Uchwała Sejmu o detronizacji Mikołaja I

Uchwała Sejmu o detronizacji Mikołaja I
Ilustracja
Data wydania

25 stycznia 1831

Miejsce publikacji

Warszawa

Rodzaj aktu

uchwała

Przedmiot regulacji

prawo konstytucyjne

Status

nieobowiązujący

Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych
François de Villain, Detronizacja cara Mikołaja przez sejm 25 stycznia 1831
Pieczęć sekretariatu Izby Poselskiej Sejmu z powstania listopadowego

Uchwała Sejmu o detronizacji Mikołaja I – uchwała o detronizacji króla Polski Mikołaja I Romanowa (koronowanego w 1829) podjęta 25 stycznia 1831 przez Sejm Królestwa Polskiego[1] obradujący na Zamku Królewskim w Warszawie; tekst uchwały zredagował Julian Ursyn Niemcewicz[2].

Okoliczności uchwalenia

Po niepowodzeniu misji mediacyjnej księcia Franciszka Ksawerego Druckiego Lubeckiego wysłanej do Petersburga, doszło do zaostrzenia sytuacji politycznej. Generał Józef Chłopicki złożył władzę. 20 stycznia Sejm uznał powstanie za narodowe[3]. Na sile przybrała lewica[4]. 24 stycznia prasa warszawska opublikowała proklamację feldmarszałka Dybicza wzywającą do bezwarunkowego złożenia broni[5]. 25 stycznia zwołano tłumną demonstrację ku czci straconych dekabrystów. Pochód rozpoczął się na Uniwersytecie Warszawskim[6]; przemawiano na pl. Zamkowym, na wprost sejmu[4] obradującego pod przewodnictwem marszałka Władysława Tomasza Ostrowskiego. Pochód wywarł na posłach silne wrażenie[6]. W tym nastroju, na wniosek Romana Sołtyka parlament podjął jednomyślną uchwałę o złożeniu z polskiego tronu Mikołaja I[4]. Jednym z inspiratorów i pierwszym[7] sygnatariuszem był poseł z województwa krakowskiego Teodor Slaski. Gdy sekretarz Sejmu ogłosił, że nie wszyscy posłowie i senatorzy złożyli podpisy, Slaski zabrał głos i powiedział: Kto nie podpisze aktu zrzucenia z tronu, ma być uważany i obwołany za zdrajcę Ojczyzny[8].

Ignacy Prądzyński, który – jak zaznaczył – nie był uczestnikiem tego wydarzenia, nazwał je aktem prawdziwego szaleństwa. Zanotował, że nad nim nie dyskutowano i nie głosowano; zaproponowany przez jednego posła i poparty przez drugiego, został przyjęty oklaskami przez zapaleńców zajmujących miejsce na galerii, a milczenie innych posłów uznano za zgodę. Podpisywanie aktu wyjaśnia strachem o uznanie za zdradę w razie odmowy[9]. Według legendy, po jej przegłosowaniu książę Adam Jerzy Czartoryski miał głośno powiedzieć do marszałka Ostrowskiego i jego brata: „zgubiliście Polskę”; mimo tych słów Czartoryski złożył podpis pod uchwałą[10].

Artykuły Konstytucji Królestwa Polskiego (1815) nie przewidywały możliwości detronizacji monarchy ani zerwania polsko-rosyjskiej unii personalnej[1].

Postanowienia

Powołując się na łamanie swobód przyznanych narodowi polskiemu, sejm stwierdzał, że czuje się zwolniony od wierności panującemu. Uznał także, że dysponuje możliwością przekazania władzy królewskiej temu, kogo uzna za godnego i dającego gwarancję zachowania swobód.

Konsekwencje

29 stycznia sejm uchwalił ustawę o Rządzie Narodowym, któremu powierzył sprawowanie władzy królewskiej[11]. W ocenie Stefana Kieniewicza, wbrew swojej woli, klasa panująca, ulegając patriotycznym nastrojom, została wciągnięta do walki o niepodległość[4]. Miała ona kierować tą walką troszcząc się o to, by nie przerodziła się ona w rewolucję społeczną[4].

Symbolicznie uznaje się, iż od daty przyjęcia tej uchwały rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska 1831 roku.

W literaturze

Adam Mickiewicz napisał o tym w swoim wierszu Reduta Ordona (1832):

Mocarzu, jak Bóg silny, jak szatan złośliwy,
Gdy Turków za Bałkanem twoje straszą spiże,
Gdy poselstwo paryskie twoje stopy liże,
— Warszawa jedna twojej mocy się urąga,
Podnosi na cię rękę i koronę ściąga,
Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojej głowy,
Boś ją ukradł i skrwawił, synu Wasilowy!

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Lech Mażewski. Królestwo Polskie 1815–1874. Powstanie i upadek państwa. „Przegląd Sejmowy”. 2 (139). s. 51–73. 
  2. ↑ Maurycy Mochnacki: Powstanie narodu polskiego, w r. 1830 i 1831. T. 3. Berlin–Poznań: Księgarnia B. Behr’a, 1863, s. 214.
  3. ↑ Jerzy Topolski: Historia Polski. Warszawa-Kraków: Oficyna Wydawnicza Polczek, 1992, s. 224. ISBN 83-85272-05-4.
  4. ↑ a b c d e Stefan Kieniewicz: Historia Polski 1795-1918. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 103. ISBN 83-01-12137-8.
  5. ↑ Kronika powstań polskich 1794-1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 102. ISBN 83-86079-02-9.
  6. ↑ a b Kronika powstań polskich 1794-1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 103. ISBN 83-86079-02-9.
  7. ↑ Zob. reprodukcja oryginału aktu detronizacji w tym haśle.
  8. ↑ Dyarusz Sejmu z r. 183©—1831 wydał Michał Rostworowski, t. I: Od 18 grudnia 1830 do 8 lutego 1831. Kraków: Akademia Umiejętności i Towarzystwo Popierania Wydawnictw Akademii Umiejętności, 1907, s. 248.
  9. ↑ Ignacy Prądzyński: Pamiętnik historyczny i wojskowy o wojnie polsko-rosyjskiej w roku 1831. Kraków: 1894, s. 10-11.
  10. ↑ Maurycy Mochnacki, Powstanie narodu polskiego, w r. 1830 i 1831, W drukarni P. Baudouin, przy ulicy Mignon N. 2, 1834 [dostęp 2020-06-13] (pol.).
  11. ↑ Kronika powstań polskich 1794-1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 104. ISBN 83-86079-02-9.

Media użyte na tej stronie

Dethronisation of tsar Nikolay I 1831 in Poland.PNG
Detronizacja cara Mikołaja przez sejm 25 stycznia 1831.
Seal of the secretariat of the Chamber of Deputies of the Sejm of the November Uprising.jpg
Autor: image taken by Mathiasrex, Maciej Szczepańczyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Seal of the secretariat of the Chamber of Deputies of the Sejm of the November Uprising
Akt detronizacji Mikolaja.jpg
Uchwała sejmu o detronizacji Mikołaja I