Ubuntu

Ubuntu

Rodzina systemów operacyjnych GNU/Linux
Interfejs użytkownika
Producent	Canonical Ltd. / Ubuntu Foundation
Architektura	AMD64, ARM, PowerPC, UltraSPARC[a], Smartfon[1], Telewizor LCD[2]
Pierwsze wydanie	4.10 Warty Warthog 20 października 2004; ponad 18 lat temu
Aktualna wersja	22.10 (20 października 2022) [±]
Jądro	monolityczne – Linux
Środowisko pracy	GNOME 2 (do wersji 10.10), Unity (od wersji 11.04 i 10.10 Netbook Edition do wersji 17.04), GNOME 3 (od wersji 17.10)
Licencja	GNU GPL
Typ pakietów	deb, snap
Wersja Live	dostępna
Ubuntu w serwisie distrowatch.com
Strona internetowa

Ubuntu – kompletna dystrybucja systemu operacyjnego GNU/Linux, przeznaczona głównie do zastosowań biurowych i domowych (ang. desktop). Powstała również wersja serwerowa oraz na netbooki. Rozwój tej ostatniej zakończył się w 2011 roku, gdyż zdecydowano o połączeniu wydań dla komputerów biurowych i domowych z wersją dla netbooków, jednocześnie dodając nową powłokę graficzną – Unity – będącą nakładką na popularnego GNOME.

Ubuntu opiera się na dystrybucji Debian (w wersji Sid) i jest rozwijane na serwisie Launchpad. Projekt sponsorowany jest przez przedsiębiorstwo Marka Shuttlewortha Canonical Ltd. oraz Ubuntu Foundation. Według sondaży online w 2012 Ubuntu był najpopularniejszą dystrybucją GNU/Linuksa na komputerach osobistych. Jednak Ubuntu jest również popularne na serwerach i w chmurze. Ubuntu wydawane jest w regularnych, sześciomiesięcznych odstępach czasowych.

Słowo ubuntu pochodzi z języków ludów Zulu i Xhosa zamieszkujących południową Afrykę i oznacza „człowieczeństwo wobec innych”. Głównym celem dystrybucji jest dostarczenie użytkownikom domowym kompletnego, otwartego systemu, który będzie łatwy w obsłudze oraz jednocześnie stabilny, niezawodny i nowoczesny.

Oprócz Ubuntu korzystającego ze środowiska GNOME z nakładką Unity istnieje kilka wariantów innych dystrybucji, które różnią się wykorzystywanym środowiskiem graficznym oraz podstawowym zestawem pakietów. Do najpopularniejszych z nich należą Kubuntu (korzysta ze środowiska KDE), Xubuntu (korzysta ze środowiska Xfce). Istnieją także: Lubuntu (środowisko LXDE (W starszych wersjach.) LXQT (W nowszych wersjach.) i Fluxbuntu (Fluxbox). Xubuntu, Lubuntu i Fluxbuntu to lżejsze pod względem zużycia zasobów sprzętowych alternatywy dla Ubuntu i Kubuntu.

Historia

Pierwotna nazwa projektu Ubuntu to no-name-yet.com^[3].

Pierwsze wydanie Ubuntu ukazało się 20 października 2004 jako tymczasowa odmiana dystrybucji Debian GNU/Linux. Jej początkowym celem było stworzenie własnego, sześciomiesięcznego cyklu wydawniczego. Projekt stopniowo ewoluował i uniezależniał się. W przeciwieństwie do innych dystrybucji opartych na Debianie, Ubuntu pozostało jednak wierne jego filozofii, która zakłada wykorzystanie wyłącznie wolnego oprogramowania. Dwie kolejne wersje, 5.04 „Hoary Hedgehog” (7 kwietnia 2005) i 5.10 „Breezy Badger” (13 października 2005), przyniosły systemowi sukces, jakiego nie spodziewali się sami jego autorzy, wyprzedzając popularnością m.in. Debiana, Fedorę i SuSE. Ponieważ interfejs Unity różni się od interfejsu GNOME, Canonical postanowił pozostawić do niego dostęp, jednak został on domyślnie usunięty w wersji 11.10. Canonical w 2014 roku zapowiedziało wejście na rynek smartfonów i tabletów. Mark Shuttleworth ogłosił plan, zgodnie z którym do końca 2015 roku Ubuntu miało posiadać 200 milionów użytkowników desktopów^[4]. 7 kwietnia 2017 roku na swoim koncie Google+ Mark Shuttleworth ogłosił porzucenie prac nad Ubuntu Touch, serwerem Mir i środowiskiem Unity oraz ustanowienie środowiska GNOME 3 jako domyślne od wersji Ubuntu 18.04 LTS^[5], która została wydana w 2018 roku. Wersja Ubuntu oznaczona numerem 17.10 (Artful Aardvark) nie posiada już środowiska Unity. Zostało ono porzucone na rzecz środowiska GNOME.

Cechy dystrybucji

• Ustawienia domyślne i wykrywanie sprzętu – instalacja i konfiguracja sprzętu odbywa się bez konieczności podejmowania działań ze strony użytkownika.
• Uproszczona administracja – uzyskana dzięki graficznym konfiguratorom, systemowi zarządzania oprogramowaniem apt-get oraz szerokiemu wykorzystaniu mechanizmu sudo (podobnie jak ma to miejsce w Mac OS X).
• Ubuntu domyślnie jest oparte na środowisku graficznym GNOME, natomiast od 11.04 oraz 10.10 Netbook Edition – dodatkowo powłoce Unity.
• Wsparcie dla osób niepełnosprawnych, internacjonalizacja (tłumaczenie) wszystkich komponentów dystrybucji.
• Centrum Oprogramowania Ubuntu – aplikacja domyślnie instalowana w systemie służąca do prostej instalacji programów.
• Wsparcie techniczne – Canonical za odpowiednią opłatą zapewnia 18-miesięczny okres wsparcia dla każdego z wydań (wydania LTS – ang. long-term support – wsparcie długoterminowe do 5 lat wsparcia dla poprawek bezpieczeństwa dla serwerów oraz dla instalacji biurowych).

Komponenty

Oprogramowanie wchodzące w skład Ubuntu zostało podzielone na cztery sekcje zwane komponentami. Celem takiego podziału jest oddzielenie od siebie aplikacji różniących się poziomem wsparcia ze strony Ubuntu oraz sposobem licencjonowania.

• Sekcja main to tylko te aplikacje, które spełniają wymagania licencyjne Ubuntu i są wspierane przez zespół projektu. Z założenia ma zawierać oprogramowanie najważniejsze z punktu widzenia użytkownika. Aplikacje wchodzące w skład tej sekcji posiadają pełne wsparcie ze strony Canonical.
• Sekcja restricted zawiera oprogramowanie niezbędne lub istotne dla pracy lub funkcjonalności systemu, lecz opublikowane na licencji niezgodnej z wymogami Ubuntu. Są to np. sterowniki kart graficznych.
• Sekcja universe obejmuje szeroki obszar oprogramowania, które posiada przyjazną licencję, lecz nie jest wspierane przez główny zespół Ubuntu. Wydzielenie tej sekcji wynika z tego, że Canonical Ltd. nie jest w stanie zapewnić pełnego wsparcia technicznego dla wszystkich programów. Pakiety znajdujące się w tej sekcji tworzone są przez podmioty niezależne od głównego zespołu Ubuntu.
• Sekcja multiverse zawiera oprogramowanie na licencji niezgodnej z wymogami Ubuntu i nie wspierane przez zespół Ubuntu.

Poza oficjalnymi sekcjami istnieje także sekcja backports, która zawiera wybrane pakiety z nowszych wersji dystrybucji.

Społeczność

Społeczność Ubuntu skupia się m.in. na forach, grupach dyskusyjnych oraz sieci IRC.

Animacja wyświetlana przy starcie systemu Ubuntu

Wszystkie oficjalne kanały sieci IRC Ubuntu znajdują się na serwerach sieci Freenode. Do największych należą kanały pomocy #ubuntu i #kubuntu. Prowadzone są również dyskusje dotyczące rozwoju dystrybucji i jej przyszłego kształtu (#ubuntu-devel, #ubuntu-meeting), użytkownicy chcący zgłosić błędy, mogą zrobić to na #ubuntu-bugs. Istnieje także kilkadziesiąt mniejszych kanałów, zazwyczaj będących kanałami regionalnymi lub poświęconymi ściśle określonym tematom. Polscy użytkownicy mogą uzyskać pomoc na kanale #ubuntu-pl.

Popularność

Ubuntu najprawdopodobniej jest najpopularniejszą na świecie dystrybucją systemu GNU/Linux i prawdopodobnie trzecim pod względem liczby użytkowników systemem (za Microsoft Windows i Apple Mac OS X). W 2010 wiadomo było, że liczba użytkowników systemu jest już dużo większa niż podawane osiem milionów^[6]. W kwietniu 2010 roku Canonical ogłosiło, że wersję testową ich systemu zainstalowało 12 milionów użytkowników (10.04 Beta 2).

Wymagania sprzętowe

Wymagania systemowe różnią się między różnymi wersjami Ubuntu. Dla głównej dystrybucji Ubuntu (w wersji 20.04.3 LTS) zalecane jest:^[7]

• Dwurdzeniowy procesor 2 GHz lub lepszy
• 4 GB RAM
• 25 GB wolnego miejsca (nie dotyczy Live CD)
• Karta graficzna obsługująca rozdzielczość przynajmniej 1024x768
• Port USB lub odtwarzacz DVD
• Dostęp do Internetu

Dla wolniejszych komputerów przeznaczane są inne wersje, jak Lubuntu czy Xubuntu.

Warianty

Kubuntu 19.04 "Disco Dingo"

Poza wiodącym Ubuntu, istnieje kilka innych wariantów dystrybucji, które różnią się podstawowym zestawem pakietów zamieszczonych na płycie instalacyjnej. Są one wydawane równocześnie z Ubuntu i podobnie jak pierwowzór korzystają z tych samych repozytoriów paczek i mieszczą się na jednej płycie CD.

Oficjalne

• Edubuntu – dystrybucja przeznaczona dla szkół, uczniów i nauczycieli. Edubuntu wykorzystuje środowisko GNOME, a także takie komponenty jak kdeedu (programy edukacyjne tworzone w ramach KDE), GCompris oraz pakiet LibreOffice^[8];
• Eeebuntu – wersja przeznaczona dla netbooków firmy ASUS z serii Eee PC.
• Gobuntu – całkowicie wolna odmiana Ubuntu;
• Kubuntu Netbook Remix – wersja przeznaczona dla netbooków ze środowiskiem graficznym KDE.
• Kubuntu – dystrybucja o podobnych założeniach co Ubuntu, oparta jednak na środowisku KDE^[9]
• Lubuntu – dystrybucja o podobnych założeniach co Ubuntu, oparta jednak na środowisku Lightweight X11 Desktop Environment LXDE^[10][11];
• LinuxFX - wersja ubuntu stworzona głównie dla portugalsko języcznych użytkowników na komputery PC, platformę ARM i Asus Tinker. Wyglądem i działaniem imituje Windows 10^[12].
• Mythbuntu^[13] – wersja dla komputerów typu HTPC;
• Ubuntu Touch – wersja przeznaczona dla telefonów, tabletów ARM i komputerów 2w1 z ekranem dotykowym.
• Ubuntu MATE - dystrybucja o podobnych założeniach co Ubuntu, korzystająca z interfejsu MATE opartego na GNOME 2.
• Ubuntu Budgie – dystrybucja o podobnych założeniach co Ubuntu, oparta jednak na środowisku Budgie.
• Ubuntu Enterprise Cloud – wydanie serwerowe skierowane do pracy w chmurze obliczeniowej;
• Ubuntu GNOME – edycja dystrybucji Ubuntu z domyślnie zaimplementowanym środowiskiem graficznym GNOME.
• Ubuntu Kylin – wersja ubuntu stworzona specjalnie dla chińskich użytkowników^[14].
• Ubuntu Netbook Remix – (obecnie Ubuntu Netbook Edition) odmiana Ubuntu przeznaczona dla urządzeń typu netbook^[15];
• Ubuntu Mobile Internet Device (MID) Edition^[16];
• Ubuntu Server Edition – przeznaczona dla serwerów poczty email, www, DNS, baz danych i wielu innych. W odróżnieniu od standardowego Ubuntu, Server Edition zajmuje mniej miejsca na płycie instalacyjnej oraz ma mniejsze wymagania systemowe (500 MB wolnego miejsca na dysku i 64 MB RAM). Instalacja odbywa się w trybie tekstowym^[17];
• Ubuntu Studio – (oficjalna od 10 maja 2007) odmiana przeznaczona specjalnie do zastosowań multimedialnych. Zawiera duży zbiór oprogramowania służącego do obróbki dźwięku, grafiki oraz wideo;
• Xubuntu — oparta na lekkim i szybkim środowisku graficznym Xfce. Xubuntu powstało z myślą o użytkownikach starszych komputerów; do sprawnego działania wystarczy procesor klasy Pentium II oraz 64 MB pamięci RAM. Jest stosunkowo młodą odmianą, pierwsze oficjalne wydanie ukazało się wraz z Ubuntu 6.06 LTS (czerwiec 2006)^[18];

Nieoficjalne

• Trisquel – dystrybucja GNU/Linux wyłącznie z wolnym oprogramowaniem oparta na Ubuntu.
• gOS – dystrybucja stworzona dla tanich komputerów początkowo sprzedawanych w amerykańskiej sieci handlowej Wal-Mart. Nazwa Dystybucji wywodzi się z gry słów Green OS. System jest zintegrowany z usługami Google poprzez technologię Mozilli – Prism. Aktualna wersja nazywa się gOS Gadgets 3.0.
• nUbuntu – jej główne zastosowanie to testowanie bezpieczeństwa komputerów pracujących w sieci. nUbuntu jest oparte na minimalistycznym środowisku Fluxbox, w jej skład wchodzą m.in. sniffery i skanery bezpieczeństwa.
• Ubuntu Christian Edition – chrześcijańska wersja Ubuntu. Oprócz elektronicznego Pisma Świętego zawiera m.in. oprogramowanie filtru rodzinnego pomocne w ochronie rodziny przed pornografią internetową.
• Ubuntu Satanic Edition – wersja posiadająca mroczny motyw pulpitu oraz ostry metalowy temat dźwiękowy.
• DellUbuntu – Ubuntu zmodyfikowane specjalnie do Laptopów firmy Dell bazująca na UNR
• Fluxbuntu – podobnie jak nUbuntu, oparte na lekkim menedżerze okien Fluxbox, jednak skierowane do zwykłych użytkowników. Ostatnia wydana stabilna wersja pochodzi z października 2007 roku, dystrybucja nie jest już rozwijana.
• Ubuntudde - Ubuntu wraz z środowiskiem graficznym deepin, strona internetowa
• Ubuntu Unity - najnowsza wersja Ubuntu wraz z środowiskiem Unity, strona internetowa

Nieoficjalne dystrybucje w fazie rozwoju

• EasyPeasy – dystrybucja przeznaczona do netbooków (głównie Eee PC i nie tylko) podobnie jak UNR.
• andLinux – dystrybucja uruchamiana bezpośrednio z poziomu systemu Windows.
• Elbuntu – wykorzystuje szybkie i jednocześnie atrakcyjne graficznie środowisko Enlightenment. Data wydania stabilnego Ebuntu jest uzależniona od postępu prac nad najnowszą wersją tego środowiska, jednak już teraz można wypróbować wersje livecd z instalatorem.
• Maryan Linux – nierozwijana^[19] dystrybucja używająca środowiska graficznego Enlightenment 17 jako domyślnego. Maryan Linux obsługuje także środowisko LXDE, a także menedżery okien Fluxbox oraz pekwm^[20]. Pierwsza i jedyna wersja Maryan Linuksa została wydana 18 lipca 2008 roku.
• Embedded Ubuntu – przeznaczone dla urządzeń przenośnych takich jak palmtopy, smartfony i telefony komórkowe nowej generacji.
• U-lite – wykorzystuje minimalistyczne środowisko LXDE
• Netrunner – dystrybucja bazująca na Ubuntu zawiera środowisko graficzne KDE
• Ubuntu Ultimate Edition – dopracowany Ubuntu ze zmienionym wyglądem
• Ubuntu GNOME Shell Remix – Ubuntu z domyślnym środowiskiem graficznym GNOME Shell (GNOME3)^[21]
• Mubuntu – modyfikacja Ubuntu ze środowiskiem graficznym MATE^[22].

Remiksy

Społeczność użytkowników tworzy też własne warianty dystrybucji zwane remiksami. Zazwyczaj mają one zmieniony domyślny język i dodane/usunięte niektóre pakiety – są z tego powodu bardziej przystosowane dla lokalnych społeczności. Często w takich dystrybucjach można spotkać kodeki nie umieszczone w standardowej wersji Ubuntu.

Dystrybucje pochodne

• Linux Mint – charakteryzuje się bardziej liberalnym podejściem do oprogramowania własnościowego.
• Elementary OS – posiada środowisko Pantheon, wyglądem przypominające Aqua z macOS.

Wydania

Nowe wersje dystrybucji Ubuntu ukazują się co pół roku. Każda z wersji posiada swój numer oraz nazwę kodową. Numer wersji jest datą jej wydania (według zapisu rok.miesiąc). Nazwy wydań składają się z epitetu, który określa nazwę zwierzęcia. Oba słowa rozpoczynają się od tej samej litery, a każde kolejne wydanie otrzymuje następną literę alfabetu. W przypadku nazw polskich remiksów przyjęło się dodatkowo, że zwierzę musi być ptakiem.

Poniżej przedstawiona jest tabela zawierająca podstawowe informacje o wydanych i planowanych wersjach Ubuntu.

Darmowe płyty

Firma Canonical oferowała darmowe płyty z Ubuntu i pokrywała koszty ich wysyłki – każdy mógł zamówić tłoczone płyty z Ubuntu i Kubuntu na stronach ShipIt Ubuntu^[70] oraz ShipIt Kubuntu^[71]. To właśnie między innymi dzięki temu Ubuntu zyskało sobie tak wielką popularność. Dawniej istniała także możliwość zamówienia Edubuntu^[72].

Zmiany

Wraz ze wzrostem zainteresowania systemem operacyjnym Ubuntu oraz programem ShipIt, firma Canonical, mając na uwadze koszty, z jakimi wiąże się dystrybucja darmowych płyt, wprowadziła pewne zmiany dotyczące wysyłki nośników. Od wydania 9.10 grupą docelową programu ShipIt stają się użytkownicy dopiero zaczynający prace z Ubuntu, w dalszej kolejności lokalne społeczności oraz użytkownicy mający wkład w rozwój systemu. Zwykli użytkownicy posiadający już konta w serwisie ShipIt i wcześniej korzystający z opcji wysyłki, nie będą mogli złożyć zamówienia na wydanie 9.10 i 10.04.^[73][74]

Kontrowersje

Ubuntu jest oskarżane o podkradanie deweloperów od innych dystrybucji GNU/Linuksa. Tego typu głosy pojawiały się w odpowiedzi na zatrudnianie przez Canonical Ltd. deweloperów-wolontariuszy Debiana. Część z nich porzuciło w ten sposób Debiana na rzecz Ubuntu. Poza tą sytuacją zarzuty te odrodziły się wraz z niefortunnym listem Marka Shuttlewortha – lidera Ubuntu na listę dyskusyjną deweloperów dystrybucji openSUSE, w którym zachęcał on ich do przyłączenia się do projektu Ubuntu^[75].

Galeria

Zobacz też

• wolne oprogramowanie
• porównanie dystrybucji Linuksa

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Ubuntu (ang.)
• Ubuntu Polska – strona wsparcia
• Lista remiksów Ubuntu
• Ubuntuguide – Pomoc instrukcji (nieoficjalna), wskazówki, FAQ i Software Guide
• Krotka prezentacja Ubuntu (pdf)