Uładzimir Hanczaryk

Uładzimir Hanczaryk

Уладзімір Іванавіч Ганчарык

Data i miejsce urodzenia	29 kwietnia 1940 Auhustowa, rejon łohojski
Deputowany do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji
Okres	od 9 stycznia 1996 do 9 stycznia 2001
Przynależność polityczna	bezpartyjny, bez frakcji
Następca	wybory nie odbyły się
Deputowany ludowy do Rady Najwyższej ZSRR XII kadencji
Okres	od 1989 do 1991
Deputowany ludowy do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR XI kadencji
Okres	od 1985 do 1990
Odznaczenia

Uładzimir Iwanawicz Hanczaryk (biał. Уладзімір Іванавіч Ганчарык^[a], ros. Владимир Иванович Гончарик, Władimir Iwanowicz Gonczarik, ur. 29 kwietnia 1940 w Auhustowie w rejonie łohojskim) – białoruski polityk, deputowany do białoruskiego i radzieckiego parlamentu, wspólny kandydat opozycji na urząd prezydenta Białorusi w wyborach 2001 roku; Kandydat nauk ekonomicznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora).

Życiorys

Młodość

Urodził się 29 kwietnia 1940 roku we wsi Auhustowa, w rejonie łohojskim obwodu mińskiego Białoruskiej SRR, ZSRR^[1]. Dokładna data urodzin nie jest pewna. Rodzice przyszłego polityka złożyli wniosek o zarejestrowanie narodzonego dziecka po zakończeniu wojny i nie pamiętali dnia narodzin syna. Rozważali 1 maja, ostatecznie podali dzień 29 kwietnia^[2].

Pierwsze lata życia Hanczaryk spędził w ziemiance. Po wojnie dostał się do łohojskiej szkoły, oddalonej od miejsca zamieszkania o 5 km. Za celujące wyniki w nauce został odznaczony srebrnym medalem (na świadectwie maturalnym miał same piątki i jedną czwórkę). Dobry stopień zdobył za wypracowanie na temat związany z partią komunistyczną, w którym słowo „komunistyczny” napisał dużą literą. Jak sam później wspominał, zbyt poważnie podchodził do panującego ustroju politycznego. Po szkole dostał się na studia rolnicze. Na ostatnim roku ożenił się z Lilią. Instytut ukończył z wyróżnieniem^[2].

Kariera

W 1961 roku ukończył Białoruski Państwowy Instytut Gospodarki Narodowej. W 1976 roku zrobił aspiranturę w Akademii Nauk Społecznych przy KC KPZR^[1] i uzyskał stopień kandydata nauk ekonomicznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora)^[3]. W latach 1961–1965 pracował jako ekonomista, zastępca p.o. głównego księgowego w sowchozie „10 lat BSRR” w rejonie lubańskim^[1].

Uładzimir Hanczaryk rozpoczął karierę polityczną, wstępując w 1964 roku do Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego^[3]. W latach 1965–1970 pracował jako I sekretarz Lubańskiego Komitetu Rejonowego Leninowskiego Komunistycznego Związku Młodzieży Białorusi. W latach 1970–1971 był instruktorem Mińskiego Komitetu Obwodowego Komunistycznej Partii Białorusi (KPB). W latach 1971–1973 pełnił funkcję II sekretarza Dzierżyńskiego Komitetu Rejonowego KPB. W latach 1976–1982^[1] pracował jako zastępca kierownika Wydziału Gospodarki Wiejskiej Mińskiego Komitetu Obwodowego KPB^[3] i I sekretarz Czerwieńskiego Komitetu Rejonowego KPB. W latach 1982–1984 był inspektorem i zastępcą kierownika Wydziału Organizacyjnego Komitetu Centralnego KPB. W latach 1984–1986 pełnił funkcję II sekretarza Mohylewskiego Komitetu Obwodowego KPB. W latach 1985–1990 był deputowanym ludowym do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR XI kadencji. W latach 1989–1991 był deputowanym ludowym do Rady Najwyższej ZSRR, w jej ostatniej i jedynej wybranej demokratycznie kadencji^[1].

W pierwszej turze wyborów parlamentarnych 14 maja 1995 roku został wybrany na deputowanego do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji z czerwieńskiego okręgu wyborczego nr 218^[4]. 9 stycznia 1996 roku został zaprzysiężony na deputowanego^[5]. Był pezpartyjny^[4], nie należał do żadnej z frakcji deputackich. Od 21 czerwca był członkiem delegacji Rady do Zgromadzenia Parlamentarnego Stowarzyszenia Białorusi i Rosji^[6]. 27 listopada 1996 roku, po dokonanej przez prezydenta Alaksandra Łukaszenkę kontrowersyjnej i częściowo nieuznanej międzynarodowo zmianie konstytucji, nie wszedł w skład utworzonej przez niego Izby Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi I kadencji^[1]. Zgodnie z Konstytucją Białorusi z 1994 roku jego mandat deputowanego do Rady Najwyższej zakończył się 9 stycznia 2001 roku; kolejne wybory do tego organu jednak nigdy się nie odbyły^[7].

Uładzimir Hanczaryk był aktywnym działaczem związków zawodowych. W 1986 roku został przewodniczącym Białoruskiej Krajowej Rady Związków Zawodowych, a następnie, w 1990 roku, przewodniczącym Federacji Związków Zawodowych Białoruskich^[1]. Związki zawodowe w ZSRR nie były popierane przez władze radzieckie. Działalność zrzeszonych robotników była pod kontrolą. W okresie pieriestrojki KPZR dążyła do wzmocnienia swojej pozycji politycznej. W objęciu w 1986 roku przez Hanczaryka funkcji kierowniczej BKRZ władze radzieckie upatrywały szansę na pozyskanie organizacji dla przywrócenia swojej pozycji w społeczeństwie. Hanczaryk nie wykorzystał możliwości przekształcenia radzieckiego modelu związków zawodowych w niezależną organizację, co przyczyniło się po upadku ZSRR do osłabienia związków i podporządkowania ich sformowanej w 1994 roku nowej władzy^[2].

22 grudnia 2001 roku zrezygnował z tej funkcji na rzecz stanowiska wiceprzewodniczącego i członka Komitetu Wykonawczego Powszechnej Konfederacji Związków Zawodowych, zrzeszającej tego typu organizacje z krajów Wspólnoty Niepodległych Państw^[8].

Wybory prezydenckie w 2001 roku

W wyniku porozumienia głównych ugrupowań białoruskiej opozycji demokratycznej, Uładzimir Hanczaryk został wybrany na jej wspólnego kandydata na prezydenta w wyborach 2001 roku. Decyzja ta zapadła 21 lipca 2001 roku na spotkaniu pięciu kandydatów na prezydenta – Uładzimira Hanczaryka, Siamiona Domasza, Siarhieja Kalakina, Pawła Kazłouskiego i Michaiła Czyhira. Zdecydowano także, że wszyscy kandydaci złożą wniosek o rejestrację na kandydata, na wypadek, gdyby Hanczaryk nie został zarejestrowany. W innym wypadku mieli wspierać jego kampanię i ostatecznie wycofać się^[9]. Hanczaryk został uznany za najlepszego kandydata m.in. dlatego, że nie był jednoznacznie kojarzony z opozycją. Zdaniem Marka Karpia z Ośrodka Studiów Wschodnich, w białoruskim społeczeństwie funkcjonował podświadomy podział na „dwór” i „lud”. Opozycja była przez znaczną część ludności postrzegana jako obcy ideowo, wywyższający się „dwór”, dlatego za właściwego kandydata uznano wywodzącego się ze wsi „człowieka z ludu”^[10]. Oczekiwano też, że w ten sposób uda się zaangażować białoruskie związki zawodowe w kampanię prezydencką po stronie opozycji^[11]. 18 czerwca 2001 roku obywatelska grupa inicjatywna na rzecz rejestracji Hanczaryka na kandydata na prezydenta została zarejestrowana przez Centralną Komisję Republiki Białorusi ds. Wyborów i Organizacji Referendów Republikańskich. 14 sierpnia ta sama Komisja zarejestrowała go jako kandydata, uznając za prawidłowe 121 041 podpisów poparcia^[3].

W lipcu 2001 roku, w wywiadzie dla rosyjskiej telewizji ORT, Hanczaryk ogłosił, że jest w posiadaniu dowodów potwierdzających odpowiedzialność białoruskich władz za zamordowanie szeregu osób związanych z opozycją, a którzy oficjalnie uznawani byli za zaginionych, m.in. Wiktara Hanczara, Juryja Zacharanki, Zmiciera Zawadskiego i Anatola Krasouskiego. Oświadczył także, że wysłał do Łukaszenki 33 strony kopii potwierdzających to dokumentów, m.in. fotografię pistoletu, który miał posłużyć za narzędzie zbrodni. Hanczaryk opublikował także w prasie list do prezydenta z apelem o jak najszybszą odpowiedź w tej sprawie^[11].

W czasie swojej kampanii wyborczej Hanczaryk spotykał się m.in. z mieszkańcami małych i średnich miast. 22 sierpnia brał udział w spotkaniu z górnikami z zakładów „Biełaruśkalij” w Soligorsku^[12]. 27 sierpnia odwiedził Borysów i Żodzino^[13]. Spotykał się także z przedstawicielami rosyjskich związków zawodowych^[11]. W jednym z artykułów prasowych autorstwa Siarhieja Hajdukiewicza Hanczaryk został nazwany komunistą i partyjnym kandydatem. Hajdukiewicz oskarżał Hanczaryka o to, że w celu wygrania wyborów zwrócił się o wsparcie do Federacji Rosyjskiej i do przedstawicieli władz białoruskich, popierających Łukaszenkę. Podczas kampanii zbyt mało uwagi poświęcił szerokiemu elektoratowi^[14].

Wśród pozostałych kandydatów opozycji, którzy zadeklarowali poparcie dla Hanczaryka, Komisja Wyborcza zarejestrowała Siamiona Domasza i Siarhieja Kalakina. 21 sierpnia 2001 roku, zgodnie z lipcowymi ustaleniami, Domasz zrezygnował z kandydowania na prezydenta i przekazał swoje poparcie na rzecz Hanczaryka^[15]. Kalakin, wbrew ustaleniom, nie zrezygnował i wziął udział w wyborach jako kandydat.

Według oficjalnych wyników wyborów prezydenckich 9 września 2001 roku, Uładzimir Hanczaryk zdobył 15,65% głosów, przegrywając tym samym z urzędującym prezydentem Alaksandrem Łukaszenką, który zdobył 76,65% głosów. Najlepszy wynik Hanczaryk uzyskał w mieście Mińsk – 30,5%, najgorszy w obwodzie homelskim – 8,34%^[16]. Wybory zostały uznane za niedemokratyczne przez szereg organizacji międzynarodowych^[17], jednak wśród przyczyn porażki kandydata opozycji wymienia się także jego brak charyzmy^[18].

Po wyborach

Po przegranych wyborach prezydenckich Hanczaryk udał się do Moskwy, gdzie pracował w Powszechnej Konfederacji Związków Zawodowych. Napisał w tym czasie dwie książki. Pierwsza dotyczyła związków zawodowych, druga jego działalności politycznej i białoruskich wyborów w 2001 i 2006 roku. Po kilku latach wrócił na Białoruś^[19]. Nie prowadzi aktywnej działalności politycznej, sporadycznie udziela się w życiu publicznym, jest zapraszany na uroczystości organizowane przez opozycję. W 2004 wziął udział w proteście, zorganizowanym w Mińsku, po ogłoszeniu wyroku Sądu Najwyższego w sprawie wypłaty przez gazetę Nasza Niwa wysokiej kompensacji pieniężnej (50 mln rubli białoruskich) redaktorowi telewizji białoruskiej BT, Jahorowi Rybakouowi^[20].

W czerwcu 2010 roku, w wywiadzie dla gazety Narodnaja Wola, wezwał opozycję do wyboru wspólnego kandydata w kolejnych wyborach prezydenckich. Jednocześnie wyraził swoje poparcie dla kandydatury Alaksandra Jaraszuka i Alaksandra Kazulina^[21].

Działalność polityczną Hanczaryka podsumował Juryj Chadyka, białoruski działacz publiczny i naukowiec, w wywiadzie dla gazety Narodnaja Wola:

Po przejściu na emeryturę Hanczaryk udziela wykładów i konsultacji, stara się zachować aktywny tryb życia^[19].

Odznaczenia

• Order Przyjaźni Narodów (ZSRR)^[1];
• Medal „Za pracowniczą dzielność” (ZSRR);
• Medal jubileuszowy „Za Dzielną Pracę. W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” (ZSRR)^[3].

Życie prywatne

Uładzimir Hanczaryk jest żonaty^[1], ma dwoje dzieci – syna Siarhieja i córkę Alenę^[3]. W 1995 roku mieszkał w Mińsku^[4].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś. ISBN 83-913780-0-4.
• Аляксандр Тамковіч. Уладзімір Ганчарык – адзіны кандыдат. „Nowy Czas”. Nr 2 (86), s. 4, 21–27 stycznia 2008. Red. nacz. Alena Anisim. Mińsk: Prywatne Unitarne Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Czas Nawinau”. ISSN 2218-2144 (biał.).