Ugoda w Białej Cerkwi

Ugoda w Białej Cerkwi

Білоцерківський мирний договір

Data	28 września 1651
Miejsce	Biała Cerkiew
Przyczyna	powstanie Chmielnickiego, bitwa pod Białą Cerkwią
Terytorium	Ukraina
Strony traktatu
I Rzeczpospolita Kozacy zaporoscy
Przywódcy
Mikołaj Potocki Bohdan Chmielnicki

Ugoda w Białej Cerkwi (ukr. Білоцерківський мирний договір) – traktat między Rzecząpospolitą a Kozaczyzną, wymuszony na obu stronach powstaniem Chmielnickiego i bitwą pod Beresteczkiem. Polacy nie mieli możliwości całkowitego zduszenia powstania, Kozacy zaś potrzebowali miesięcy spokoju dla odbudowy sił.

Wkrótce po kolejnej bitwie, pod Białą Cerkwią, 28 września 1651 roku w tymże miasteczku Bohdan Chmielnicki i Mikołaj Potocki podpisali ugodę, zmniejszającą rejestr kozacki o połowę, do 20 tysięcy i zakazującą Kozakom przebywania poza królewszczyznami w województwem kijowskim, które jako jedyne już miało cieszyć się kozacką autonomią. Polscy magnaci i szlachta uzyskali prawo powrotu do swoich majątków. Chmielnicki obiecał zrezygnować z sojuszu z Chanatem Krymskim, jak również z prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej w ogóle. W kwestii wyznaniowej ugoda potwierdzała prawosławnym prawo do posiadania przez nich obiektów religijnych w Kijowie oraz, z drugiej strony, gwarantowała wolność wyznaniową dla ludności unickiej.

Ugoda okazała się krótkotrwała, nie zadowalałając żadnej ze stron. Szczególnie dotkliwą porażką była dla kozactwa, tracącego poprzedni stan posiadania uzyskany po ugodzie zborowskiej. Mający ratyfikować ugodę Sejm zwołany w początkach 1652 został zerwany przez posła upickiego Władysława Sicińskiego. Wiosną 1652 wojna została wznowiona, kończąc się dla armii koronnej klęską pod Batohem.

Bibliografia

• Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku Lublin 2000 Wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-85854-54-1, Wyd. II rozszerzone: Historia Ukrainy do 1795 roku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9
• Władysław Serczyk, Historia Ukrainy, wyd, 3 poprawione i uzupełnione Wrocław 2001, Wyd. Ossolineum ISBN 83-04-04530-3
• Władysław Serczyk, Na płonącej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny 1648-1651, Warszawa 1998, wyd. Książka i Wiedza, ISBN 83-05-12969-1