Ucieczka z kina „Wolność”

Ucieczka z kina „Wolność” – polski komediodramat filmowy z elementami fantastycznymi z 1990 roku w reżyserii Wojciecha Marczewskiego, nakręcony na podstawie autorskiego scenariusza. Film jest rozrachunkiem z ostatnimi latami istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, widzianym oczyma cenzora Rabkiewicza (Janusz Gajos). Gdy na pokazie filmowym propagandowego filmu Jutrzenka w miejscowym kinie „Wolność” aktorzy widoczni na ekranie buntują się wobec fałszywego scenariusza i przemawiają do publiczności, Rabkiewicz zaczyna podważać sens swojego zawodu.

Fabuła

Akcja Ucieczki z kina „Wolność” toczy się u schyłku istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W niewymienionym z nazwy mieście główny cenzor Rabkiewicz (Janusz Gajos) otrzymuje wiadomość, iż w miejscowym kinie „Wolność” dochodzi do niepokojących wydarzeń podczas projekcji filmu Jutrzenka. W czasie seansu bohaterowie rozmawiają ze sobą o marnym scenariuszu, który został im przydzielony, a następnie wdają się w dyskusję z widzami o swoich problemach. Cenzor, dostrzegłszy, co się dzieje na ekranie, jest skonfundowany całą sytuacją. Dodatkowo słabnie, gdy spostrzega, że postacie z ekranu przemawiają również do niego. Tymczasem kino oblega tłum ludzi, w wyniku czego Rabkiewicz zleca wykupienie wszystkich seansów. Nawet jednak przy pustej widowni aktorzy nie godzą się grać swoich ról^[2].

Kiedy cenzor wraca, by odebrać płaszcz, który zostawił w kinie, jedna z bohaterek ekranowej Jutrzenki, Małgorzata, pyta go o przyczyny podjęcia się tej pracy, choć przedtem był on poetą i krytykiem teatralnym. W Rabkiewiczu wówczas dochodzi do powolnej przemiany. Gdy asystent cenzora pojawia się wraz z sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego, ten również okazuje oburzenie zaistniałą sytuacją. Wówczas asystent proponuje projekcję nowo przywiezionego filmu Purpurowa róża z Kairu, jednak w momencie zmiany taśmy dochodzi do nałożenia na siebie dwóch filmów, a główny bohater filmu Woody'ego Allena pojawia się w obecności postaci z Jutrzenki. W ataku furii sekretarz KW zleca spalenie taśmy. Rabkiewicz zdobywa się wówczas na bunt wobec przełożonego, ze słowami „Być świnią a być mordercą to zupełnie co innego” apelując o ocalenie postaci filmowych jako żywych ludzi. W proteście przechodzi na drugą stronę ekranu. Uciekłszy wraz z bohaterami Jutrzenki z ekranu, Rabkiewicz wyrusza na wędrówkę po dachach, jednak wówczas spotyka osoby, którym przedtem zniszczył życie w wyniku wycięcia scen z innych filmów^[2].

Obsada aktorska

Plenery

Film był kręcony w Łodzi. W pierwszych scenach filmu można rozpoznać wejście do kina „Włókniarz” (późniejsze kino „Capitol”). Cenzor mieszka w kamienicy Scheiblerów, leżącej u zbiegu ulic Piotrkowskiej i Próchnika, należącej niegdyś do jednego z największych łódzkich fabrykantów – Karola Scheiblera. Podczas sceny spotkania na dachu, w oddali można zobaczyć charakterystyczne budynki Textilimpexu, hoteli Savoy i Grand^[3]. Sceny filmu Jutrzenka (zbuntowani aktorzy) kręcone były we wnętrzach pałacu w Ciechanowcu.

Odbiór

Krzysztof Biedrzycki z pisma „Znak” ocenił Ucieczkę z kina „Wolność” jako: „Film mądry, o odpowiedzialności za epokę, o konsekwencjach odmowy, o cenie wolności i wiążących się z nią wyzwaniach: zdawało się, że otwierający nowy rozdział w dziejach kina, tymczasem był on zamknięciem wcześniejszych zmagań z PRL-em”^[4]. W opinii Barbary Gizy film „przedstawia codzienność w jej załamaniu ze względu na zaburzenie porządku logicznego, nawet racjonalnego, poprzez przemieszanie rzeczywistości świata przedstawionego w filmie oraz rzeczywistości sali kinowej z rzeczywistością końca lat osiemdziesiątych”^[5]. Giza interpretowała film jako przedstawienie „rytuału przejścia”, z jakim zmagał się naród polski w okresie transformacji: „obowiązujące do tej pory prawa, zasady, reguły, [...] ulegają zawieszeniu, całkowitemu przenicowaniu, ale nowe, które nadchodzi, także przecież jest wielkim znakiem zapytania, nie oznacza wprost czegoś doskonalszego, jednoznacznie pozytywnego”^[6]. Natasza Korczarowska-Różycka zauważyła jednocześnie, że Marczewski, „idąc śladami Andrzeja Munka (Eroica, a zwłaszcza Zezowate szczęście) podstawił społeczeństwu lustro, w którym odbiła się – zwielokrotniona przez 40 milionów obywateli PRL – twarz cenzora”^[7]. Piotr Kletowski rozpatrywał Ucieczkę z kina „Wolność” przede wszystkim jako „hołd dla kina jako sztuki, która – w sposób najbardziej dojmujący – wpływa na życie człowieka, widza kinematograficznego spektaklu”^[8].

Nagrody

Przypisy

Bibliografia

• ElżbietaE. Baniewicz ElżbietaE., Gajos, Warszawa: Wydawnictwo Marginesy, 2013 .

Linki zewnętrzne

• Ucieczka z kina „Wolność” w bazie IMDb (ang.)
• Ucieczka z kina „Wolność” w bazie Filmweb
• Ucieczka z kina „Wolność” w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Ucieczka z kina „Wolność” w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”