Układ pozapiramidowy

Układ pozapiramidowy (układ podkorowy, układ ruchowy prążkowiowy, łac. systema extrapyramidale) wraz z układem piramidowym bierze udział w wykonywaniu przez organizm czynności ruchowej. Jeśli jednak układ piramidowy zajmuje się czynnościami, które wymagają od nas skupienia (np. nauka jazdy na rowerze, nauka pisania), to układ pozapiramidowy powoli przejmuje i automatyzuje czynności, które wcześniej były pod kontrolą układu piramidowego. Układ pozapiramidowy jest więc układem wspomagającym, odciążającym nas od skupiania się nad codziennymi czynnościami, umożliwiający nam pewną automatyzację. Współdziała w wyzwalaniu ruchów dowolnych i regulowaniu napięcia mięśni szkieletowych.

Anatomia

W układzie pozapiramidowym wyróżnia się następujące składowe anatomiczne[1][2]:

Połączenia tych struktur:

  • między korą nową a prążkowiem
  • między jądrem środkowo-pośrodkowym wzgórza a prążkowiem
  • między istotą czarną a prążkowiem
  • między prążkowiem a gałką bladą i częścią siatkowatą istoty czarnej
  • między jądrem niskowzgórzowym a gałką bladą i zwrotnie, między gałką bladą a jądrem niskowzgórzowym
  • między gałką bladą a jądrami wzgórza
  • między gałką bladą a jądrem konarowo-mostowym (informacje GABA-ergiczne)
  • między istotą czarną (częścią siatkowatą) a jądrami brzusznym bocznym i przyśrodkowym grzbietowym wzgórza
  • między jądrami wzgórza brzusznym bocznym i środkowo-pośrodkowym a korą ruchową (pole 4)
  • między jądrami wzgórza brzusznym przednim i brzusznym bocznym a korą przedruchową (pole 6)
  • między jądrami wzgórza brzusznym bocznym i brzusznym przednim a korą przedruchową (pole 6)
  • między jądrem konarowo-mostowym a gałką bladą i istotą czarną.

Patologia

Z dysfunkcją układu pozapiramidowego wiążą się następujące patologie:

Najważniejsze ruchy mimowolne w uszkodzeniu układu pozapiramidowego:

NazwaOpis
Ruchy pląsawicze (choreatyczne)szybkie, obszerne ruchy kończyn, grymasy twarzy, karykaturalnie naśladujące ruchy dowolne
Ruchy atetotycznepowolne ruchy palców rąk lub stóp, doprowadzające do niezwykłych ułożeń
Ruchy torsyjnepowolne, skręcające ruchy szyi lub tułowia
Ruchy baliczneobszerne, gwałtowne ruchy kończyn, zwykle połowicze (hemibalizm), o charakterze wyrzucania
Mioklonie (zrywania mięśniowe)krótkie, szybkie skurcze pojedynczych mięśni z niewielkim efektem ruchowym, przypominające efekt po podrażnieniu prądem elektrycznym
Drżenie (tremor)rytmiczne ruchy naprzemienne o niewielkiej zazwyczaj amplitudzie
Tikistereotypowe, krótkie ruchy określonej części ciała, np. wzruszanie ramieniem, mrużenie oka itp.

Przypisy

  1. A. Bochenek, M. Reicher: Anatomia człowieka. T. IV. Warszawa: PZWL, 1981, s. 382. ISBN 83-200-0368-7.
  2. Ryszard Podemski: Kompendium neurologii. Gdańsk: Via Medica, 2008, s. 23. ISBN 978-83-7555-054-2.

Bibliografia

  • Jądra podstawy i układ pozapiramidowy. W: James D. Fix: Neuroanatomia. Wrocław: Urban & Partner, 1997, s. 337–347. ISBN 83-85842-81-0.
  • Antoni Prusiński: Podstawy neurologii klinicznej. Warszawa: PZWL, 1977, s. 43.

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.