redagował pismo grupy zatytułowane „Formiści”. Był jednym z organizatorów klubów futurystycznych: Katarynka (1919) i Gałka Muszkatołowa (1921). Publikował wiersze w Jednodńuwce futurystuw.

W latach 1922–1925 pracował w polskiej ambasadzie w Paryżu. W tym czasie publikował m.in. w pismach „Zwrotnica” (korespondencje), „Epoka” (recenzje wystaw malarskich), „Almanach Nowej Sztuki”. W 1930 zamieszkał w Warszawie. Publikował w czasopismach „Głos Plastyków”, „L'Art Contemporain – Sztuka Współczesna”, „Kultura”, „Wiadomości Literackie”, „Kurier Polski”, „Prosto z Mostu”. W czasie okupacji przebywał w Warszawie. Pracował wtedy nad tomem poezji Antidotum, który został zniszczony podczas powstania warszawskiego. Po powstaniu zamieszkał w Krakowie, gdzie zmarł.

Tworzył kompozycje wielopłaszczyznowe o dynamicznych i zgeometryzowanych formach, nawiązujące do sztuki podhalańskiej, także portrety, martwe natury i pejzaże. W dorobku ma również wiersze początkowo pisane w stylu futuryzmu, potem stylizowane na ludowy prymitywizm (zbiór Pastorałki).

Dorobek pisarski

Poezje

• 1920 – Zielone Oko. Poezje formistyczne. Elektryczne wizje
• 1922 – Noc – dzień. Mechaniczny instynkt elektryczny
• 1925 – Pastorałki
• 1927 – Robespierre. Rapsod. Cinema. Od romantyzmu do cynizmu
• 1936 – Lajkonik w chmurach

Próby dramatyczne

• 1907 – Śmierć Fauna. Obrazek
• 1922 – Osioł i słońce w metamorfozie
• 1922 – Włamywacz z lepszego towarzystwa
• 1922 – Wąż, Orfeusz i Euridika

Inne

• 1928 – Władysław Ślewiński, Gebethner i Wolf, Warszawa (seria Monografje Artystyczne, t. 18)

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Kwiatkowski: Dwudziestolecie międzywojenne. Wyd. III - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 86, 106, 128, 382-384, 501-502, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13851-6.
• Grzegorz Gazda: Dwudziestolecie międzywojenne. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo / obraz terytoria; Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2008, s. 9, 114, 45-46. ISBN 978-83-7420-110-0.
• Tytus Czyżewski. [w:] Katalog Biblioteki Narodowej [on-line]. [dostęp 2020-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-18)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

• O Tytusie Czyżewskim na stronie Instytutu Adama Mickiewicza
• Prace Tytusa Czyżewskiego w krakowskiej Galerii Sztuki ATTIS
• Utwory Tytusa Czyżewskiego w bibliotece Polona