Nowe Zamki
 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Data założenia | 1561[1] | ||||
| Burmistrz | Otokar Klein[2] | ||||
| Powierzchnia | 72,56[3] km² | ||||
| Wysokość | 114[4] m n.p.m. | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość | |||||
| Nr kierunkowy | +421 35[4] | ||||
| Kod pocztowy | 940 01[4] | ||||
| Tablice rejestracyjne | NZ | ||||
Położenie na mapie kraju nitrzańskiego  | |||||
Położenie na mapie Słowacji  | |||||
 47°59′08″N 18°09′28″E/47,985556 18,157778 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Nowe Zamki (słow. Nové Zámky, niem. Neuhäus[e]l, węg. Érsekújvár, tur. Uyvar, łac. Novum Castrum) – miasto powiatowe na Słowacji, w kraju nitrzańskim; 39,6 tys. mieszkańców (2011).
Geografia
Miasto położone jest na obszarze Niziny Naddunajskiej, nad rzeką Nitra, na wysokości 119 m n.p.m. Leży w odległości około 100 km od Bratysławy i około 25 km od granicy z Węgrami. Jest ważnym węzłem komunikacyjnym południowej Słowacji.
Miasto znajduje się w strefie umiarkowanej klimatu kontynentalnego. Średnia temperatura roczna wynosi 9,7 °C, przy czym najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą 20,1 °C, a najzimniejszym styczeń: –1,8 °C. Średni opad roczny wynosi 556 mm[7].
Historia
Miasto posiada wyjątkową historię. Od drugiej połowy X wieku aż do roku 1918 należało (z niewielkimi przerwami) do Królestwa Węgier. W latach 1573–1581 zbudowano tu, na miejscu starszej osady, twierdzę mającą bronić Węgier przed najazdami Turków Osmańskich. Wokół twierdzy powstało miasto. W początkach XVII wieku zbudowano nową, potężną fortecę na planie gwiazdy, która była w owym czasie jedną z najnowocześniejszych budowli obronnych w Europie.
Turcy próbowali zdobywać ją sześciokrotnie, a udało im się to dopiero w 1663 roku. Była ośrodkiem administracyjnym tureckiego wilajetu – z podległymi sandżakami jak Litra, Leve, Novigrad, Holok, Bukabak i Şefradi (prawdopodobnie Šahy).
Słowackie powiedzenie „Stać jak Turek pod Nowymi Zamkami”, znaczy robić coś z poświęceniem i cierpliwością, co przypomina z jaką determinacją Turcy próbowali zdobyć twierdzę.
W roku 1685 odbiły ją siły cesarskie dowodzone przez Karola V, księcia Lotaryngii. W sześć lat później arcybiskup Ostrzyhomia nadał osadzie pod zamkiem prawa miejskie.
Miasto odgrywało ważną rolę w licznych antyhabsburskich powstaniach XVII wieku. Chcąc na przyszłość zapobiec temu, by forteca stawała się punktem oparcia dla kolejnych zrywów, cesarz Karol VI w roku 1724 kazał ją zburzyć.
Po upadku Austro-Węgier w roku 1918, miasto weszło w skład nowo powstałej Czechosłowacji. W rezultacie tzw. pierwszego arbitrażu wiedeńskiego należało od 1938 do 1945 roku do Węgier. W czasie II wojny światowej (w listopadzie 1944 i w marcu 1945[8]), miasto zostało poważnie zniszczone alianckimi bombardowaniami. W ich wyniku zginęło blisko 6500 osób, czyli około 40% populacji.
W 1935 roku w miejscowości powstał jeden z zakładów Baty.
Zabytki
Synagoga
Synagoga Česká Bašta wzniesiona została w połowie XIX wieku. Po renowacji w roku 1992 została zarejestrowana jako obiekt zabytkowy. Jest jedną z zaledwie czterech czynnych synagog na Słowacji (w miastach Bratysława, Koszyce, Bardejów i Nowe Zamki) i służy celom religijnym miejscowej społeczności żydowskiej.
Kościół i klasztor franciszkanów
Jest to wczesnobarokowa budowla z połowy XVII wieku, modernizowana i przebudowywana w XVIII i pod koniec XIX wieku.
Pomnik Antona Bernoláka
Brązowy pomnik, przedstawiający Bernoláka w pełnej postaci na czworokątnym postumencie, dzieło rzeźbiarza Jozefa Pospíšila, został odsłonięty w Nowych Zamkach 1937 r. Już jednak rok później został on dosłownie w przeddzień zajęcia miasta przez Węgrów zdemontowany i wywieziony do Żyliny. Na nowozamecki rynek wrócił w roku 1946. Dwadzieścia lat później został przeniesiony na tamtejszy Plac Bernoláka (słow. Bernolákovo námestie), by w roku 2005 wrócić ponownie na rynek (słow. Hlavné námestie)[9].
Demografia
Według spisu z roku 2001 miasto zamieszkiwało 42 262 osób, w tym 69,67% Słowaków, 27,52% Węgrów i innych. Jeśli chodzi o podział według wyznania najwięcej było katolików (71,72%), a ewangelicy stanowili 3,36% społeczności.
Porównanie wielkości grup etnicznych:
Gospodarka
W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, metalowy, spożywczy, materiałów budowlanych oraz skórzany[1].
Znane osobistości
- Johann Ludwig von Wolzogen, austriacki filozof i teolog działający w Polsce
- Anton Bernolák, lingwista
- Ferenc Helbing, artysta grafik
- Lajos Kassák, poeta
- Henrieta Nagyová, tenisistka
- Martina Suchá, tenisistka
- Martin Straňovský, piłkarz ręczny
Miasta partnerskie
Przypisy
- ↑ a b Nowe Zamki, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-02].
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-02]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce [om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter)]. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Príroda. [w:] Oficjalna strona internetowa miasta [on-line]. [dostęp 2017-11-02]. (słow.).
- ↑ Na dwa tygodnie przed wyzwoleniem.
- ↑ Bábik Ján: Vojenská i literárna pevnosť Nové Zámky, w:: „Krásy Slovenska” R. LXXXIX, nr 5-6/2012, s. 47–48.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Plan of fort in Neuhäusel (Nové Zámky, Érsekújvár, about 1680))
Flag of Nové Zámky
Autor: Bambaryla2, Licencja: CC BY-SA 4.0
Miedzioryt przedstawiający oblężenie twierdzy Nowe Zamki przez Turków w 1663 roku.
Autor: Caroig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Outline map of the Nitra Region, Slovakia, ready for the Geobox template, calibrated at en:Template:Geobox locator Nitra Region