Uczep

Uczep
	; Morfologia (uczep zwisły)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	uczep
	Nazwa systematyczna
	Bidens L.; Sp. Pl. 831. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Bidens tripartita L.
Synonimy
	Adenolepis Less.; Campylotheca Cass.; Delucia DC.; Diodonta Nutt.; Dolichotheca Cass.; Edwarsia Neck.; Forbicina Ség.; Gemella Hill; Heliophthalmum Raf.; Kerneria Moench; Megalodonta Greene; Microlecane Sch.Bip. ex Benth. & Hook.f.; Pluridens Neck.; Prestinaria Sch.Bip. ex Hochst.;

Uczep trójlistkowy

Uczep amerykański

Kwiatostan Bidens triplinervia

Uczep (Bidens) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Liczba gatunków określana jest często na 150–250^[5]^[6], czasem nawet 340 gatunków^[7]. W bazie taksonomicznej Plants of the World online liczba zweryfikowanych gatunków określona jest na 221^[4]. Rośliny te występują na całym niemal świecie, z wyjątkiem obszarów o bardzo zimnym klimacie. Większość gatunków pochodzi z obszaru Meksyku i sąsiadujących rejonów obydwu Ameryk^[8]. W Polsce rośnie dziko 7 gatunków, z czego tylko dwa lub trzy są rodzime^[9].

Rośliny te często rosną w siedliskach wilgotnych, na brzegach wód, ale niektóre też na siedliskach bardzo suchych^[10].

Kilka gatunków bywa uprawianych jako ozdobne, zwłaszcza uczep zapaliczkowaty B. ferulaefolius. Niektóre wykorzystywane są lokalnie jako rośliny lecznicze. Liczne gatunki to uciążliwe chwasty i gatunki inwazyjne, zwłaszcza uczep owłosiony B. pilosa w strefie międzyzwrotnikowej (w ciągu roku może wytworzyć do czterech pokoleń, rozwijając na jednej roślinie 6 tys. owoców)^[7].

Rozmieszczenie geograficzne

Uczep zwisły

Uczep owłosiony

Rodzaj jest kosmopolityczny – ma zasięg obejmujący wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy, brak jego przedstawicieli lub występują tylko jako rośliny introdukowane na obszarach klimatu bardzo zimnego^[8] i na niektórych wyspach strefy tropikalnej (Madagaskar, Archipelag Malajski, Oceania)^[4]. Najbardziej zróżnicowany jest w strefie międzyzwrotnikowej obu kontynentów amerykańskich^[5], zwłaszcza w Meksyku^[7]. W Ameryce Północnej na północ od Meksyku obecnych jest 25 gatunków, w Afryce jest ich 63, w Europie rosną trzy gatunki rodzime i szereg introdukowanych^[7].

Gatunki rodzime we florze Polski^[9]

uczep trójlistkowy Bidens tripartita L.
uczep śląski Bidens radiata Thuill., syn. B. radiatus Thuill. – gatunek o niepewnym statusie we florze Polski^[9], zaliczany też do kenofitów^[11]
uczep zwisły Bidens cernua L., syn. B. cernuus L.

Gatunki introdukowane w Polsce^[9]

uczep amerykański Bidens frondosa L., syn. B. melanocarpus Wiegand – antropofit zadomowiony
uczep owłosiony Bidens pilosa L. – efemerofit
uczep zapaliczkowaty Bidens ferulaefolius (Jacq.) DC. – efemerofit
uczep zwodniczy Bidens connata H.L. Mühl., syn. B. connatus H.L. Mühl. – antropofit zadomowiony

Morfologia

Pokrój: Rośliny jednoroczne, byliny, krzewinki, krzewy^[8]^[7] do 1,5 m wysokości^[10] i pnącza^[7] osiągające do 4 m długości^[5]. Łodygi zwykle wzniesione, często silnie rozgałęzione na całej długości, czasem tylko w części szczytowej. Na przekroju okrągłe lub kanciaste, czasem kreskowane lub bruzdowane^[5].
Liście: Naprzeciwległe, rzadziej okółkowe, w górze pędu czasem skrętoległe. Osadzone na ogonkach lub siedzące. Blaszki nagie lub owłosione, pojedyncze, złożone lub pierzastowcinane lub klapowane, całobrzegie, ząbkowane, piłkowane^[5].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki lub główki. Okrywy półkuliste, dzwonkowate do walcowatych, o średnicy od 4 mm (rzadko mniejsze) do 12 mm (rzadko większe). Listki okrywy zwykle w dwóch rzędach, wolne lub zrośnięte u samej nasady, jajowate do lancetowatych, zielone do błoniastych i łuskowatych. Osadnik płaski lub lekko wypukły. Kwiaty wsparte są plewinkami płaskimi lub łódeczkowatymi, zwykle odpadającymi. Brzeżne, płonne kwiaty języczkowe w liczbie kilku do ponad 20, choć czasem też ich brak. Przeważnie są żółte, rzadko tylko pomarańczowe, białawe^[5] lub pupurowe^[8]. Kwiaty rurkowate liczne, obupłciowe, żółte lub pomarańczowe, rzadko białe lub różowe, o krótkiej rurce, i 5 trójkątnych łatkach^[5].
Owoce: Niełupki zwykle spłaszczone, nierówno 3–4-kanciaste, rzadziej niemal walcowate lub czterokanciaste o równych bokach, owłosionych lub nagich, często z zadziorkami lub sztywnymi włoskami na kantach. Puchu kielichowego brak lub trwały w postaci dwóch lub czterech ości pokrytych zadziorkowatymi ząbkami lub włoskami, rzadko nagimi^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, w obrębie której klasyfikowany jest do podrodziny Asteroideae i plemienia Coreopsideae^[12].

Wykaz gatunków^[4]

Bidens acrifolia Sherff
Bidens acuticaulis Sherff
Bidens aequisquama (Fernald) Sherff
Bidens alba (L.) DC.
Bidens amplectens Sherff
Bidens amplissima Greene
Bidens andicola Kunth
Bidens andongensis Hiern
Bidens andrei Sherff
Bidens angustissima Kunth
Bidens anthemoides Sherff
Bidens anthriscoides DC.
Bidens aoraiensis M.L.Grant
Bidens arenicola Sherff
Bidens aristosa (Michx.) Britton
Bidens asperata (Hutch. & Dalziel) Sherff
Bidens asymmetrica Sherff
Bidens aurea (Aiton) Sherff – uczep zapaliczkowaty
Bidens balsana Melchert
Bidens barteri (Oliv. & Hiern) T.G.J.Rayner
Bidens baumii Sherff
Bidens beckiana (F.Br.) Sherff
Bidens beckii Torr. ex Spreng.
Bidens bicolor Greenm.
Bidens bidentoides (Nutt.) Britton
Bidens bigelovii A.Gray
Bidens bipinnata L.
Bidens bipontina Sherff
Bidens biternata (Lour.) Merr. & Sherff
Bidens blakei (Sherff) Melchert
Bidens borianiana (Schweinf.) Cufod.
Bidens brandegeei Sherff
Bidens brasiliensis Sherff
Bidens buchneri Sherff
Bidens burundiensis M.Tadesse
Bidens cabopulmensis León de la Luz & B.L.Turner
Bidens campanulata Bringel & T.B.Cavalc.
Bidens camporum (Hutch.) Mesfin
Bidens campylotheca Sch.Bip.
Bidens carinata Cuf. ex Mesfin
Bidens cernua L. – uczep zwisły
Bidens cervicata Sherff
Bidens chiapensis Brandegee
Bidens chippii (M.B.Moss) Mesfin
Bidens chodatii Hassl.
Bidens chrysanthemifolia (Kunth) Sherff
Bidens cinerea Sherff
Bidens clarendonensis Britton
Bidens clavata Ballard
Bidens colimana Melchert
Bidens conjuncta Sherff
Bidens connata Muhl. ex Willd. – uczep zwodniczy
Bidens cordifolia Sch.Bip.
Bidens cordylocarpa (A.Gray) D.J.Crawford
Bidens cornuta Sherff
Bidens cosmoides Sherff
Bidens crocea Welw. ex O.Hoffm.
Bidens cronquistii (Sherff) Melchert
Bidens cynapiifolia Kunth
Bidens deltoidea J.W.Moore
Bidens discoidea Britton
Bidens diversa Sherff
Bidens domingensis O.E.Schulz
Bidens eatonii Fernald
Bidens edentula G.M.Barroso
Bidens ekmanii O.E.Schulz ex Urb.
Bidens elgonensis (Sherff) Agnew
Bidens elliotii Sherff
Bidens engleri O.E.Schulz
Bidens esmartinezii Villaseñor
Bidens evapelliana W.L.Wagner, J.R.Clark & Lorence
Bidens exigua Sherff
Bidens fischeri (O.Hoffm.) Sherff
Bidens fistulosa Sch.Bip. ex Baker
Bidens flabellata O.Hoffm.
Bidens flagellaris Baker
Bidens flagellata (Sherff) Mesfin
Bidens forbesii Sherff
Bidens frondosa L. – uczep amerykański
Bidens gardneri Baker
Bidens × garumnae Jeanj. & Debray
Bidens gentryi Sherff
Bidens ghedoensis Mesfin
Bidens glandulifera M.L.Grant
Bidens goiana B.L.Turner
Bidens gracillima Sherff
Bidens grantii Sherff
Bidens graveolens Mart.
Bidens gypsophila Miranda
Bidens hassleriana (Chodat) A.A.Sáenz
Bidens hawaiensis A.Gray
Bidens hendersonensis Sherff
Bidens henryi Sherff
Bidens herzogii (Sherff) D.J.N.Hind
Bidens heterodoxa Fernald & H.St.John
Bidens heterosperma A.Gray
Bidens hildebrandtii O.Hoffm.
Bidens hillebrandiana (Drake) O.Deg. ex Sherff
Bidens hintonii (Sherff) Melchert
Bidens holstii Sherff
Bidens holwayi Sherff & S.F.Blake
Bidens hyperborea Greene
Bidens insolita Sherff
Bidens isostigmatoides Sherff
Bidens kamerunensis Sherff
Bidens kamtschatica Vassilcz.
Bidens kilimandscharica (O.Hoffm.) Sherff
Bidens kirkii Sherff
Bidens laevis (L.) Britton, Sterns & Poggenb.
Bidens lantanoides A.Gray
Bidens lejolyana Lisowski
Bidens lemmonii A.Gray
Bidens leptocephala Sherff
Bidens leptophylla C.H.An
Bidens lineariloba Oliv.
Bidens longistyla C.R.Hart
Bidens macrocarpa Sherff
Bidens macroptera (Sch.Bip. ex Chiov.) Mesfin
Bidens magnifolia Sherff
Bidens malawiensis Mesfin
Bidens mandonii (Sherff) Cabrera
Bidens mannii T.G.J.Rayner
Bidens mathewsii Sherff
Bidens mauiensis Sherff
Bidens maximowicziana Oett.
Bidens melchertii B.L.Turner
Bidens menziesii Sherff
Bidens mesfinii Anderb.
Bidens mexicana Sherff
Bidens meyeri V.A.Funk & K.R.Wood
Bidens micrantha Gaudich.
Bidens microcephala W.L.Wagner, J.R.Clark & Lorence
Bidens microphylla Sherff
Bidens minensis Sherff
Bidens mitis Sherff
Bidens mollifolia Sherff
Bidens molokaiensis Sherff
Bidens monticola Poepp. & Endl.
Bidens mooreensis M.L.Grant
Bidens moorei Sherff
Bidens × multiceps Fassett
Bidens nana M.O.Dillon
Bidens negriana (Sherff) Cufod.
Bidens nobilioides Sherff
Bidens nudata Brandegee
Bidens oaxacana Melchert
Bidens oblonga (Sherff) Wild
Bidens occidentalis (Hutch. & Dalziel) Mesfin
Bidens ocellata (Greenm.) Melchert
Bidens ochracea Sherff
Bidens odora (Sherff) T.G.J.Rayner
Bidens oerstediana Sherff
Bidens oligantha Brandegee
Bidens oligoflora (Klatt) Wild
Bidens orofenensis M.L.Grant
Bidens ostruthioides (DC.) Sch.Bip.
Bidens pachyloma (Oliv. & Hiern) Cufod.
Bidens paniculata Hook. & Arn.
Bidens parviflora Willd.
Bidens pilosa L. – uczep owłosiony
Bidens pinnatipartita (O.Hoffm.) Wild
Bidens × polakii Velen.
Bidens polycephala Sch.Bip.
Bidens polylepis S.F.Blake
Bidens populifolia Sherff
Bidens prestinaria (Sch.Bip.) Cufod.
Bidens pringlei Greenm.
Bidens pseudalausensis Sherff
Bidens pseudocosmos Sherff
Bidens radiata Thuill. – uczep śląski
Bidens raiateensis J.W.Moore
Bidens reptans G.Don
Bidens riedelii Baker
Bidens riparia Kunth
Bidens rosemaniana B.L.Turner & Melchert
Bidens rostrata Melchert
Bidens rubicundula Sherff
Bidens rubifolia Kunth
Bidens rueppellii (Sch.Bip.) Sherff
Bidens ruyigiensis T.G.J.Rayner
Bidens saint-johniana Sherff
Bidens saltillensis Melchert
Bidens sambucifolia Cav.
Bidens sandvicensis Less.
Bidens schaffneri (A.Gray) Sherff
Bidens schimperi Sch.Bip. ex Walp.
Bidens segetum Mart. ex Colla
Bidens serboana B.L.Turner
Bidens serrulata (Poir.) Desf.
Bidens setigera (Sch.Bip.) Sherff
Bidens sharpii (Sherff) Melchert
Bidens shrevei Britton
Bidens sierra-leonensis Mesfin
Bidens simplicifolia C.H.Wright
Bidens societatis J.W.Moore
Bidens socorrensis Moran & G.A.Levin
Bidens somaliensis Sherff
Bidens steppia Sherff
Bidens steyermarkii Sherff
Bidens subalternans DC.
Bidens subspiralis McVaugh
Bidens taylorii Sherff
Bidens tenera O.E.Schulz
Bidens tenuisecta A.Gray
Bidens ternata (Chiov.) Sherff
Bidens tetraspinosa Majeed Kak & Javeid
Bidens torta Sherff
Bidens trelawniensis Proctor
Bidens trichosperma (Michx.) Britton
Bidens tripartita L. – uczep trójlistkowy
Bidens triplinervia Kunth
Bidens uapensis (F.Br.) Sherff
Bidens ugandensis Sherff
Bidens urceolata De Wild.
Bidens urophylla Sherff
Bidens valida Sherff
Bidens vulgata Greene
Bidens whytei Sherff
Bidens wichmanii W.L.Wagner, J.R.Clark & Lorence
Bidens wiebkei Sherff
Bidens woodii W.L.Wagner, J.R.Clark & Lorence
Bidens xanti (A.Gray) B.L.Turner
Bidens zairensis Lisowski
Bidens zavattarii Cufod.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].
↑ ^a ^b ^c ^d Bidens L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h John L. Strother, Ronald R. Weedon: Bidens Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-06].
↑ Bidens Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 112-113. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b ^c ^d GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c ^d ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 42, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 358. ISBN 0-333-74890-5.
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
↑ Genus Bidens L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-06].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].

[powo-4] Bidens L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-06].

[america-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h John L. Strother, Ronald R. Weedon: Bidens Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-06].

[china-6] Bidens Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-06].

[mabb-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 112-113. ISBN 978-1-107-11502-6.

[E-8] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[checklist-9] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 42, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips-10] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 358. ISBN 0-333-74890-5.

[Obce2012-11] B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.

[grin-12] Genus Bidens L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-06].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Uczep

Spis treści

Rozmieszczenie geograficzne

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie