Ułęż

Ułęż

wieś
Pałac w Ułężu – obecna siedziba gminy
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	rycki
Gmina	Ułęż
Liczba ludności	1677
Strefa numeracyjna	81
Kod pocztowy	08-504[1]
Tablice rejestracyjne	LRY
SIMC	0392402
Położenie na mapie gminy Ułęż Ułęż
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ułęż
Położenie na mapie województwa lubelskiego Ułęż
Położenie na mapie powiatu ryckiego Ułęż
51°35′32″N 22°06′46″E/51,592222 22,112778

Ułęż – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie ryckim, w gminie Ułęż, na pograniczu Wysoczyzny Żelechowskiej i Pradoliny Wieprza. Historycznie położona w Ziemi Stężyckiej w Małopolsce. Ceniona miejscowość wypoczynkowa. Wieś o charakterze ulicówki. Praktycznie doszczętnie zniszczona przez pożar w 1955. Jedno z nielicznych ocalałych zabudowań znajduje się przy posesji nr 132 - słabo zachowany budynek parnika. Drogi gminne w bardzo dobrym stanie - zdecydowanie najlepszym w całym powiecie. Na terenie gminy znajduje się lotnisko "Ułęż" - częste miejsce zlotów i wyścigów motorowych. We wrześniu 1939 stacjonowały tu 211. i 212. eskadry bombowe.^[2]

Miejscowość jest siedzibą gminy Ułęż.

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Sobieszynie lub do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Żabiance.

Historia

Wzmiankę o miejscowości Ułężu można odnaleźć w "Kronice" Jana Długosza (1470-80 „Ulanze Primum”, „Ulanze Secundum”). W roku 1439 była ona własnością Stanisława Rogali.
W wieku XVI starosta stężycki Jacenty Bentkowski wybudował tu pierwszy dwór. Obecny pałac projektu Jakuba Kubickiego postawiono dla Jacka Bentkowskiego w pierwszej połowie wieku XIX. Stanowi on miniaturę warszawskiego Belwederu. Kolejnym właścicielem był Adam Cieciszowski - ojciec matki Henryka Sienkiewicza. Następnie pałac przeszedł w posiadanie rodziny Janickich. Ostatni właściciele Ułęża - Karol Meisner i Irena z Meisnerów Janicka - są pochowani na wzgórzu " Pięciu Figur" w centrum Ułęża. Po II wojnie światowej Ułęż znalazł się w powiecie garwolińskim (województwo warszawskie), zaś w roku 1954 w nowo utworzonym powiecie ryckim. W roku 1975, w wyniku reformy administracyjnej, zostaje włączony do tzw. „małego” województwa lubelskiego.

Części wsi Ułęż Górny i Ułęż Dolny ^[3][4]

U Długosza (1470-80) wsie występują jako „Ulanze Primum”, „Ulanze Secundum”. Następnie w roku 1475 „Vlesche”, 1529 „Vląży”, 1569 „Ulęże”, 1787 „Ułęże dolne”, „Ułęże”, 1827 „Ułęże dolne”,„ Ułęże górne” ^[5] dziś dwie części wsi Ułęż, 19 km na W od Kocka i tyleż na E od Dęblina, na prawym brzegu rzeki Wieprz, około 110 km na E od klasztoru świętokrzyskiego, 50 km na NE od Braciejowic.

Podległość administracyjna świecka i kościelna

• W roku 1569 i następnych powiat stężycki (Pawiński 332),
• od 1827 powiat żelechowski (Tabela II 249);
• W roku 1569 parafia Drążgów i Nowodwór (Pawiński 332), od roku 1787 Ułęż Dolny podlega parafii Drążgów, Ułęż Górny podlega parafii Żabianka (Spis II 144).

Wsie stanowią własność szlachecką co potwierdzają wypisy z XVI wiecznych ksiąg poborowych

• 1569 Lyeczki daje pobór z 3 łanów, a Mikołaj Kłoczowski z 1 i 14/2 łana, od 6 zagrodników i 1 komornika (Pawiński 332);

1787 Ułęż Dolny liczy 146 mieszkańców w tym 22 Żydów, Ułęż Górny - 246 mieszkańców w tym 17 Żydów (Spis I 421, 425; II 144);

1827 Ułęż Dolny ma 20 domów i 144 mieszkańców, Ułęż Górny ma 35 domów i 240 mieszkańców ^[6]

Mieszkańcy płacą dziesięciny początkowo dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego, następnie do plebana Drążgowa.

• 1470-80 wsie Ułęż Pierwszy i Ułęż Drugi wymienione bez opisu wśród wsi składających „ex antiquo” dziesięciny snopowe klasztorowi świętokrzyskiemu (Długosz L.B. t.III s.252)
• 1529 z całej wsi dziesięcina snopowa wartości 14 florenów należy do plebana Drążgowa (Liber Retaxationum s.418).

Pomnik poległych pilotów

Przy wjeździe do Ułęża od strony drogi numer 48 znajduje się tablica upamiętniająca dwóch poległych pilotów: ppor. pil. Zbigniewa Dobrzańskiego i kpr. pil. Lecha Kaczmarka. Ponieśli oni śmierć podczas Kampanii Wrześniowej 9.09.1939 roku rażeni z broni pokładowej wrogiego samolotu.

Mord Romów na lotnisku w Ułężu

W czasie drugiej wojny światowej, na terenie obecnego lotniska w Ułężu, Niemcy rozstrzelali członków romskiego taboru oskarżonych o kradzieże ryb z pobliskiego stawu. Prawdopodobnie egzekucja miała miejsce w maju 1940 roku. Wedle danych Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich na terenie Ułęża doszło do dwóch egzekucji: pierwszej w 1941 roku i drugiej w 1942 lub 1943 roku. W obu miało zginąć łącznie 41 osób: mężczyzn, kobiet i dzieci^[7].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• BIP Urzędu Gminy Ułęż. ulez.netbip.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-09)].