Ukraińscy oficerowie kontraktowi

Ukraińscy oficerowie kontraktowi - oficerowie narodowości ukraińskiej, nie posiadający obywatelstwa polskiego, służący w Wojsku Polskim w latach 1928-1939, jako oficerowie kontraktowi. Ich liczba nie przekraczała 40 osób.

Historia

Pierwsze próby zakontraktowania oficerów ukraińskich podjęto w 1921, kiedy to planowano utworzenie z formacji sojuszniczych (dotyczyło to głównie Ukraińców) dwóch pułków, i wcielenie ich do formacji ochrony granic. Projekt nie wszedł w życie z uwagi na podpisanie 7 października 1921 protokołu Dąbski-Karachan.

Kolejna próba została podjęta w 1923, w związku z pogłoskami o wybuchu nowej wojny polsko-sowieckiej. Jednak w związku z odejściem z życia politycznego Józefa Piłsudskiego, wejściem do rządu przedstawicieli Narodowej Demokracji oraz nieprzychylnym stanowiskiem szefów Sztabu Generalnego - Stanisława Szeptyckiego i Stanisława Hallera, starania te zakończyły się niepowodzeniem.

Jednak wskutek zawarcia sojuszu niemiecko-sowieckiego oraz powrotu Józefa Piłsudskiego do polityki, jesienią 1926 powrócono do negocjacji polsko-ukraińskich, i ustalono ponowne powołanie do służby czynnej w Armii URL pierwszych 34 oficerów. Dziewięciu z nich skierowano od razu do sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych Ukraińskiej Republiki Ludowej, z zadaniem przygotowania i koordynowania planów powstańczych przeciw Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Kolejnych dwudziestu pięciu oficerów skierowano do służby liniowej na podstawie indywidualnych kontraktów, w celu przeszkolenia, uzupełnienia wykształcenia wojskowego lub zdobycia doświadczenia w dowodzeniu na wyższym szczeblu.

Służba

Kandydatury oficerów nominowanych do służby kontraktowej w Wojsku Polskim były rozpatrywane przez Ukraińską Komendę Naczelną, kierowaną z reguły przez ministra spraw wojskowych URL, a mającą siedzibę w Warszawie przy ulicy Podwale 16/15. Rozpatrywaniem kandydatur zajmowała się komisja rekrutacyjna Komendy, w składzie: Andrij Liwicki, Wołodymyr Salśkyj, Pawło Szandruk, Wiktor Kuszcz, Marko Bezruczko, Wsewołod Zmijenko.

Zasady służby oficerów kontraktowych określał Rozkaz nr 1 i 2 do Wojska i Floty UNR prezydenta URL z 1 sierpnia 1928 oraz rozkaz ministra obrony Wołodymyra Salśkiego z 23 marca 1927, oraz tajny polski rozkaz nr 5 141/II Inf. TO. Strona ukraińska wymagała od oficerów kontraktowych:

• potwierdzenia ostatniego przydziału i stopnia wojskowego w Armii URL
• stażu oficerskiego w armii rosyjskiej od 1914 lub 1915
• wyznania prawosławnego
• biegłej znajomości w mowie i piśmie języków polskiego, rosyjskiego i ukraińskiego
• pozytywnej opinii Oddziału II Sztabu Generalnego WP

Oficerowie młodsi zawierali kontrakty roczne, specjaliści kilkuletnie, wszystkie z możliwością przedłużenia. Ogółem przez Wojsko Polskie przewinęło się 49 oficerów (w tym 8 dyplomowanych), 6 podchorążych i 2 kadetów.

Oprócz Wojska Polskiego, ukraińscy oficerowie kontraktowi służyli, w dużo mniejszym zakresie, w armii francuskiej, rumuńskiej, fińskiej i tureckiej.

Lista ukraińskich oficerów kontraktowych w Wojsku Polskim

• Marko Bezruczko
• Petro Diaczenko
• O. Docenko
• J. Fartusznyj
• W. Horka (usunięty z powodów zdrowotnych)
• Avtonom Jarmak^[1]
• Archip Kmeta
• Wiktor Kuszcz
• I. Łytwynenko
• W. Małeć
• M. Oparenko (usunięty z powodów dyscyplinarnych - antypolska agitacja)
• Mykoła Palijenko
• Jewhen Pobihuszczyj
• Petro Samutin
• Pawło Szandruk
• Wasyl Tatarski
• Arkadij Walijski
• Jakub Wojnarowski
• O. Wychowski
• I. Zwaryczuk
• Wsewołod Zmijenko

Przypisy

Bibliografia

• Robert Potocki - "Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930-1939", Lublin 2003, ​ISBN 83-917615-4-1​